ايلىعى دامىعان ەلدەردەگى شەنەۋنىكتەرگە قاراعاندا ماردىمسىز ەكەندىگىنە قاراماستان ءبىزدىڭ پىسىقاي باستىقسىماقتاردىڭ جالعاندى جالپاعىنان باسىپ، «ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا» دەگەندەي كەرەمەت كۇي كەشەتىندىگى جايلى وتكەن ءبىر ماقالامىزدا جازعان ەدىك.  

ۇرىلاردىڭ «كاسىبي شەبەرلىگىنىڭ» ارقاسىندا ولاردىڭ بىرقاتارىنىڭ سىرت كوزدەن جاسىرىپ، تىققان تالاي دۇنيەسىنىڭ جاريا بولىپ قالاتىندىعىن دا كۋاسى بولدىق. سوندايلاردىڭ تىزىمىنە ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى تىلەگەن ماتكەنوۆ تە كىرىپ كەتكەن سىڭايلى. وسىنداعى جەرگىلىكتى ءباسپاسوزدىڭ جازۋىنا قاراعاندا الگى ۇرىلار گەنەرالدىڭ ۇيىنەن ونىڭ اسا قىمبات دەلىنگەن ون جۇپ شۆەتساريالىق ساعاتىن ۇپتەپ كەتكەن كورىنەدى. وبالى نە، ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىىنڭ ءباسپاسوز قىزمەتى بۇعان جەدەل ءۇن قوستى. الدىمەن تونالعان ءۇي ماتكەنوۆتىكى ەمەس دەگەن ءۋاج ايتتى. كەيىن جۋرناليستەر وتىرىگىن شىعارعان سوڭ «ويباي، ول بۇل ءۇيدى جالداپ تۇرعان. الايدا وسىدان ءۇش اي بۇرىن ودان قونىس اۋدارعان» دەگەن ۆەرسياعا كوشتى. ال كوزدىڭ جاۋىن الاتىن، باعالارىن ايتۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ جۇرەگى داۋالامايتىن جاڭاعى ساعاتتار گەنەرالدىكى ەمەس، ونىڭ دوسى، ءبىر كاسىپكەردىڭ دۇنيەسى ەكەن. ءبىر قىزىعى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، الگى اسا باي كاسىپكەردىڭ اتى اتالمايدى. شەنەۋنىك ەمەس، ءوز ەڭبەگىمەن كۇن كورىپ وتىرعان كاسىپكەردىڭ ەسىمى نەگە قۇپيا ەكەندىگى تاعى دا قۇپيا. 

جارايدى، ءتىپتى سول ساعاتتار گەنەرالدىكى بولماي-اق قويسىن. الايدا ماتكەنوۆتىڭ وسى اڭگىمەدەن سوڭ ىستەگەن ءىسى تاڭ قالدىرادى. الدىمەن ءباسپاسوز قىزمەتى «ول كىسى ءىسساپاردا، كەلگەن سوڭ ءمان-جايدى ءوزى ايتىپ، تۇسىندىرەدى» دەگەن مالىمدەمە تاراتادى. سويتە تۇرا، كەلگەن سوڭ دا ول پاقىرىڭىز تىلشىلەرمەن تىلدەسۋگە ۋاقىت تاپپايدى. ونىڭ ورنىنا دەپارتامەنت ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ رەسمي وكىلى ەلەنا كاشارينا ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، باستىعىن اراشالۋعا بارىن سالىپ، وعان شاڭ جۋىتپايدى. مۇنداي جاعدايدى جۋرناليستەر ۋىسىنا شىعارسىن با، ولار اقىرى ماتكەنوۆپەن تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، ءمان-جايدى سۇرايدى. ول باتىرىڭ ءبىر جۋرناليسكە  «بۇل اقپارات شىندىققا سايكەس كەلمەيدى. مەنىڭ ۇيىمە ۇرى تۇسكەن جوق» دەپ قىسقا قايىرسا، ەكىنشى ءجۋرناليستىڭ  «ال سول قىمبات ساعاتتار كىمدىكى؟» دەگەن ساۋالىنا جاۋاپ قايتارماي، تەلەفوندى قويا سالادى.  

