كۇنى كەشە استانا قالاسىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى باۋىرجان بايبەك مىرزا ءباسپاسوز بريفينگىن وتكىزدى. ەلىمىزدەگى الىپ مەگاپوليستە قالا اكىمىن الەككە سالاتىن شارۋالار از ەمەس، ارينە. مەگاپوليستى باسقارۋ بايبەك مىرزانىڭ ارقاسىنا ارتىلعان جۇك، ساياسي سىناق سياقتى. سونىمەن، باي قالانىڭ باس ساياساتكەرى وتكىزگەن بيريفينگتەن نە تۇيدىك؟

اكىم مىرزانىڭ ايتۋىنشا، حالىقتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان «وڭاي-تولەم» جۇيەسى قالا ىشىندەگى ترانسپورتتاردىڭ 95%-نا ەنگىزىلىپ ۇلگەرىپتى. ء«بىز «وڭاي» جۇيەسىنە كوشكەن قازاقستانداعى ءبىرىنشى قالامىز. مىسالى، سينگاپۋر، گونكونگ نەمەسە وڭتۇستىك-شىعىس ازياداعى دامىعان مەملەككەتتەردىڭ بارلىعى قولما-قول تولەم ەمەس، كارتوچكا ارقىلى جول اقىسىن تولەۋ جۇيەسىنە الدەقاشان كوشىپ العان»، - دەيدى باۋىرجان قادىرعاليۇلى.

حوش. دەسەك تە، «وڭايدىڭ» وسال تۇستارى دا جەتەرلىك ەكەن. الماتىدا جاڭادان ىسكە قوسىلعان ەلەكتروندى تولەم جۇيەسى ەكى اپتا وتەر-وتپەستەن جولاۋشىلاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى. زەينەتكەرلەر تاڭ اتقاننان كەزەككە تۇرىپ، تيەسىلى تولەم كارتاسىن الا الماي جاتسا، قولىنا الىپ ۇلگەرگەندەر جولاقىسىن تولەي الماي الەككە ءتۇستى. «وڭاي» جۇيەسىنىڭ باقىلاۋشىلارى دا، ينسپەكتورلارى دا، حالىققا دورەكىلىك كورسەتىپ جاتتى. ءتىپتى، كولىكتەن كۇشتەپ شىعارىپ نەمەسە جولاۋشىلار تولعان اۆتوبۋستى جىبەرمەي ۇستاپ تۇرىپ الدى. بۇنىڭ بارلىعىن ءبىز باق ارقىلى بىلدىك، كوردىك. وسىلايشا، ارقايسىنىڭ قۇنى مىڭ جارىم ەۋرودان اساتىن ماقتاۋلى تەرمينالدار جولاۋشىلارعا تۇراقتى قىزمەت كورسەتە الماي جۇرتتى اۋىرەگە سالدى. بىراق، اكىم مىرزانىڭ ايتارى باسقا بولىپ شىقتى. «وڭاي» ارقىلى كولەڭكەلى بيزنەستىڭ كومەسكىلىكتەرىن اشكەرەلەۋگە ابدەن بولادى ەكەن. ماسەلەنكي، «وڭاي» ارقىلى بۇلىڭعىر ەكونوميكادان 7 ميلليارد تەڭگەنى شىعارىپ الامىز»، - دەپ سەنىمدى تۇردە ايتتى اكىم مىرزا.

ء«بىز انىقتاعانداي، اتالمىش بيزنەستىڭ (قولما-قول تولەم كەزىندەگى) كولەڭكەلى تۇستارى جەتەرلىك ەدى. ءبىز بولجامدار بويىنشا، وسى كۇنگە دەيىن تۇسكەن ءتۇسىمنىڭ 30 %-ى، جەكەلەگەن ادامداردىڭ قالتاسىنا كەتىپ جاتتى دەپ كەلدىك. بۇل سۇمدىق قوي دەپ ويلادىق. ناتيجە ءبىز ويلاعاننان دا ناشار بولىپ شىقتى. قولما-قول تولەمنەن تۇسكەن پايدانىڭ 60%-دان استامى جەكە قالتاعا كەتىپ جاتىپتى. ال «وڭاي» جۇيەسىن ەنگىزگەندە بايقاعانىمىزداي، بۇرىنعى جۇيە ءبىراز شيكىلىكتەردى اشكەرەلەپ بەردى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.

