كەشەلى بەرى قازاقستاندىقتاردىڭ باستى تالقىسىنا تۇسكەن تاقىرىپ – قر قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىسىمىنان كەيىن وزىنە-ءوزى قول جۇمساعان تاراز قالاسىنىڭ 20 جاسار تۇرعىنى بولدى.

دالىرەك ايتساق، جانكەشتى جىگىتتىڭ سۋيتسيد جاسار الدىنداعى  ۆيدەوسى. الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى اراسىندا قىزۋ پىكىر-تالاس تۋدىرعان بۇل روليكتە بەكتىباەۆ ەرلان ەسىمدى 20 جاسار جىگىت تاراز قالاسىنىڭ ورتالىق الاڭىندا ءوزىن-ءوزى ورتەپ جىبەرگەنى بەينەلەنگەن.

ال قر باس پروكۋراتۋراسى تاراتقان مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، وقيعا 24 قازان كۇنى ساعات 10:30 شاماسىندا تاراز قالاسىنىڭ ورتالىق الاڭىندا، باس پارتيا عيماراتىنىڭ الدىندا بولعان. كۇيۋ سالدارىنان جىگىتتىڭ قالالىق اۋرۋحانادا قايتىس بولعانى حابارلاندى. ورتەۋ الدىندا ول قالىپتاسقان جاعدايعا پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ كىنالى ەكەنىن حابارلاعان.

ال ءىستى تىكلەي ءوز باقىلاۋىنا العان قر باس پروكۋراتۋراسى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 105-بابى ء(وزiن-ءوزi ولتiرۋگە دەيiن جەتكiزۋ) جانە 362-بابى (بيلiكتi نەمەسە لاۋازىمدىق وكiلەتتiكتەردى اسىرا پايدالانۋ) بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋلەر جۇرگىزۋ تىزىمىنە تىركەگەن.  دەمەك، باس پروكۋراتۋرا باس بولىپ، بولعان وقيعانى باقىلاۋدا ۇستايدى-مىس. دۇرىس دەلىك، ومىرگە ەمەس، وكتەمشىلدەرگە وكپەلەگەن ءوسپىرىمنىڭ ولىمىنە كىنالىلەر جازالانۋى ءتيىس.

ال الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى ورىمدەي ءوسپىرىمدى ءولىمشى حالگە تۇسىرگەن قر قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىزمەتتەرىنە نارازىلىق بىلدىرۋدە. سويتسەك، بۇل قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ قىسىمىنان كەيىن وزىنە ءوزى قول جۇمساعان العاشقى فاكتى ەمەس ەكەن.

مىسالى، 2011 جىلى 20 ماۋسىمدا، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ايەل قارسىلىق اكتسياسى رەتىندە "نۇر وتان" كەڭسەسى ماڭىندا وزىنە وت قويعان. سونىڭ سالدارىنان دەنەسىنىڭ 95 پايىزى كۇيىپ، جانساقتاۋ بولىمىنە جەتكىزىلگەن. (http://kaz.gazeta.kz/news/astanada-bir-ajjel-ozin-ozi-ortep-zhiberdi-newsID101649.html). ايتپاقشى، بۇل وقيعا دا نۇر وتان پارتياسىنىڭ عيماراتىندا ورىن العان ەدى.

2012 جىلى 6 ماۋسىمدا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا دا قاندى وقيعا ورىن الىپ، شىمكەنت قالاسىنىڭ  39 جاستاعى تۇرعىنى ءوزىن-ءوزى ورتەپ جىبەرگەن (http://inform.kz/kaz/article/2470662).

ال وسى جىلدىڭ  جەلتوقسان ايىندا شىمكەنتتىك تاعى ءبىر تۇرعىن ءوزىن ۇيىمەن قوسىپ ورتەپ جىبەرگەن بولاتىن (http://tonykok.kz/434-shymkent-tryny-zn-z-rtep-zhberd.html).

تاعى دا، 2013 جىلدىڭ 13 ماۋسىمىندا وسكەمەن قالاسىنداعى سلاۆسكي اتى جاعالاۋداعى 9 قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ بىرىندە ەر ادام ءوزىن-ءوزى ورتەپ جىبەرگەن (http://altaynews.kz/kaz/5706-skemende-kpabatty-tryn-ylerd-brnde-er-adam-zn-z-rtep-mert-boldy.html).

2014 جىلى الماتى قالاسىندا دا اتالمىش ستسەناري بويىنشا وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋ فاكتىسى تىركەلگەن.

ال 2015 جىلدىڭ 9 قىركۇيەگى، تۇركىستان قالاسى. №8 ورتا مەكتەپتە ەدەن جۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن ايەل مەكتەپ اۋلاسىندا ءوز-ءوزىن ورتەدى دەپ حابارلادى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى باسپاسوز قىزمەتى.

بۇل وقيعا ءوز بيلىگىنىڭ جۇيەسىنە وكپەلەپ، ءوزىن-ءوزى ورتەپ جىبەرگەندەردىڭ العاشقىسى ەمەس.

ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ – دەپسەسسيۆتى جاعدايلار جينالىپ قالعاندا، ءومىر جاعدايىنىڭ قيىنشىلىقتارى كوبەيگەندە، ناشاقورلىققا سالىنعاندا نەمەسە جاڭادان ەنگىزىلگەن تاعى ءبىر سەبەپ – «قۇقىق قورعاۋشىلاردان» قىسىم كورگەندە جاسالادى.

ال تارازداعى الاڭدا، بيلەۋشى پارتيا عيماراتىندا ءوزىن ورتەپ جىبەرگەن جىگىتتىڭ باسىندا جوعارىداعى ايتىلعان سەبەپ-فاكتىلەرىنىڭ بارلىعى بولعان ء(وزىنىڭ ايتۋى بويىنشا).

قر كريميناليستيكا سالاسىندا ايقىن كورسەتىلگەن تاعى ءبىر سەبەپ – اشىق قارسىلىق كورسەتۋ كەزىندە ءوزىن-ءوزى ورتەپ جىبەرۋ. ازىرگە، قازاقستانداعى ءوزىن ورتەۋ فاكتىلەرىنىڭ نەگىزگى سەبەبى دە وسى بولسا كەرەك.

2014 جىلعى ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، قازاقستان وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋ كورسەتكىشى بويىنشا الدىڭعى بەستىككە ەنگەن.  ال بۇۇ-نىڭ دامۋ باعدارلاماسى (UNDP) ادام دامۋى الەۋەتى جايلى 2014 جىلعى ەسەبىندە، قازاقستان  الەمنىڭ 187 ەلىنىڭ سۋيتسيد كورسەتكىشى بويىنشا 70-ورىندى يەلەنىپ، ورتالىق ازياداعى كورشىلەرىنەن (تۇركىمەنستان – 103, وزبەكستان – 116, قىرعىزستان – 125, تاجىكستان 133-ورىندا) وزعان.

ءيا، وسىلايشا قازاقستاندا كىسى ولتىرگەندەردەن ءوزىن-ءوزى ولتىرگەندەردىڭ سانى ارتقان. اسىرەسە، وزىنە-ءوزى قول جۇمسايتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەر ادامدار بولىپ كەلەدى دەيدى پسيحولوگتار.

ماماندار ولۋگە قۇمارتۋ – پسيحيكانىڭ پروبلەماسى دەسە دە بۇل قادامعا يتەرمەلەۋشى فاكتورلاردىڭ بارىن دا ەسكەرگەنىمىز ءجون. قىسىمنىڭ ءتۇبى قىلمىسقا جەتەلەگەن جايتتار دا از ەمەس ەكەندىگىن ەسكەرسەك، ءوزىن ولىمگە قيعان جىگىتتىڭ وزەگىن جارىپ شىققانى ومىرگە دەگەن  وكىنىش پە، الدە وكتەمدىكتىڭ كەسىرى مە؟ نەگە وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋشىلار پارتيا عيماراتىنا ۇمتىلعىش كەلەدى، وسى؟ جەتىم جىگىتتى جانقيارلىققا جەتكىزگەندەر جازاسىن الۋى ءتيىس، راس.

ال دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك ەسەبى  رەيتينگىسىندە پوليتسيا قىزمەتىنىڭ سەنىمدىلىگى كورسەتكىشى 148 مەملەكەتتىڭ ىشىندە 111 ورىندى كورسەتكەن. سونداي-اق، ەلىمىزدە قوعامدىق ۇيىمدار جۇرگىزگەن ء«سىز پوليتسياعا سەنەسىز بە؟» دەگەن بەيرەسمي ساۋالناماعا قاتىسۋشى 1800 ادامنىڭ 70 پايىزى «سەنبەيمىن» دەپ جاۋاپ بەرگەن. قۇقىقتىق سالا ءادىل بولسا، وزگە سالالار تەزگە تۇسەر ەدى. وكىنىشكە وراي كەي جاعدايلاردا قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ وزدەرى سول قىلمىسكەرلەردىڭ قاتارىندا بولىپ جاتادى. سوندىقتان بولار، قازاقستاندىقتاردىڭ 70 پايىزى پوليتسياعا سەنبەيدى. ال سەنىمنەن شىققان «سولداتتار» جەندەتكە اينالاتىنى ءسوزسىز. بۇل ءبىزدىڭ جۇيەنىڭ بۇگىنگى كورىنىسى.

بۇگىن جامبىل وبلىسىندا ورىن العان وقيعاعا قاتىستى "نۇر-وتان" پارتياسىنىڭ وكىلى جاسۇلان ابدىحالىق تۇسىنىكتەمە بەردى.

ول ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا: 

"اعىمداعى جىلعى 24 قازاندا جامبىل وبلىسىنىڭ ورتالىعى -تاراز قالاسىندا توتەنشە وقيعا ورىن الدى. قالانىڭ ورتالىق الاڭىندا بەكتىباەۆ ەرلان ابدوللاۇلى دەپ اتالاتىن ازامات ۇستىنە جانارماي توگىپ، وزىنە-ءوزى وت قويادى. بۇدان سوڭ جاقىن جەردە - وقيعا ورنىنان نەبارى 40 مەتر قاشىقتىقتا ورنالاسقان «نۇر وتان» پارتياسى جامبىل وبلىستىق فيليالىنا جۇگىرىپ كىرگەن.
پارتيا فيليالىنىڭ قىزمەتكەرلەرى وزىنە-ءوزى قول سالعان ازاماتقا شۇعىل كومەككە ۇمتىلىپ، ءورت ءسوندىرۋ شارالارىن جاسادى، سونىمەن بىرگە دەرەۋ جەدەل مەديتسينالىق جاردەمدى جانە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن شاقىرتتى. 
قاجەتتى جاردەم كورسەتىلگەننەن كەيىن، فيليال قىزمەتكەرلەرى ە.بەكتىباەۆ جايلى مالىمەت جيناپ، وقيعا كۋاگەرلەرىنەن اقپارات الدى، سونداي-اق جامبىل وبلىستىق ءىىد-دەن انىقتاما سۇراتتى.
وزىنە-ءوزى قول جۇمسار الدىندا اتالعان ازامات ءوزىنىڭ بۇنداي ارەكەتكە بارۋىنىڭ سەبەبى ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان قىسىم كورسەتىلۋى ەكەنىن مالىمدەگەن. 
سونىمەن بىرگە ول سوڭعى ءۇمىتتى پارتيادان كۇتەتىنىن ايتقان. بىراق، ە.بەكتىباەۆتىڭ بۇعان دەيىن پارتيانىڭ وبلىستىق جانە قالالىق فيليالدارى قوعامدىق قابىلداۋ بولمەلەرىنە كەلىپ شاعىمدانباعانى انىقتالدى.
تاراز قالالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ مالىمەتىنشە، ە.بەكتىباەۆ 25.07.1995 جىلى وزبەكستان رەسپۋبليكاسىندا تۋعان، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا قاراستى سايرام اۋدانىنىڭ اقسۋكەنت اۋىلىندا تىركەلگەن. بۇرىن اۋىر قىلمىسى ءۇشىن سوتتالعان، سونداي-اق تاراز قالالىق ءىىد قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەدەل ىزدەستىرۋ شارالارى كەزىندە ەسىرتكى زاتتارىن ساقتاعانى ءۇشىن قايتا ۇستالعان.
اتالعان وقيعانىڭ «نۇر وتان» پارتياسى ورتالىق اپپاراتىنىڭ باقىلاۋىنا الىنعانىن حابارلايمىز" دەپ جازادى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz

ەرلان بەكتىباەۆتىڭ "ۆكانتاكتە" الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى سۋرەتتەرى