دەگەنمەن، كەيىن ساباسىنا ءتۇستى مە، الدە بىرەۋلەر اقىل بەردى مە، كىم ءبىلسىن، «ۆرەميا» گازەتىنىڭ وسىنداعى ءتىلشىسى ستاس كيسەلەۆكە (تەك وزىنە عانا) سۇحبات بەرەدى. گەنەرالدىڭ تىلشىمەن اراداعى اڭگىمەسىنەن ءبىز كوپ جايتتى ۇقتىق. الدىمەن اڭعارعانىمىز، بۇل كىسى اسا قىمبات ساعاتتاردان كەندە ەمەس قورىنەدى. تىلشىگە قولىنداعى ادەمى دە قىمبات Rolex ساعاتىن ماقتانىپ كورسەتەدى. ايتۋىنشا، ول كاسىپكەر بالاسىنىڭ سىيلىعى ەكەن، ەڭ كەم دەگەندە 10 مىڭ اقش دوللارىن قۇرايدى. سودان سوڭ تارتپادان الىپ، تاعى ءبىر قىمبات دۇنيە – Fugot ساعاتىن الىپ شىعادى. مۇنىسى ءبىر اڭشىلىق ساپاردا دوسى سىيلاپتى. ءوزى دە وعان بۇدان كەم تۇسپەيتىن Longines ساعاتىن تارتۋ ەتكەن. «الاعان قولىم بەرەگەن» دەگەن وسى شىعار. ءبىزدىڭ ءبىر بايقاعانىمىز، گەنەرال شۆەتساريالىق ساعاتتاردىڭ ماركىسىن بىلۋدە الدىنا جان سالمايدى ەكەن. بىرىنە سوڭ ءبىرى قۇيقىلجىتىپ وتىر. بايدىڭ بالاسى ەمەسپىز، قايسىنىڭ قىمبات، ال قايسىسىنىڭ وتە قىمبات ەكەندىگىن قايدان اجىراتايىق. بىزدىكى «سوقىر تاۋىققا ءبارى تارىنىڭ» كەرى-داعى.

جالپى، ءبىزدىڭ گەنەرال شەتەلدىك اسا قىمبات دۇنيەلەردى جانى جاقسى كورەتىندىگى بايقالادى. ونىسىن جۋرناليسكە ماقتانا ايتاتىندىعىن قايتەرسىز. ءوزى مۇشەل جاسىنان شىققاندا دوستارى وعان يتالياندىق Canali دەپ تالاتىن كوستيۋم-شالبار سىيلاپتى. توكەڭە ونىڭ ۇناپ قالعانى سونشالىق، دەرەۋ دۇكەنگە بارىپ وسىنداي تاعى ءبىرىن ساتىپ الىپتى. مۇنىسىن وزىنشە «ەندى مەندە ەكى  وتە ساپالى كوستيۋم-شالبار بار. مەن ارزان كيىم الاتىنداي اسا باي ەمەسپىن عوي» دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارادى. سوندا دەيمىز-اۋ، ەلباسى، گەنەرال عانا ەمەس ەلىمىزدىڭ جوعارى باس قولباسشىسى ءوزىمىزدىڭ شىمكەنتتە تىگىلگەن، باعاسى نەبارى 40 مىڭ تەڭگە تۇراتىن ويعا دا، بويعا دا قونىمدى كوستيۋم كيەدى دە، ال قايداعى ءبىر گەنەرال اناۋ-مىناۋ شەنەۋنىكتىڭ دە قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىن «شەتەلدىك اسا قىمبات كوستيۋم عانا كيەمىن» دەپ شىرەنەدى.

ەلباسىمىز وتاندىق ءوندىرىستىڭ ونىمدەرىن جارنامالايدى، ال گەنەرالىمىز ەش ايىلىن جيماستان شەتەلدىك ونىمگە اقشاسىن ايامايدى. سوندا پاتريوتتىق سەزىم قايدا؟ انشەيىندە ورىندى-ورىنسىز، كەلسىن-كەلمەسىن ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرىن «ەلباسىنىڭ نۇسقاۋمەن، ەلباسىنىڭ ايتۋىمەن، ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن» دەگەندە تاق-تاق ەتىپ، الدىنا جان سالمايتىن وسىنداي دەڭگەيدەگى شەنەۋنىكتەردىڭ جەكە باسىنا كەلگەندە  ءۇنى شىقپاي قالاتىنى نەسى؟  الدە اقىلى تولىسا قويماعان بالا سەكىلدى سىرتى جىلتىراق، الايدا باعاسى شارىقتاپ تۇرعان دۇنيەلەردى كورگەندە باياعى سول ولەرمەندىگى مەن داڭعويلىعى قوزىپ كەتە مە؟ ءسىرا، قازەكەڭ «بوياۋشى-بوياۋشى دەگەنگە، ساقالىن بويايدى» دەپ وسىندايدا ايتاتىن شىعار. الدە بۇل جەردە تاعى دا قازەكەمنىڭ «اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتە» دەگەن ماقالى سايكەس كەلەر مە ەكەن؟ بىزدەگى گەنەرالداردىڭ كەدەي ەمەس ەكەندىگىن بەك بىلەمىز، ارينە. الايدا سول بايلىعىن كورەستىپ،  اباي حاكىم ايتپاقشى «وزەڭدە بارمەن كوزگە ۇرىپ» قاجەتى نە ەدى دەيسىڭ عوي، باياعى.