 قالا اكىمىنىڭ ايتۋىنشا، اڭگىمە 20 ميلليارد تەڭگە جايىندا... «قازىرگى قويىلىپ جاتقان ەڭ نەگىزگى سۇراق، بۇل – ايلىق جول بيلەتتەرىن اينالىمنان شىعارۋ تۋرالى. ءبىز نارىق كولەمىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن ۋاقىت سۇرادىق. ول تولىقتاي ايقىن ەمەس، تۇسىنىكتى ەمەس بولدى: قانداي ءتۇسىم، قانداي شىعىن، اقشا قايدا كەتىپ جاتىر؟ بۇگىندە ءبىز نارىقتىڭ كولەمى 19-20 ميلليارد تەڭگە ەكەنىن كورىپ وتىرمىز، ياعني، 6-7 ميلليارد تەڭگەنى ءبىز كولەڭكەلى ەكونوميكادان شىعارامىز»، – دەيدى باۋىرجان بايبەك. ونىڭ ايتۋىنشا، ايلىق جول بيلەتتەردى قايتا ەنىزۋ تۋرالى ۇسىنىس كەلدى، ول قالالىق ءماسليحاتتىڭ 27 قاڭتارداعى وتىرىسىندا قارالادى. «جەتى جاسقا دەيىنگى بالالار تەگىن، مەكتەپ وقۋشىلارى – 1000 تەڭگە، زەينەتكەرلەر – 2000 تەڭگە، بۇل كاتەگوريادا كوپ بالالى انالار قارالماعان. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەتىن 5 پايىزدىق جەڭىلدىك بەرىلەدى، كوپ بالالى انالار ءۇشىن 2000 تەڭگە جانە ستۋدەنتتەر ءۇشىن 3000 تەڭگە. ەڭ ماڭىزدىسى – ءبىرىنشى، ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەكتەر، ۇوس ارداگەرلەرى جانە وعان تەڭەستىرىلگەن ادامدار ءۇشىن قالادا ءجۇرۋ تەگىن بولادى»، – دەدى الماتى اكىمى.

ەندى اڭگىمەمىزدى "وڭاي" تولەم كارتوچكاسىنان وزگەگە بۇرايىق. ويتكەنى الماتىدا وڭايعا تۇسپەيتىن شارۋا شاش ەتەكتەن.

