استانا ەلورداعا اينالعان 17 جىلدىڭ ىشىندە 100 ميلليارد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتىلعان. سونداي-اق، ەلوردامىز ەڭسەسىن تىكتەگەن وسى ءبىر جىلدارى 16 ملن. شارشى مەترگە تۇرعىن ۇيلەر تۇرعىزىلعان. بۇل تۋرالى استانا قالاسى اكىمى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ مىرزا  VI-حالىقارالىق ينۆەست-فورۋمىندا مالىمدەگەن. بۇل تۋرالى abai.kz پورتالى Total.kz-كە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

«بۇگىندە استانا قارقىنداپ دامىپ كەلەدى. بۇل قالامىزدىڭ ماكروەكونوميكالىق الەۋەتى دالەل. مىسالى، 17 جىلدىڭ ىشىندە استانانىڭ حالقىنىڭ سانى 3 ەسەگە، ءوندىرىس ورىندارىنىڭ سانى 17 ەسەگە وسكەن. ءبىزدىڭ قازىرگى ەسەبىمىز بويىنشا، استانا قالاسىنا حالقارالىق ينۆەستورلاردان 100 ميلليارد دوللارعا جۋىق ينۆەستيتسيا تارتىلعان. بۇل ەندى وركەندەپ كەلە جاتقان قالانىڭ ۇلكەن پوتەنتسيالى»، – دەدى جاقسىبەكوۆ مىرزا.

سونداي-اق، قالانىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋ جاعدايى مەن شەتەلدەن ينۆەستورلار تارتۋ ماسەلەسىن دە ءسوز ەتكەن ول:

«وسىندا وتىرعان بارلىعىڭىزعا ايتارىم، بىزدە ينۆەستورلار ءۇشىن بارلىق سالا ءتيىمدى. استانا ارقىلى ورتالىق ازيا نارىعىنا، رەسەي مەن قىتاي نارىعىنا جول اشۋعا بولادى. استانا بۇگىندە كەز كەلگەن ينۆەستورلارمەن كەلىسىمدەر جۇرگىزۋگە نيەتتى. ال بۇگىن جالپى سوماسى 1,9 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن 34 مەموراندۋمعا قول قويىلماق»، – دەدى.

جاقسىبەكوۆ مىرزانىڭ سوزىنە سەنسەك، استانا قىتاي مەن رەسەي نارىعىن جالعاستىرۋشى التىن كوپىر. ساياسي ساۋدا الاڭى (بىلايشا ايتقاندا – بازار). ال مۇنداعى استانانىڭ ءرولى – الىپساتارلىق. اكىم مىرزا ءدال وسىنى ايتپاق بولىپ وتىرماعانى ءسوزسىز. بىراق، ساپتاعان ءسوزى سولاي شىققانىن راس.

ال جاقسىبەكوۆ مىرزا ءۇشىن 5 مىڭ دوللار تۇراتىن IT ايالدامانى، 10 ميلليونعا ورناتۋ قالىپتى جاعداي ەكەنىن ەسكەرسەك، جوعارىدا ءوزى ايتىپ وتكەن 100 ميلليارد دوللاردىڭ قانداي ماقساتتارعا جۇمسالعانىن سۇراپ، اۋرە بولماعانىمىز دۇرىس شىعار. باسشىلىقتىڭ دا، باسقانىڭ دا كوزىن باقىرايتىپ قويىپ، جاساعان قۋلىعىنىڭ ارتىن رەسەيلىك ساياساتكەر استاناعا كەلگەندە اشىپ سالىپ ەدى عوي. ال اكىم مىرزا بولسا، شىمىرىكپەستەن، «بۇل قالىپتى جاعداي»، – دەگەن بولاتىن.

ەلوردا ەلباسى نەگىزىن قالاعان قالا بولعان سوڭ، بار جاقسىنى وسى قالاعا قۇياتىنىمىز اقيقات. بىرىنشىدەن، بۇل رەسمي قالا. ءتۇرلى مەملەكەت باسشىلارىن كۇتىپ الادى، حالىقارالىق كەلىسىمدەرگە، مەموراندۋمدارعا قول قويىلادى، تاعىسىن تاعى. دەگەنمەن، ۇكىمەتتەگىلەر مەن «اقساقال بيلىك» قازاقستاندا استانادان وزگە دە قالالاردىڭ كەنجە دامىپ كەلە جاتقانىنان حابارى ما دەگەن سۇراق كوكەيىمىزگە مازا بەرمەيتىنى تاعى راس.  اسىرەسە مونو قالالاردى كوركەيتۋگە بولىنەتىن جىلدىق بيۋدجەت پەن استانانىڭ جىلدىق قازىناسىن سالىستىرۋعا مۇلدە كەلمەيتىنى جاسىرىن ەمەس.