ايىنا 10 مىڭ تەڭگە عانا تولەيتىن ءۇيدىڭ كەلبەتى وسىنداي

 اسىلى، كەيىنگى كەزدەرى ءبىر نارسەنى سەزىپ ءجۇرمىز. ول جۋرناليستەرمەن اڭگىمە كەزىندە بايلىعىن ايتىپ ماقتانۋ، لەپىرە سويلەۋ، ءوزىن وزگەلەردەن جوعارى ۇستاۋ سەكىلدى وعاش مىنەزدەرىنىڭ بايقالىپ قالاتىندىعى. وزگەنى بىلاي قويعاندا بۇل قىلىق  گەنەرال سەكىلدى لاۋازىم يەلەرىنە تىم ارتىقتاۋ سەكىلدى. مۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز. ەكىنشىدەن، گەنەرالىمىز وسىنداعى ىلعي ءبىر ەليتالىق ۇيلەر سالاتىن «بك-ستروي» قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ باستىعى ءوزىنىڭ دوسى ەكەندىگىن، سوندىقتان بۇعان جالپى كولەمى 200 شارشى مەتر قۇرايتىن، حان سارايىنداي، ات شاپتىرىم ءۇيدى (مۇنداي ۇيلەردى تاۋنحاۋس دەپ اتايدى) ايىنا نەبارى 10 مىڭ تەڭگەگە جالعا بەرگەندىگىن جاسىرمايدى. سوندا دەيمىز-اۋ، مۇنداي جومارتىقتى الگى قوجايىن تەك دوس بولعاندىعى ءۇشىن  جاسادى ما، الدە ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى بولعان سوڭ جاسادى ما؟ جاۋابىن الىستاپ ىزدەپ قاجەتى جوق شىعار. سونان سوڭ، اتىنان ات ۇركەتىن ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعىنىڭ الىپ قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ قوجايىنىمەن، سونداي-اق اتىن ايتۋعا قورقاتىن اتاقتى بيزنەسمەنمەن دوستىعىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ قىلمىسقا قارسى كۇرەسەتىن ۇيىمنىڭ باسشىسىنىڭ بايلارمەن كوڭىل جاراستىعى زاڭعا تومپاقتاۋ كەلمەي مە؟ ولاردىڭ «مەن گەنەرالمەن دوسپىن» دەگەن ءسوزى تالاي ەسىكتى تەۋىپ اشۋعا جاراپ جاتىر ەمەس پە؟ وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى مەملەكەتتىك قىزمەتشى بولىپ ەسەپتەلەدى. ال ونىڭ الگىندەي  قالتالى ادامدارمەن دوس-جاراندىعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ «ار-نامىس كودەكسىنىڭ» تالاپتارىنا قايشى كەلمەي مە؟ الدە بىزدەگى شەن-شەكپەندىلەر مەن قالتالىلارعا زاڭ جۇرمەي مە؟

P.S. گەنەرال ماتكەنوۆ ۋادەسىنەن تاعى دا اينىپ قالدى. ء«ىسساپاردان كەلگەن سوڭ جۋرناليستەرمەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، بار شىندىقتى جايىپ سالام، ءتىپتى ءوزىمنىڭ قىمبات ساعاتتارىمدى دا كورسەتەمىن» دەپ انت-سۋ ىشكەن ءسوزى قۇر كوز الداۋ بولىپ شىقتى. بەيسەنبى كۇنى تاڭەرتەڭ ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى گەنەرالدىڭ جۋرناليستەرمەن كەزدەسپەيتىندىگىن مالىمدەدى. سويتسە، بىرىنشىدەن، بارلىق جاي تۇگەل ايتىلىپ قويىلىپتى. ال، ەكىنشىدەن، گەنەرال مىرزا جۋرناليستەر ماسەلەنى بۇرا تارتادى دەپ قاتتى رەنىشتى كورىنەدى. ياعني دوستارى ىلعي ىعاي مەن سىعاي بولىپ كەلەتىن بۇل كىسىڭىز ءسىز بەن بىزگە وكپەسى قارا قازانداي ەكەن. قۇدايىم گەنەرالدىڭ كارىنەن ساقتاسىن دەپ تىلەيىك.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى، قوستاناي

اbai.kz