اكىمنىڭ ايتۋىنشا، وسى ماقساتتا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن ەكى ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، «وڭاي» ەلەكتروندى جۇيەسى 2016 جىلدىڭ قاڭتارىندا ەنگىزىلدى. قالا باسشىسى جۇيە بويىنشا ماسەلەلەر بارىن ايتتى، دەگەنمەن بۇل وتە از مولشەردە، ال حالىقتىڭ كوپشىلىگى ريزا ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى. الماتى بيۋدجەتى 30 ميلليارد تەڭگە ۇندەمدەپ قالدى ءيا، شايتاناربادان الدىنا ءتىرى پەندە تۇسىرمەيتىن احمەتجان اقساقال الماتىنى باسقارىپ تۇرعان كەزدە بيۋدجەتتى ەكونومداۋ تۋرالى كوپ ايتىلماعان ەدى. ءباسپاسوز بريفينگىنەن تاعى ءبىر ەستە قالعانى ءسوز: وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا باس شاھار 30 ميلليارد تەڭگە ۇنەمدەگەن. «وسىعان دەيىن ايتىلعانداي، اركىم ءوز قارەكەتىنشە ءومىر ءسۇرۋى كەرەك. «نۇر وتان» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ باستاماسى بويىنشا، ءبىز قالالىق ءماسليحاتتا بيۋدجەتتى قايتا قاراپ، وتكەن جىلعى ورىنسىز شىعىنداردى ەسەپتەپ، اقىرىندا بيۋدجەتتەن 30 ميلليارد تەڭگەنى ۇنەمدەدىك. ەسەسىنە، ۇنەمدەلگەن قاراجاتتىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن قوعامدىق ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمسالاتىنىن ايتامىز»، - دەيدى قالا باسشىسى. راس، حالقىمىزدىڭ «كورپەڭە قاراپ كوسىل» دەيتىنى بار ەمەس پە ەدى. بايبەك مىرزانىڭ ايتپاعى دا وسى بولسا كەرەك. مىسالى، 2016 جىلى الەۋمەتتىك ماڭىزدى ماسەلەلەردى دەرەۋ شەشۋگە قالا بيۋدجەتىنەن 1,8 ميلليارد تەڭگە ءبولىۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونىڭ ىشىندە، 145 ميلليون تەڭگە قالا مەكتەپتەرىندەگى ءبىر مەزگىل ىستىق تاماققا، 1,4 ميلليارد تەڭگە الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىلارىن كوتەرۋگە، 177 ميلليون تەڭگە مۇمكىنشىلىگى شەكتەۋلى جاندارعا كومەك رەتىندە قاراستىرىلعان.

ءتۇيىن: باۋىرجان قادىرعاليۇلى قالا باسشىسى بولىپ تاعايىندالعان كۇنى باق«ب.بايبەكتى قانداي الماتى كۇتىپ تۇر؟» دەگەن سۇراق قويىپ كەلگەن ەدى. سول سۇراقتى تاراتىپ ايتساق تومەندەگىدەي بولىپ شىعادى:

كەپتەلىسى كوپ الماتىنىڭ جول ماسەلەلەرى شەشىمىن تاپاي كەلە جاتقانى بەلگىلى. جىلىنا ەكى-ءۇش مارتە جوندەلەتىن «جولسىز» جولداردى بايبەك مىرزا، ءبىر رەتكە كەلتىرە الا ما؟

قوقىس باسقان قالانىڭ تازالىق ماسەلەسىن باۋىرجان قىدىرعاليۇلى قالاي شەشپەك؟

الماتىنىڭ لاستانعان اۋاسى – بۇگىندە وزىندىك ءبىر «برەندكە» اينالىپ كەتكەندەي. بۇل تۋرالى بىلمەيتىن قازاقستاندىق جوقتىڭ قاسى. ءتىپتى، 2022 اق وليمپيادانى وتكىزۋ سەنىمىنە دە سەلكەۋ تۇسىرگەن ءسىرا، وسى لاستانعان اۋا بولسا كەرەك-ءتى.

الماتى سەيسمو-قاۋىپتى ايماق سانالاتىنى بەلگىلى. باۋىرجان مىرزا بۇنى دا قاپەرىنەن ەش شىعارماسا كەرەك-ءتى.. الماتى جۇرتىن اراكىدىك اۋرەگە سالىپ تۇراتىن سەل، لاي تاسقىندارى دا ادامي فاكتورلاردىڭ سالعىرتتىعىنىڭ كورىنىسى ەكەنى تۇسىنىكتى. اسىرەسە، وتكەن جىلعى ناۋرىزباي اۋدانىندا بولعان لاي تاسقىنىنان كەيىن، جۇرتتىڭ ەسى ەكەۋ، ءتۇسى تورتەۋ كۇيگە تۇسكەنى امبەگە ايان. № 6, تالعار، شاپاي سۋ بوگەندەرى جوندەۋ كورمەگەندىكتەن قاراپايىم جۇرت جاپا شەگۋدە. جاس اكىم بۇل جايتتى دا جادىندا مىقتاپ ۇستاپ، ماسەلەنىڭ ءمانىن تابۋعا ءتيىس دەگەن ويدامىز.

