وسىدان بىرەر كۇن بۇرىن Total.kz cايتى مەن Abai.kz پورتالدارىندا «اسىل ارنانى» كىم قارجىلاندىرادى؟» (http://abai.kz/post/view?id=4866) اتتى ماقالا جارىق كورىپ، قوعامدىق تالقىعا تۇسكەن ەدى. شەتەلدىك WikiLeaks سايتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ جازىلعان سول ماقالالار ۇلكەن رەزونانس تۋعىزىپ، قوعامدىق پىكىر قاق جارىلعان بولاتىن. ەندى مىنە، اتالعان سىنعا قاتىستى "اسىل-ارنالىقتاردىڭ" دا ايتارى بار ەكەن. ءبىز وي ەركىندىگىنە جول اشۋ ءۇشىن "جاس قازاق" گازەتىندە جاريالانعان تومەندەگى ماقالانى تولىعىمەن جاريالاۋدى ءجون سانادىق.

رەداكتسيادان

جاقىندا ءباسپاسوز بەتتەرىندە ەلىمىزدەگى رۋحاني-اعارتۋشىلىق «اسىل ارنا» تەلەارناسىنىڭ قىزمەتىنە بايلانىستى «اسىل ارنانى» كىم قارجىلاندىرادى؟» اتتى ماقالا جارىق كورىپ، قوعامدىق تالقىعا تۇسكەنى بەلگىلى. شەتەلدىك WikiLeaks سايتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ جازىلعان جازبادا «قازاقستاندىق تەلەارنا شەتەلدەن قارجى الا ما» دەگەن سۇراق قويىلعان ەدى. وسى ماسەلەگە بايلانىستى radiotochka.kz جۋرناليستىك تالداۋ جاساپ، تەلەارنانىڭ قارجىلاندىرۋ كوزدەرى تۋرالى جانە ونىڭ جۇمىسى جونىندە جاۋاپتار العان ەدى. 

ارنانىڭ نەگىزگى باعىتى رۋحاني-اعارتۋشىلىق بولعاندىقتان، ءبىز جاۋاپتى الدىمەن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ءدىن ىستەرى كوميتەتىنەن كۇتتىك. كوميتەتتىڭ بىزگە جىبەرگەن حاتىندا «اسىل ارنا» تەلەارناسىنداعى باعدارلامالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى يسلام مادەنيەتى مەن ءدىني تانىم ماسەلەلەرىنە ارنالعاندىعى ايتىلعان. 

ارنانىڭ جۇمىسى ءدىن ىستەرى كوميتەتى، قمدب جانە «اسىل ارنا» اراسىنداعى ءۇش جاقتى مەموراندۋمنىڭ نەگىزىندە جۇرگىزىلۋدە. ءدىن مەن ءداستۇردى شەبەر ۇيلەستىرە بىلگەن كەشەگى اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇستانىمىن ناسيحاتتايتىن باعدارلامالار بىرلەسە جاسالىپ، ولاردى رەداكتور رەتىندە قاداعالاپ وتىرۋ ءۇشىن ارنادا قمدب-نىڭ وكىلى جۇمىس ىستەيدى. 
«اسىل ارنا» تەلەارناسىنداعى باعدارلامالاردىڭ مازمۇنى قازاقستاننىڭ زاڭدارىنا قايشى كەلمەيدى. جانە تەلەارنانىڭ شەتەلدەن قارجىلاندىرىلاتىندىعى تۋرالى مالىمەت جوق» - دەپ مالىمدەيدى مينيسترلىكتەگىلەر. 

ال قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى radiotochka سۇراقتارىنا بەرگەن جاۋابىندا باسقارما مەن ارنانىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس ىستەيتىندىگىن، «اسىل ارنا» تەلەارناسىنىڭ ەفيرىنەن ءوتىپ جاتقان ءدىني باعدارلامالارعا جۇيەلى مونيتورينگ جاسالىپ تۇراتىندىعىن راستادى. 

