قوڭىر كۇزدiڭ جايماشۋاق كۇنi تامىلجىپ تۇر. ديقاندار قاۋىمى «قازان ايى جىلى، جانعا دا، مالعا دا جايلى بولسا ەكەن» دەپ تiلەپ وتىر. كونەكوز قاريالار جيi ايتاتىن ميزام شۋاعى دەگەنiمiز وسى بولار، ءسiرا. اۋا رايى توسىن مiنەز تانىتپاي، وسىلاي نۇرىن توگiپ تۇرسا، ديقاننىڭ ەڭبەگi ءونiمدi, كوڭiلi جادىراڭقى بولادى ەمەس پە؟! قازiر ماقتاارال اۋدانىندا جيىن-تەرiمنiڭ ناعىز قىزعان شاعى. «اق التىندى» القاپتاردا ەڭبەك كورiگiن قىزدىرعان ديقاندار الا جازداي توككەن ماڭداي تەرiنiڭ ىرىزدىعىن شاشاۋ شىعارماي ۋاقتىلى جيناپ الۋعا جۇمىلا كiرiسكەن.

بiز ىنتىماق اۋىل وكرۋگi «تالاپتى» اۋىلىنداعى «قالمىرزا» شارۋا قوجالىعىنىڭ ماقتا پلانتاتسياسىنا كەلگەنiمiزدە ءدۇبiرلi ەڭبەك كورiگiن قىزدىرعان شارۋالاردىڭ قاجىرلى كۇش-قايراتىنا سۇيسiندiك. قوجالىق توراعاسى باقىتجان دوسوۆتىڭ كوڭiلi كوتەرiڭكi, كۇنگە توتىققان جۇزiنەن قۋانىش لەبi ەسەدi.

– «بولار iستiڭ باسىنا، جاقسى كەلەر قاسىنا» دەمەكشi, سiزدەر العاشقى تەرiمدi اياقتاپ، كوڭiلiمiزدi بiر دەمدەپ تۇرعان قۋانىشتى ساتتە كەلدiڭiزدەر. بيىل 90 گەكتارعا ماقتا ەگiپ، ءونiمنiڭ 95 پايىزىن نەبارi ەكi اپتادا كومباينمەن تەرiپ الدىق. گەكتار ونiمدiلiگi ورتا ەسەپپەن 30 تسەنتنەردەن ءتۇستi. ءوزiمiزدiڭ يەلiگiمiزدەگi «حنپ» ماركالى 2 كومباينىمىز كiدiرiسسiز ءجۇرiپ تۇر. «كوگiلدiر كەمە» كاپيتاندارى عالىم دوسوۆ، نۇرلان بيباتوۆتار قازiرگە دەيiن 140-160 توننادان اق ۇلپا جينادى.

– قول تەرiمi بولعان جوق پا؟ – دەگەنiمiزدە ول:

– جوق، سوڭعى 4-5 جىلدان بەرi ماقتامىزدى تەك كومباين كۇشiمەن جيناپ جاتىرمىز. سەبەبi, قول تەرiمiنiڭ شىعىنى كوپ ءارi ۋاقىتتان ۇتىلاسىڭ، – دەدi.

– ماقتا باعاسى قالاي؟ ءونiمدi زاۋىتقا وتكiزۋ جونiندە نە ايتاسىز؟

– قازiرگi كەزدە شيتتi ماقتانىڭ ءار كەلiسi 100-105 تەڭگەدەن قابىلدانۋدا. ماقتا زاۋىتتارى اراسىندا ءوزارا باسەكەلەستiك باسىم. ماسەلەن، اۋداندا يندۋستريالى ايماق جوباسى بويىنشا جاڭادان اشىلىپ، iسكە قوسىلعان «بەرەكە» مما» جشس-نiڭ زاۋىتى ماقتاسىن ءوز تراكتورىمەن جەتكiزگەن شارۋالارعا جول-كولiك اقىسى دەپ ەكi مىڭ تەڭگەدەن قوسىمشا تولەپ جاتىر. ماقتا قابىلداۋدا ەشقانداي كەدەرگi, كiدiرiس جوق.

