بۇگىندە بيلىككە دە، بىرەۋگە دا تۋرا قاراتىپ ناز ايتىپ، سىر ءبولىسۋ قيىن... قۇلاقتار – ساڭىراۋ، سانالار – مەڭىرەۋ...

ەكى جىل سايىن ەكپىندەپ-ەنتىگىپ جەتكەن داعدارىس: ۇشى-قيىرى جوق، اقىرى مەن سوڭى بەلگىسىز...

وسىپ سويلەپ، وردەن الدىق; ماقتان ايتىپ، مەدال تاقتىق. بىلمەيمىن: ءبىر كەزدەگى ەلىمىزدىڭ «2030 جىلعا دەيىنگى ستارتەگيالىق دامۋ» باعدارلاماسى ءبىر تۇندە «مارقۇم» بولىپ، اتتىڭ جالى، تۇيەنىڭ قومىندا «2050 جىلعا دەيىن» دەيتىن ۇران اتويلاپ شىعا كەلدى؟!.

الەمدەگى دامىعان 50 ەلدىڭ توبەسىن كورمەي تۇرىپ، وزىق 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىن اڭسادىق... ۇكىمەت داعدارىسقا قارسى «جول كارتاسىن» شىعارىپ ەدى، قارجىسى پىشاق ۇستىندە تالان-تاراجعا ءتۇستى مە، تاعى دا تۇڭعيىققا تاپ بولدىق...

بۇگىنىمىزدىڭ بۇلىنگەنىنە ەتىمىز ۇيرەندى، بىراق، بولاشاقتىڭ تامىرىنا بالتا شابۋىمىز قالاي؟!.

باسقا-باسقا، ءبىلىم مەن عىلىم مينيسترلىگى ء«ۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن» تۇگەل مەكتەپتەرگە ەنگىزۋ ماقساتىن جالاۋلاتتى. العاشقىندا “اسىعىستاۋ ايتىلعان اڭگىمە بولار” دەپ ۇمىتتەنىپ ەدىك، قۇلاعى ەسىتىپ، ساناسى شارشاعان كوپتىڭ ەتى ءولىپ كەتتى مە، ءا دەگەندە حالىق ءتۇسىنىپ-تۇيسىنە قويماعان جۇيە اتاعىنان ات ۇركەتىن ءبىلىم وردالارىنا دەندەپ بارادى. ەڭ سوراقىسى، قازاقى بولمىس پەن ۇلت­تىق تانىمنان تىم الىس جۇيە بۇكىل قاز­اق­ستان مەكتەپتەرىنە ۇسىنىلىپ وتىر.

ء«ۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ» ۇستانىمى مىناداي:

1. «بيولوگيا»، «فيزيكا»، «حيميا»، «ينفورماتيكا» پاندەرى اعىلشىن تىلىندە وقىتىلادى.

2. «ورىس ءتىلى»، «ورىس ادەبيەتى»، «دۇنيەجۇزى تاريحى» پاندەرى ورىس تىلىندە جۇرگىزىلەدى.

3. «قازاق ادەبيەتى»، «قازاقستان تاريحى»، «گەوگرافيا» پاندەرىن عانا قازاق تىلىندە وقىتۋعا ەنشى تيگەن...

ەڭ الدىمەن، بۇل – مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىنا قارام-قايشى. ەكىنشىدەن, ءبىلىم تۋرالى زاڭنىڭ 9-شى بابىندا ورتا مەكتەپ پاندەرى مەملەكەتتىك تىلدە وقىتىلۋى كەرەك دەگەن. ۇشىنشىدەن, بۇل باعىت – جاس ۇرپاقتى تۋعان تامىرىمىزدان، ۇلتتىق رۋحىمىزدان، انا تىلىمىزدەن ءبىرجولا اجىراتادى. مەملەكەتتىڭ رەسمي ءتىلىنىڭ قولدانىلۋ اياسى مەن دامۋ دەڭگەيى ءالسىز كەزەڭدە مۇنىڭ ءوزى قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىستان مۇلدەم شىعىپ قالۋىنا يتەرمەلەيدى.

ەلباسىمىز ن.نازارباەۆ ءبىر سوزىن­دە: «قازاق ءتىلى - عىلىم تىلىنە اينالۋى كەرەك!» - دەگەن بولاتىن. ەگەر ناعىز عىلىمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى بيولوگيا، حيميا، فيزيكا، ينفورماتيكا پاندەرى جات تىلدە (اعىلشىن ءتىلى) وقىتىلسا، قازاق عىلىمى قالاي داميدى؟ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تا­عىلىمدى تانىمى مەن بايسالدى باعدارىن – ءبىلىم مەن عىلىم مينيستر­لى­گىنىڭ جالعان جالاۋلاتۋ مەن وتىرىك ۇرانعا اينالدىرعانى قالاي؟!.

ءسوز جوق، جاھاندانۋ ءۇردىسىنىڭ قۋاتى جويقىن. ۇشتىلدىلىك ماسەلەسى دە قاجەت­سىز دۇنيە ەمەس. ايتكەنمەن، ءتىلى تازا شىقپاعان ءسابيدىڭ ساناسىن جات ءتىل، بوتەن بولمىسپەن ۋلاۋ – ناعىز ناداندىق!

باستاۋىش سىنىپتارى - بالانىڭ انا تىلىندە تازا ويلاپ، انىق سويلەۋى ءۇشىن اسا قاجەتتى جىلدار. بەسىنشى سىنىپقا دەيىن بالانىڭ ساناسى مەن تۇيسىگىن شۇبارلاۋ - ۇلتتىق تامىر-تانىمدى ءۇزىپ، ۇرپاقتى ازدىرىپ-توزدىرادى.

قازاق قوعامىندا ورىس ءتىلىنىڭ ىقپالى ءالى كۇنگە دەيىن وراسان، ەندىگى جەردە تاعى ءبىر جات ءتىلدى تىقپالايتىنداي ءبىز اعىلشىنداردىڭ وتارىندا بولعان ءۇندىستان ەمەسپىز...

انا تىلىندە ءسوز سىندىرىپ، ساناسى ورنىققان بالا قالاعان ءتىلىن جەڭىل مەڭگەرىپ الادى. ال، قازىرگى ۇشتىلدىلىك باعىتى - ون جىلدان كەيىن قازاق قالالا­رىن­دا قازاق تىلىندە سويلەيتىن بالا قالدىرمايدى.

مەنىڭ جۇرەگىمدى سىزداتىپ، جانىما باتقان وسى ورەسكەلدىك – وزەكتى ماسەلەنى – بيلىككە قاراتىپ ەمەس، بۇگىنگى كۇننىڭ زيالىسىنا ايتىپ-اقتارىپ وتىرمىن.

ءبارىمىزدىڭ كەلەشەكتەن ءۇمىتىمىز زور: بالالارىمىز بار، ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. ەرتەڭگى ۇرپاعىمىز جات ءتىلدىڭ قۇلى، بوتەن وركەنيەتتىڭ قۇربانى بولماسىن دەسەك، «جۋاس قوي جۇندەۋگە جاقسى» دەگەن قامسىز قادەتتەن قۇلان-تازا ايىعىپ، بالالارىمىزدىڭ بولاشاق باقىتى ءۇشىن باياندى قيمىل جاسايىق! اقيقاتقا امال قىلىپ، ءۇن قوسايىق!

قاجىمۇقان Fابدوللا، ورال قالاسى

Abai.kz