«2015 جىلى 2 شىلدەدە استانا قالاسىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى مەن رۋحاني-اعارتۋشىلىق «اسىل ارنا» تەلەارناسى اراسىندا رۋحاني-ءدىني سالادا ءوزارا ىنتىماقتاستىق ورناتۋ جونىندەگى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. تاراپتار دىنارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ جۇمىستارى بويىنشا حالقىمىزدىڭ بىرلىگى مەن كەلىسىمىن ودان ارى كۇشەيتۋ جانە ساقتاۋ جايىندا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە كەلىستى. سونداي-اق، تاراپتار «اسىل ارنا» تەلەارناسىنان ءدىن مەن ءداستۇر تۇسىنىگىن تاراتىپ تۇسىندىرەتىن، ءدىنىمىز بەن مازحابىمىزداعى رۋحاني جانە ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىمىزدى ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان ارنايى باعدارلامالار ازىرلەپ، جارىققا شىعارۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدى» -دەپ ناقتىلاي ءتۇستى باسقارماداعىلار. 

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن تىركەۋ، كونتەنتتىڭ زاڭدىلىعىن قاداعالاۋ تۇرعىسىندا قر ينۆەستيتسيالار جəنە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ بايلانىس، اقپاراتتاندىرۋ جəنە اقپارات كوميتەتى دە ءوز جاۋابىن جىبەرىپتى. 

كوميتەت سيستەماتيچەسكي ۆەدەت مونيتورينگ تەلەكانالا «اسىل ارنا» (دەيستۆۋيۋششەگو نا وسنوۆاني سۆيدەتەلستۆا و گوسۋدارستۆەننوي رەگيستراتسي №281-1910-01-توو ۆىداننوە مينيستەرستۆوم يۋستيتسي رەسپۋبليكي كازاحستان وت 21 مارتا 2008 گودا ي سۆيدەتەلستۆا و پوستانوۆكە نا ۋچەت وتەچەستۆەننوگو تەلە-, راديوكانالا №21-ت-قر ۆىداننوە كوميتەتوم ينفورماتسي ي ارحيۆوۆ مينيستەرستۆا كۋلتۋرى ي ينفورماتسي رەسپۋبليكي كازاحستان وت 27 دەكابريا 2012 گودا) ي تەماتيچەسكي اناليز ترانسليرۋەموگو ۆيدەوكونتەنتا.

زا پوسلەدني وتچەتنىي پەريود نە ۆىياۆلەنو كومپلەكسنىح، تەماتيچەسكيح يلي كاكيح-ليبو درۋگيح نارۋشەني.
تەلەكانال پولنوستيۋ سووتۆەتستۆۋەت ۆسەم ترەبوۆانيام زاكونا رەسپۋبليكي كازاحستان «و تەلەراديوۆەششاني». 

سونداي-اق، اتالعان رەزونانسقا بايلانىستى بىرقاتار قوعام وكىلدەرىنىڭ دە پىكىرىن بىلگەن ەدىك. 

باقىتبەك سماعۇل، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى:

 ء«بىر-بىرىمىزگە سەنبەسەك، ەلدىگىمىز قايسى؟»

– باقىتبەك مىرزا، ەل اراسىندا «اسىل ارنا» جايىنداعى الگى ءبىر قاۋەسەت جەلدەي ەسىپ تۇر. سىزدەر بيلىكتىڭ ءبىر پارمەنى بولىپ، ماجىلىستە وتىرعان سوڭ، بىلسە دەپۋتتار بىلەر دەگەن ۇمىتپەن جۇرەدى بىلايعى حالىق. اتالمىش ارنانى ساۋد ارابياسى قارجىلاندىرادى دەگەن حاباردىڭ راس-وتىرىگىن سارالار ءسات تۋىپ تۇر. ءسىز «اسىل ارنانى» كورەسىز بە؟ وسى ماسەلەگە بايلانىستى ىشكى تۇيسىگىڭىز نە دەيدى؟
– «اسىل ارنانىڭ» تۇراقتى كورەرمەنىمىن دەپ ايتا المايمىن. ەندى قازاق بولعان سوڭ، مۇسىلمان بولعان سوڭ، كەي-كەيدە قۇران قوسىلىپ تۇرسا، تىڭدايتىنىم بار. ال ساۋد ارابياسى قارجىلاندىرا ما دەگەنگە كەلەر بولساق، بۇل تۇرعىدا ءار ءسوزدى ابايلاپ ايتقان ءجون. ويتكەنى، ءدىن - نازىك تاقىرىپ. ارينە، «اناۋ اقشا بەرەدى، مىناۋ اقشا بەرەدى» دەپ ايتا سالۋ وڭاي. بىراق مىنا نارسەگە ءمان بەرۋ كەرەك. الەمنىڭ ازۋلى دەگەن ەلدەرى ءھام تورتكۇل دۇنيە قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگىن مويىنداعالى، مىنە، شيرەك عاسىرعا تاياپتى. قاراپ وتىرساق، بۇۇ-نىڭ بەلدى مۇشەسى بولىپ، كوك تۋىمىز كوپتەگەن ەلدىڭ بايراعىنا كولەڭكە تۇسىرەرلىكتەي، دارەجەمىز دە ءبىرشاما ءوسىپ، ءتۇرلى بيىكتى باعىندىرىپ جاتىرمىز. كوپ ءىس جۇيەلەنىپ جولعا قويىلدى. جاڭاعى ايتقان تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ءارتۇرلى سەكتالاردىڭ تايراڭداعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. بىراق قازىر، قاۋىپسىزدىك سالاسى ونداي اعىمدارمەن لايىقتى كۇرەسىپ، مويىندارىنا قۇرىق سالدى دەپ بىلەمىن.

دەگەنمەن، بۇل تۋراسىندا حالىق ەكىۇداي پىكىردە سەكىلدى. كەرىسىنشە، قاۋىپتى سەكتالار كۇننەن كۇنگە كۇشەيىپ بارادى دەگەن دە الاڭداۋشىلىق بار. 

ارينە، «بىزدە ءبارى جاقسى» دەپ قولدى بوس قويىپ وتىرۋعا بولمايدى. سونداي-اق، «قۇرىپ-بىتتىك» دەپ ورىنسىز بايبالام سالۋ دا ءجون ەمەس. 

ءسىز مەنىڭ ىشكى تۇيسىگىمدى بىلگىڭىز كەلىپ وتىر ەكەن. ال مەنىڭ ىشكى ويىم نە دەيدى؟ ءبىز مەملەكەتپىز. الەم ساناسقان باسشىسى بار، حالىق مويىنداعان كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمى بار، ايبىندى اسكەرى مەن تۇتاس شەكاراسى بار مەملەكەتپىز. «اسىل ارنانىڭ» ەفيرلىك ساياساتى، ناسيحاتتاۋ باعىتى – مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىندەگى، ءدىن ىستەرى كوميتەتىندەگى، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنداعى تاجىريبەلى مامانداردىڭ ءجىتى نازارىندا دەپ ويلايمىن. ال ەگەر جاڭاعىنداي الىپ-قاشپا سوزگە سەنەر بولساق، وندا اتالعان قۇزىرەتتى ورگانداردىڭ اي قاراپ جۇرگەنى مە؟ ەندى ويلاڭىزشى، بىلدەي ءبىر تەلەارنانى وزگە ەلدىڭ وكىمەتى قارجىلاندىرىپ وتىر دەيتىن ءسوز قيسىنعا كەلە مە؟

- «ۆيكيليكس» جاريالاعان مالىمەت وتىرىك دەيسىز عوي. 