بiرنەشە جىلدان بەرi اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، بiرشاما ىسىلىپ قالعان باقىتجان دوسوۆ وزدەرiنە قاجەتتi تەحنيكالاردى، قۇرال-سايمانداردى تۇگەندەپ العاندارىن ماقتانىشپەن ايتتى. ولاردىڭ قاراماعىندا ەكi ترانسپورت، ەكi شىنجىر تاباندى «دت-75» تراكتورى جانە بiرنەشە تiركەمە، باپتاۋ اگرەگاتتارى بار ەكەن. Iنiلەرi اقىلجان مەن عالىمدى جانىنا سەرiك ەتiپ، جىل ون ەكi اي بويى تولاسسىز اتقارىلاتىن شارۋاشىلىق جۇمىسىن دوڭگەلەتiپ وتىرعان باقىتجاننىڭ ەڭبەكسۇيگiشتiگiنە، تاباندى، جiگەرلi iس-ارەكەتiنە سۇيسiندiك. جىل سايىن ماقتا، قاۋىن-قاربىز ەگiپ، مول تابىس الۋ ءۇشiن كۇنi-ءتۇنi تىنباي ەڭبەك ەتەتiن دوسوۆتار اۋلەتiنiڭ iلكiمدi iستەرiن اۋىلداستارى دا ماقتان ەتەدi.

وسى كۇنi قىرمان باسىندا جولىققان ىنتىماق اۋىل وكرۋگiنiڭ اكiمi, «ۇزدiك مەملەكەتتiك قىزمەتشi» توسبەلگiسiنiڭ يەگەرi مارات اۋاش وكرۋگ ديقاندارىنىڭ دا 4061 گەكتار ماقتالىقتان 9097 توننا ءونiم جيناپ، العاشقى تەرiمدi ءساتتi اياقتاعاندارىن ايتتى. قازiر ءار گەكتاردان الىنعان ءونiم 22,4 تسەنتنەردەن اينالسا، ناۋقان سوڭىنا دەيiن بۇل كورسەتكiشتi ەڭ كەمi 25 تسەنتنەرگە جەتكiزۋدi ماقسات ەتiپ وتىر ەكەن. وكرۋگ بويىنشا قىرمانعا تۇسكەن ءونiمنiڭ 85 پايىزى كومباينمەن جينالىپتى. جيىن-تەرiمگە وكرۋگ بويىنشا ديقانداردىڭ وزدەرiنiڭ يەلiگiندەگi «حنپ» ماركالى 22 كومباين جانە «نيمەكس»، «اق التىن» ماقتا زاۋىتتارىنان الىنعان 15 «دجون دير»، 17 قول تەرiمشiلەر بريگاداسى جۇمىلدىرىلۋدا. العاشقى تەرiمنiڭ وزiندە ادەن اتا اۋىلىندا تۇراتىن ماقتاشى نۇربولات اشەكوۆ 8 گەكتار ماقتالىقتان 45 تسەنتنەردەن، كورiكتi اۋىلىنىڭ ديقاندارى و.سابىرقۇلوۆ – 43, كۇمiساي باتاەۆا – 40, تالاپتى اۋىلىنان ەربول وماروۆ پەن ن.دiنتاەۆ 38 تسەنتنەردەن ءونiم جيناعان. سوڭعى مالiمەت بويىنشا 15 شارۋا قوجالىعى 30 تسەنتنەردەن جوعارى ءونiم الىپ وتىر. وزات كومباينشىلار اباي امانباەۆ، باعدات قۇلانوۆ، قۋانىش الiقۇلوۆتىڭ ارقايسىسى 180-200 توننادان ماقتا جيناپ، الدا كەلەدi. ءالi ەكiنشi تەرiم بار، دالا توسiندەگi قىزۋ ەڭبەك بiر ساتكە دە تولاستار ەمەس.

...كۇن ۇياسىنا باتار ساتتە الىستان قىرمان تاۋلارى بيiكتەپ بارا جاتقانىن كورiپ، قۋاندىق. «اق التىندى» القاپتاردا كومبايندار تiزبەگi سىرعي ءجۇزiپ بارادى. «ەڭبەك ەتسەڭ، ەمەرسiڭ» دەگەن دانالىقتى بەرiك ۇستانىپ، ءونiمدi ەڭبەك ەتiپ جاتقان ىنتىماق اۋىل وكرۋگi ماقتاشىلارىنا «قىرمان تاسي بەرسiن» دەگەن تiلەك ايتامىز.

ءسابيت قالدىباەۆ، ماقتاارال اۋدانى

Abai.kz