قالالار ماسەلەسى – ءار ءتۇرلى اكسپەكتىنى قامتيتىن ماڭىزدى كەشەندىك ماسەلەلەردىڭ ءبىرى: الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق، دەموگرافيالىق، گەوگرافيالىق، ەكولوگيالىق، ستاتيستيكالىق جانە تاعى باسقا كريتەريلەر بويىنشا قالا ستاتۋسىنا ابدەن لايىق ەلدى-مەكەندەردى ۋربانيزاتسيالاۋ، ونىڭ بارلىق پروبلەمالارىن شەشۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ەلىمىزدەگى وتىزدان استام قالانىڭ جايى مۇشكىل بولىپ تۇرعان كەزدە ەڭسەسىن تىكتەپ، اياعىنا تۇرعان استاناعا وسىنشاما قارجىنى قۇيا بەرۋدىڭ قاجەتى قانشا؟! 14 وبلىستاعى ءىرىلى-ۇساقتى قالالاردىڭ جىلدىق بيۋدجەتى مەن استانا بيۋدجەتىن سالىستىرساڭىز جاعاڭىزدى ۇستايسىز. قازاق تەك قانا استانادا تۇرىپ جاتقان جوق قوي...

قالا قۇرۋشى كاسىپورىندار،  مونوقالالارمەن بايلانىستى 2012-2020 جىلدارعا ارنالعان قازاقستان مونوقالالارىن دامىتۋ باعدارلاماسى بار بىزدە.  اتالمىش باعدارلاما ەلىمىزدەگى 27 مونوقالالاردى وركەندەتۋگە باعىتتالىپ جاسالعان. ولاردىڭ ىشىندە 16 قالا ءتيىستى اۋداندارداعى اكىمشىلىك ورتالىعى بولسا، 11 قالا اۋدان ورتالىعى بولىپ تابىلادى، ولار: ستەپنوگورسك، تەكەلى، سەرەبريانسك، كۋرچاتوۆ، شاحتينسك، ساران، قاراجال، ليساكوۆسك، ارقالىق، اقسۋ، جاڭاوزەن. ولاردىڭ ءبىر بولىگى وبلىستىق ماڭىزعا يە قالالار بولسا، ەندى ءبىر بولىگى اۋدانداردىڭ قوسىلۋىنا بايلانىستى اۋدان ورتالىعى مارتەبەسىن جوعالتقاندار. 27 مونوقالالاردىڭ 19-ىندا قالا قۇرۋشى كاسىپورىندار جۇمىس ىستەيدى، بەسەۋىندە — جارتىلاي، ۇشەۋىندە مۇلدە جۇمىس ىستەمەيدى. قاراعاندى وبلىسىندا 8 مونوقالا، شىعىس قازاقستان مەن قوستاناي وبلىستارىندا 4, جامبىل مەن پاۆلودار وبلىستارىندا 2 مونوقالا بار. ەلدى العاشقى داعدارىس تولقىنى كەلىپ ۇرعان كەزدە ودان نەگىزىنەن حالقىنىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندىلىگى تومەن مونوقالالار ۇلكەن زارداپ شەكتى. مىسالى، داعدارىسقا دەيىن مونوقالالارداعى ونەركاسىپتىك ءوندىرىستىڭ ۇلەسى 43-44 پايىزدى قۇراسا، داعدارىستان كەيىن بۇل كورسەتكىش 25 پايىزعا دەيىن تومەندەپ كەتتى. وسىنداي ءمونوپروفيلدى قالالاردى دامىتۋ، كوشىن ىلگەرىلەتۋ مەملەكەتىمىز ءۇشىن ماڭىزدى بولسا كەرەك. داعدارىس دەندەگەن تۇستا ەلباسىمىزدىڭ ءوزى باستاپ، ۇنەمدەۋ ساياساتىن قولعا العاندىعىن ءبىز جاقسى بىلەمىز. ال جاقسىبەكوۆ مىرزا، 10 ميلليون دوللارعا ءبىر عانا ايالداما ورناتقانىنا قاراعاندا جوعارىداعى 100 ميلليارد دوللارى ءالى تاۋسىلا قويماعان سەكىلدى. ادىلبەك جاقسىبەكوۆ ميلليونداردى قايدا جىبەرەرىن بىلمەي جۇرگەندە وزگە قالالارىمىزدىڭ توز-توزى شىعىپ جاتادى. بۇل ادىلەتتىلىك پە؟ ايالداما سالۋدىڭ شەبەرى اتانعان استانا اكىمى ينۆەستيتسيا تارتۋدى دا از مەڭگەرمەگەنگە ۇقسايدى. ادىلبەك مىرزا ەندى سول ينۆەستيتسيا تارتۋ ونەرىن وزگە قالالاردىڭ اكىمدەرىنە ۇيرەتسە عوي، شىركىن!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

abai.kz