– «ۆيكيليكس» - جاي عانا سايت. ونداعى اقپاراتتىڭ شىن-وتىرىگىن سونداعى ادامداردىڭ وزدەرى عانا ولشەي الادى. دەمەك، سايتتاعى قانداي دا ءبىر اقپاراتتى وتىرىك دە، وتىرىك دەمە، ءبارىبىر. وعان بەلگىلى ءبىر مولشەردە ادامدار سەنىپ تە جاتادى. بىراق بىرەۋ ايتتى، ال وعان ەكەۋ سەندى ەكەن دەپ، ەلدىڭ رۋحانياتىندا وزىندىك ورنى بار ءوزىمىزدىڭ ءتول ارنامىزدى وزەككە تەپپەيتىنىمىز انىق قوي. ءبىر-بىرىمىزگە سەنبەسەك، ەلدىگىمىز قايسى؟ «اسىل ارنا» جايلى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەر بۇعان دەيىن دە ايتىلعان. ويتكەنى، ايتتىم عوي، رۋحاني سالا، ءدىن تاقىرىبى وتە نازىك جانە اسا اكتۋالدى تاقىرىپ. ولاي بولعان سوڭ، قازاق رۋحانياتىنا جاسالاتىن شابۋىلدار ءبىر ساتكە تولاستامايدى. ەندى ول شابۋىل بىردە «اسىل ارناعا» باعىتتالسا، بىردە باسقا رۋحاني تەتىككە باعىتتالىپ جاتادى. بۇل جەردە دارحان دالانىڭ يەسى بولعان قازاقى سانامەن سارالاپ، حالىقارالىق ادام قۇقىقتارى مەن ءار ازاماتتىڭ سەنىم بوستاندىعىنا نۇقسان كەلمەيتىندەي حالدە تالقىلاپ، ۇلتتىق مۇددەگە ساي شەشىمدەرگە كەلىپ وتىرۋىمىز قاجەت دەپ سانايمىن. ال سىرتتان جاسالاتىن شابۋىلدىڭ باسى دا، سوڭى دا بۇل ەمەس.
ءسوزىڭىزدى دۇرىس تۇسىنسەم، «اسىل ارنا» بيلىكتىڭ قاداعالاۋىندا ءارى قولداۋىنا يە. ال بارىمىزگە بەلگىلى جايت - ەشبىر مەملەكەتتىك ورگان «اسىل ارناعا» قارجى ءبولىپ وتىرعان جوق. دەمەك، ءوزىڭىز ايتقان «بىلدەي ءبىر تەلەارنانى» ايتەۋىر بىرەۋ اسىراۋى كەرەك قوي.
ال ەندى بۇل جەردە اڭگىمە باسقا. ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن. مىناۋ ىرگەمىزدەگى رەسەي وكىمەتى ورىس شىركەۋىن قالاي اسپەتتەپ وتىر؟ ولاردا پراۆوسلاۆتىق ءدىني تەلەارنالار كوپ. پۋتين جەرگىلىكتى باي-قۋاتتى جىگىتتەردىڭ موينىنا ءبىر-ءبىر تەلەارنانى ارتىپ قويدى دا، ەلگە تيگىزگەن پايداڭ وسى بولسىن دەپ قويا بەردى. وسىلايشا، ورىس شىركەۋىنىڭ ناسيحاتىن جاسايتىن پراۆوسلاۆتىق تەلەارنالار مەملەكەتتەن ءبىر تيىن المايدى. قالتاسى تولى وليگارحتاردىڭ دەمەۋشىلىگىمەن ءومىر ءسۇرىپ وتىر. ناتيجەسى ءانى. قۇدايعا شۇكىر، ءبىز دە ەل بولدىق. «اسىل ارناعا» قارجى ءبولىپ، دەمەۋشىلىك قىپ جۇرگەن ءوزىمىزدىڭ ازاماتتاردىڭ بار ەكەنى بۇرىننان بەلگىلى. 

ارنانىڭ جۇمىسى ەلباسىمىزدىڭ ساياساتىنا قايشى كەلمەسە، كانال باسشىلىعى ءدىني باسقارمامەن بىرگە جۇمىس ىستەپ جاتسا، بۇنى قايتا قولداۋ كەرەك. الايدا، ەشبىر تەلەارنا، راديو نەمەسە گازەت ءتيىستى قۇزىرەتتى ورگاننىڭ باقىلاۋىنان تىس ارەكەت ەتپەۋى كەرەك. ەندەشە، ەلىمىزدەگى جالعىز رۋحاني باعىتتاعى «اسىل ارنا» حالىقتىڭ نازارىندا، بيلىكتىڭ باقىلاۋىندا بولا بەرەدى دەپ ويلايمىن.

مۇرات جۇرىنوۆ، قر ۇعا پرەزيدەنتى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، تۇركى الەمىنىڭ ۇلتتىق عىلىم اكادەميالارى وداعىنىڭ پرەزيدەنتى

– عالىم بولعاننان كەيىن، ەلدىڭ كەشەلى-بۇگىنگى جاعدايى مەن ەرتەڭىنە جايباراقات قاراي الماعاندىقتان، ەل ىشىندەگى اڭگىمەلەرگە قۇلاق ءتۇرىپ جۇرەم. مىسالى، «اسىل ارناعا» قاتىستى قاۋەسەت اڭگىمەلەردەن حابارسىز ەمەسپىن. مەن ول اڭگىمەلەردى قاۋەسەت دەر ەدىم. ءبىر نارسە تۋرالى پىكىر ايتىپ، وي تۇيمەس بۇرىن اۋەلى وعان ابدەن كوز جەتكىزىپ العان ءجون. الدىمەن «اسىل ارنانى» قاراۋ كەرەك، ونداعى دۇنيەلەردى وي ەلەگىنەن وتكىزۋ كەرەك. مەن «اسىل ارنا» تەلەارناسىن جاقسى بىلەم. حالقىمىزدى يماندىلىققا شاقىرىپ، ۇلتىمىزدىڭ سالتى مەن ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن ناسيحاتتاپ جۇرگەن سالماقتى اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرى. وندا ءدىني باسقارمامىزدىڭ جۇيەسىندە قىزمەت ىستەيتىن يمامدار، مەدەرەسەلەرىمىزدە ساباق بەرىپ جۇرگەن ۇستازدار، ءدىنتانۋشىلار جانە بۇكىل ەلگە تانىمال تۇلعالار ءتۇرلى رۋحاني-تانىمدىق جانە الەۋمەتتىك جوبالارعا قاتىسىپ، وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى. مەنىڭ ءوزىم دە بىرنەشە رەت تىكەلەي ەفيرگە قاتىسىپ، ومىرلىك تاجىريبەمدى كورەرمەندەرمەن ءبولىستىم. سوندىقتان «اسىل ارنا» ەلدى بۇرا تارتىپ بارادى» دەگەنگە ساياتىن پىكىرلەر نەگىزسىز دەپ سانايمىن. «اسىل ارنانىڭ» ايتارى انىق، كورسەتەر دۇنيەلەرى ونەگەلى. اسىرەسە، قازىر ءتۇرلى جات اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتىپ جاتقان جاستارىمىزدىڭ ودان الارى، ۇيرەنەرى از ەمەس. ەندەشە الدەكىمدەردىڭ قاڭقۋ سوزىنە ەرىپ، ارانداپ قالماۋىمىز كەرەك. قازىر بىزگە بارىنەن دە ەلدىڭ تىنىشتىعى قىمبات. سوندىقتان تىنىشتىقتىڭ قادىرىن تىنباي ناسيحاتتاپ جۇرگەن ارنامىزدى كوپ بولىپ قولداۋىمىز كەرەك.

 «اCىل ارنانىڭ» كورەرمەندەرى وتە كوپ»

ايگۇل ىسماقوۆا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

– “اسىل ارنا” اشىلعالى 7-8 جىل ىشىندە باعدارلامالارىنا قاتىسىپ كەلەمىن. ول - يماندىلىقتى ناسيحاتتايتىن ارنا. عالىم رەتىندە مەن “اسىل ارنانىڭ” باعدارلامالارىن كورىپ ءجۇرمىن. قۇران ۇيرەتۋ ساباقتارىن قارايمىن. جالپى الەۋمەتتىك ماسەلەگە قاتىستى باعدارلامالاردى قاراۋعا تىرىسامىن. قاي كەزدە دە ارنادان ەلدىگىمىزگە سالقىنىن تيگىزەر باسقا ءبىر نارسەنىڭ ۋاعىزدالىپ جاتقانىن كورگەن ەمەسپىن. “اسىل ارنانى” كورەتىن ۇلكەن قاۋىم بار. وسى قالاداعى زيالى ازاماتتاردان باستاپ، جاس وتباسىلارعا دەيىن كورەدى. “اسىل ارناداعى” قۇراننىڭ ءۇنىن ەستۋ ءۇشىن ازاننان كەشكە دەيىن قوسىپ قويادى وسى كانالدى. “اسىل ارنانى” كورۋ ءۇشىن Otau TV, اlma TV مە، سول سەكىلدى اقىلى بايلانىسقا جۇگىنەدى. سەبەبى، سونى قوسپاساڭىز، “اسىل ارنانى” كورە المايسىز. سوندىقتان «اسىل ارنانى» ايىپتاعانشا، كەرىسىنشە، ونىڭ تارالۋ اۋماعىنىڭ كەڭەيۋىن ويلاۋىمىز كەرەك

«اسىل ارنا» اشىلعان كۇننەن باستاپ مەن ونى ۇيگە قويدىرىپ الدىم

سəرسەنبى ءدəۋىت، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

–  «اسىل ارنا» اشىلعان كۇننەن باستاپ مەن ونى ۇيگە قويدىرىپ الدىم. «اسىل ارنا» حالىقتى بىرلىككە شاقىرادى، حالىقتى يماندىلىققا شاقىرادى، جاقسىلىققا شاقىرادى. بۇكىل حالىق «اسىل ارنانى» كورەدى. قازىر وتباسىندا وتىرىپ ءبىرتۇتاس تەلەديدارعا قاراي المايدى، بىرەۋى انا جاققا، ەكىنشىسى مىنا جاققا قاراپ، بىرىگە المايدى. ال «اسىل ارناعا» قاراپ ءبارى بىرىگەدى، ءبىر كوزبەن قارايدى، ءبىر قۇلاقپەن ەستيدى، ءبىر يماندىلىقپەن قارايدى. ورتا ازيا، تمد ەلدەرىندە «اسىل ارنا» سياقتى ارنا جوق. اللانىڭ بەرگەن وسىنداي نەسىبەسى «اسىل ارنانى» كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك. «اسىل ارنانىڭ» ءاربىر ءسوزى، وسيەتى، ءاربىر تاعىلىمى - ماڭگىلىك نارسە. 

ال مىناۋ - ارنا باسشىسى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى مۇحامەدجان تازابەكتىڭ پىكىرى.

كەرىسىنشە، كورەرمەنىمىز كوبەيىپ جاتىر...

– ءتۇرلى سايتتاردا ءسىز باسقاراتىن «اسىل ارنا» جايلى «شەتەلدەن قارجىلاندىرىلادى ەكەن» دەگەن قاۋەسەت شىقتى. بىراق ەشبىر باق-تان ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزدى كورگەن جوقپىز. ەلەمەگەنىڭىز بە، الدە باسقا سەبەبى بار ما؟ جالپى وسى جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟ 

– «اسىل ارنا» - شەتەلدەن ەشۋاقىتتا قارجىلاندىرىلماعان جانە قارجىلاندىرىلماۋى دا كەرەك. جول سالۋعا، ەمحانا تۇرعىزۋعا، بيزنەسكە ينۆەستيتسيا تارتۋعا بولاتىن شىعار. بىراق حالىقتىڭ رۋحاني قازىعى بولعان ءدىنىمىزدى ناسيحاتتاۋعا بوتەن جۇرتتى ارالاستىرۋعا استە بولمايدى. ال ەندى سوڭعى ۋاقىتتارداعى ءۇردىس بويىنشا، «ۆيكيليكس» بولا ما، باسقا سايت بولا ما، قالاعان اقپاراتىڭدى شىعارىپ، قالاعان ادامىڭدى قارالاۋعا بولاتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. بىزگە جابىلعان جالا بويىنشا، مەن دە سول اتالمىش حاتتى ءجىتى تەكسەرىپ شىقتىم. ايدالاداعى ءبىر ەلدىڭ ايدالاداعى مينيسترلىگىندەگى ەكى ادامنىڭ ءبىر بىرىنە ايتقان اڭگىمەسى دالەل مە ەكەن؟ ايىپتاۋعا نەگىز بولاتىن فاكتى مە ەكەن؟ ەڭ بولماسا، ءبىز بىرەۋدەن اقشا سۇراساق ەكەن نەمەسە بىزگە بىرەۋ قارجى بولگەن بولسا ەكەن. مەن سىزگە ءسوزدىڭ اشىعىن ايتايىن - اراب نەمەسە باسقا ءبىر شەتەل تۇگىلى، قازاقستاندىقتاردىڭ وزىنەن دەمەۋشى بولام دەگەندەردىڭ بارىنە كەلىسە بەرمەس ەدىك. سەبەبى، ۇلت، ۇرپاق تاربيەسى تاۋەلسىزدىك قۇندىلىعى، مەملەكەتشىلدىك، سەكىلدى ۇلكەن ويدىڭ ۇستىندە مۇددەلەس بولماساڭ، كورشىڭمەن دە ءشاي ىشە بەرمەيسىڭ. ويتكەنى، اڭگىمەڭ جاراسپايدى. سوندىقتان، بۇل جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە دەگەنەن باسقا ەشتەڭە ەمەس. 

– ال «ۆيكيليكس» سايتى جاريالاعان حات شە؟ 

– بىرىنشىدەن، ول حاتقا مەنىڭ دە، «اسىل ارنا» قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە قاتىسى جوق. ەگەر ول حاتتى دۇرىستاپ وقىساڭىزدار، «اسىل ارنانى» ساۋد ارابياسىنىڭ قارجىلاندىراتىنى تۋرالى نەمەسە ءبىزدىڭ ارنا يدەولوگياسىن شەتەلدىك بىرەۋلەر جاسايتىنى جايلى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. حاتتىڭ توڭىرەگىندەگى شۋ - جەكەلەگەن ادامداردىڭ وزدەرىنە ىڭعايلى ينتەرپرەتاتسياسىنىڭ داۋى. ادام باردى كورمەيدى، ىزدەگەنىن كورەدى. اۋەلگى سۇراعىڭىزدا قاۋەسەت دەپ دۇرىس ايتتىڭىز.
كەز-كەلگەن ءوزىن سىيلايتىن، وقىرمانىنا الاڭدايتىن جۋرناليست، نە باس رەداكتور قانداي اقپاراتتى بولسىن تەكسەرىپ، جان-جاقتى اقپارات جيناپ، شىنايىلىعىنا ءجۇز پايىز كوزىن جەتكىزىپ بارىپ بولىسسە كەرەك-ءتى. وكىنىشكە وراي، ءوزىمىزدىڭ كەيبىر پورتالدار ولاي ەتپەك تۇگىلى، ماعان حابارلاسىپ ءجون سۇراۋعا دا قۇلىق تانىتپاي، شەتەلدىك ءبىر ءتۇبى كۇماندى سايت جاريالاعان اقپاراتقا يلانا كەتىپ، وقىرماندارعا ۇسىنۋعا اسىقتى.

– وندا نەگە «اسىل ارنا» قۇقىعىن زاڭ جولىمەن قورعامايدى؟

– اققا كۇيە جاققىسى كەلگەندەر قاشان دا بولعان جانە بولا دا بەرەتىن شىعار. بالاعىما جابىسقان ءار كəندەنگە ارنايى ۋاقىت بولە بەرسەم، قانشا ۋاقىتىم ىسىراپ بولماي ما؟ اتا ءدىنىمىزدى ناسيحاتتاۋ دەگەن ابىرويلى مىندەتتى موينىمىزعا الدىق پا، اللا ءناسىپ قىلسا، وسى جولمەن جۇرە بەرەمىز. ال جولدا ارقاشان ابالاپ يت ۇرگەن. بىراق وعان كەرۋەن توقتاعان ەمەس. 

– سوندا نە ايتپاقسىز؟

– قازىر كوپتەگەن ادامدار اتاق پەن ابىرويدى، داڭق پەن داقپىرتتى اجىراتا الماي ءجۇر. سول سەبەپتى دە اقپاراتتى – ءبىلىم، پەرەكۋردى - دەمالىس دەپ تۇسىنەتىن قيامپۇرىس تۇسىنىكتەر پايدا بولدى عوي. جالپى ءبىز مىنانى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. اقپارات كەڭىستىگىندە ۇلتتىڭ ساناسى، جۇرتتىڭ جۇرەگى ءۇشىن تالاس ءجۇرىپ جاتىر. ەلگە پايدالى اقپارات بەرىپ، ۇلتتىق يممۋنيتەتىمىزدى كۇشەيتۋدىڭ ورنىنا پايداسىز تاقىرىپتارعا اۋەستەنىپ كەتتىك. 

– ينتەرنەتتە تالقىلانۋ – «اسىل ارنا» جۇمىسىنا كەرى اسەر ەتتى مە؟ كورەرمەندەرىمىز كەمىپ قالاتىن بولدى دەپ ۋايىمدامايسىز با؟

– جوق، كەرىسىنشە، كورەرمەنىمىز كوبەيىپ، قولداۋ ايتقان جۇزدەگەن حات كەلىپ، مىڭداعان ادام باتاسىن جولداپ جاتىر. داعدارىس ۋاقىتىندا ارنامىزدىڭ جارناماسىنا دا اسا كوپ مۇمكىنشىلىگىمىز بولماي جاتقاندا، بۇل قارا پيار ورايلاسا كەتكەن ءىس بولدى. «اسىل ارنانىڭ» ينتەرنەت نۇسقاسىنا كىرۋشىلەردىڭ سانى كۇرت ارتتى، ونلاين كورىلىمىزدەرىمىز كوبەيە ءتۇستى، الەۋمەتتىك جەلىدەگى تىركەلۋشىلەرىمىز بۇرقىلداپ ءوسىپ كەتتى. ال ارناداعى ارىپتەستەرىمنىڭ، مۇراتتاستارىمنىڭ ءحالىن سۇراساڭىز، بۇل جايت «اسىل ارنا» ۇجىمىن ۇيىستىرا ءتۇستى دەپ زور سەنىممەن ايتا الامىن.

«جاس قازاق» گازەتى 

ءتۇپ-نۇسقاداعى تاقىرىپ: «اسىل ارنا» تۋرالى رەسمي مالىمدەمە جاسالدى»