يمانعالي نۇرعاليۇلى تاسماعامبەتوۆ مىرزا الماتى قالاسىنىڭ تىزگىنىن ۇستاعان جىلدارى جاقسى باستامالار قولعا الىنعان-دى. «ەندىگى جەردە قالادا سالىناتىن ءاربىر ۇيدە قازاقى ناقىش بولۋى كەرەك» دەگەن ەدى تاسماعامبەتوۆ. سودان كەيىن-اق، قالادا بايراق ءتۇستى، قازاقى ويۋ-ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن ءزاۋلىم ۇيلەر سالىنا باستاعان. ەندى وسى باستامانى باۋىرجان بايبەك مىرزا جالعاستىرا تۇسسە دەگەن تىلەك تە بار.

اكىم مىرزا بارىنشا ەسكەرۋگە تيىس تاعى ءبىر ماسەلە – الماتى سىڭارجاق ساياساتكەرلەر ويلاپ جۇرگەندەي ەمەس، ورىسشىلدىق سيندرومىنان الدەقاشان ايىققان. ەسىموۆ مىرزا ەسكەرمەي كەتكەن ماسەلە تەگىندە وسى بولسا كەرەك-ءتى. ەكس-اكىم، ءتىپتى، جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەندە دە، ءشاي ىشكەندە دە، قالالىق اكتيۆ مۇشەلەرى كەزدەسكەندە نەمەسە ەسەپ بەرۋ جيىندارىندا دا، جۇمىسىندا دا، ۇيىندە دە، رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە جۇگىنەتىن. دەسە دە، ونىڭ اۋديتورياسى – قازاق ءتىلدى ەدى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، الماتى تۇرعىندارىنىڭ سانى – 1,5 ميلليوننان اسىپ جىعىلعان. ولاردىڭ 50,7 پايىزى وزگە قالالاردان كەلگەن «ميگرانتتار». دەمەك، قازاقستاننىڭ وزگە ايماقتارىنان كەلگەندەردى قوسا العاندا مەگاپوليستە 2,5 ملن استام جان سانى تىركەلەدى. بۇل دەگەنىڭىز – الماتىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا، ءوندىرىستىڭ قارقىنداپ وسۋىنە، ىشكى تاۋار جانە ساۋدا اينالىمىنىڭ ۇدەرىستى جولعا قويىلۋىنا ميگرانتتاردىڭ ۇلەسى مول ەكەندىگىن بىلدىرەدى. قىسقاسى، باۋىرجان بايبەك مىرزادان جۇرت ايتارلىقتاي جاڭاشىلدىقتى، وزگەرىستى كۇتەتىنى حاق. سوندىقتان، شارۋاسى شاش ەتەكتەن كەلەتىن قازاقستانداعى ءىرى مەگاپوليستىڭ دوڭگەلەگىن جاھاندىق داعدارىس كەزەڭىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇنەمدەۋ ساياساتىنىڭ شەڭبەرىنەن شىقپاي يگەرىپ اكەتۋ – باۋىرجان قادىرعاليۇلىنىڭ ەرىك-جىگەرىنە بايلانىستى ەكەنى انىق.

«ەل ءبىز ءۇشىن ەمەس، ءبىز ەل ءۇشىن نە ىستەي الامىز؟»، - دەپ جۇرت ىسىنە جۇمىلا كىرىسكەن الاش ارداگەرلەرلەرىندەي قايرات تانىتۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ تارتىبىندە تۇر. دەگەندەي-اق، باۋىرجان بايبەك مىرزا بيىل 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو دەڭگەيىندە اتالىپ وتەتىن ءاليحان بوكەيحانوۆقا الماتى قالاسىنان ءبىر كوشە بەرىلەتىندىگىن ايتىپ، كەشەگى جيىندى قورىتىندىلاعانداي بولدى. بارەكەلدى!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz