بۇگىن قازاقستان پارلامەنتىنىڭ تومەنگى پالاتاسى دەپۋتاتتارى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتان ءماجلىستى مەرزىمىنەن بۇرىن تاراتۋدى سۇراعان. بۇل تۋرالى «abai.kz» پورتالى «ازاتتىقا» سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

ءماجىلىستىڭ بۇگىنگى وتىرىسىندا پارلامەنتتەگى ءۇش ساياسي پارتيا – «نۇر وتان»، «اق جول» جانە «قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتياسى» فراكتسيالارى اتىنان دەپۋتات ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ مىرزا بەسىنشى شاقىرىلىمداعى پارلامەنتتى تاراتىپ، ونىڭ ورنىنا جاڭا سايلاۋ وتكىزۋدى سۇراعان.

«بىرىنشىدەن، قازىرگى ءماجىلىس ءوزىنىڭ مىندەتىن تولىق ورىنداپ، ۇلت جوسپارىنىڭ زاڭدىق نەگىزىن قۇردى. پارلامەنت 80 زاڭ قابىلدادى. قازىر جاڭا تاريحي كەزەڭ تۋىپ كەلەدى. ەلدە مودەرنيزاتسيا باستالىپ جاتىر جانە پرەزيدەنت رەفورماسىنىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا ىسكە اسۋى ءۇشىن پارتيالاردىڭ سايلاۋشىلار تاراپىنان جاڭا مانداتقا يە بولعانى ماڭىزدى»،-دەيدى ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ مىرزا.

ايتا كەتەيىك، وسىنىڭ الدىندا قازاقستاندىق باق-تا كەزەكتەن تىس پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى بيىل ناۋرىز ايىندا وتەتىنى تۋرالى اقپارات تاراعان.

قولدانىستاعى زاڭناما بويىنشا، ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ وكىلەتتىگى اياقتالۋىنان ەكى ايدان كەش ەمەس مەرزىمدە ءوتۋى ءتيىس. قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى 2012 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا سايلانعان بولاتىن. وندا «نۇر وتان» پارتياسى 80,99 پايىز، «اق جول» پارتياسى 7,47, قازاقستاننىڭ حالىقتىق كومۋنيستىك پارتياسى 7,19 پايىز داۋىس جيناعان ەدى.

قازاقستان كونستيتۋتسياسىنا ساي، بۇگىندە ماجىلىستە 107 دەپۋتات بار. ولاردىڭ 98-ءى پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا، 9-ى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى اتىنان سايلانادى.

قازاقستانداعى پارلامەنت سايلاۋى تۋرالى سىبىستار مەن داقپىرتتار از ايتىلعان جوق. بەسىنشى شاقىرىمدى قالعىپ، مۇلگىپ، ءىلىنىپ-شالىنىپ، وتكەرگەن دەپۋتاتتاردىڭ ەندى التىنشى شاقىرىلىمنان دامەسى دارداي بولسا كەرەك. پارلامەنتتىڭ ءماجىلىستى تاراتۋ تۋرالى ۇسىنىسىنىڭ استارىندا نە جاتۋى مۇمكىن؟ پايىم پاراساتىمىز جەتكەنشە، باجايلاپ كورەيىك.

وتكەن جولى ۇكىمەت تەڭگەنى تەنتىرەتىپ جىبەرگەندە قاراشا حالىق وزدەرى سايلاعان پارلامەنتكە جاۋتەڭدەپ قارادى. اتتەڭ! گەرونتوكراتيالىق جۇيەگە ىنتى-شىنتاسىمەن بەرىلگەن دەموگوگ دەپۋتاتتار تەڭگە تەڭسەلىپ تارگەتتەلىپ جاتقاندا  ء«لام-ميم» دەپ جاق اشپادى. وسىدان كەيىن-اق، حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنى تۇگەلدەي جوعالدى. ال پارمەنسىز پارلامەنت قايتسىن؟! ونىڭ ۇستىنە قازىرگى پارلامەنتتەگىلەردىڭ دەنى – «اۋتسايدەرلەر» ەكەنىنە تالاس جوق. پارلامەنتتەگى اتتارىن ادام بالاسى بىلمەيتىن 107 دەپۋتاتتىڭ دا جوعارىداعى 600 مىڭنان ۇلەس يەمدەنىپ وتىرعانى راس قوي. مىسالى، بىچكوۆا، بيششيمباەۆ، بازارباەۆ، دۇيسەباەۆ، دۇيسەنعاليەۆ، كيكولەنكو، كاپپەل، كيانسكي، لوگۋتوۆ، ماكوۆسكي، ميليۋتين، نيكيتينسكايا، پەپەنين، سوروكين، تيمەششەنكو، فەرحو ت.ب. دەيتىندەردىڭ  دەپۋتاتتىق ساۋال جاساپ نەمەسە باق الدىندا سويلەگەن سوزدەرىن ەستىدىڭىز با؟ جوق!

سولاردىڭ اككىلەرى قازىردەن باستاپ ەلباسى مەن ۇكىمەتتىڭ ماڭايىن تورۋىلداي باستاعان سەكىلدى. نەگىزى ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدە پارلامەنت — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن جۇزەگە اسىراتىن رەسپۋبليكانىڭ ەڭ جوعارى وكىلدى ورگانى. الايدا، قازاقستان پارلامەنتىنىڭ بۇگىنگى كۇيى – «كىمنىڭ تارىسى پىسسە – سونىڭ تاۋىعىنا اينالعان». قازاقستان پارلامەنتiنiڭ دەپۋتاتتارى تۋرالى توم-توم قاعىتپالار جازۋعا بولاتىن شىعار، ءسiرا. حالىقتىڭ الەۋمەتتiك پروبلەمالارى تۋرالى ۇسىنىستار ايتۋعا كەلگەندە ۇندەرi ارەڭ شىعاتىن دەپۋتاتتار اق وردا جاقتان بۇيرىق تۇسسە، تاناۋراپ ءجۇرىپ تاۋ قوپارىپ تاستاۋعا دايىن. شاماسى، اق وردانىڭ اۋلاسىنان تاعى ءبىر پارمەن جەتسە كەرەك، «ايلىعىمىز از»، «اسحانامىز ناشار» دەپ جىلاپ جۇرگەن دەپۋتاتتار ەندى التىنشى شاقىرىلىمنان دامەلى ەكەن.

ءتۇيىن: ەندى بىزگە "پارلامەنت كەرەك پە، كەرەك ەمەس پە؟" دەگەن ونبەيتىن پىكىرتالاستاردىڭ ورنىنا "سول ماجىلىستە كىمدەر وتىرۋى كەرەك؟" دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەۋ كەرەك شىعار.

شيرەك عاسىردان بەرى اتتان تۇسپەي كەلە جاتقان شەنەۋنىكتەردىڭ شاۋ تارتىپ جاتسا دا، مايلى كرەسلودان ايىرىلماق ءتۇرى جوق. ەلباسىنىڭ ەرەكشە نازارىنا ىلىنگەن «پەنسيونەرلەر» ەل تىزگىنىن ۇستاپ، ساياسي جۇيەمىز تولىق گەرونتوكراتياعا اينالعانى جاسىرىن ەمەس. ءيا، سول – اقساقالداردىڭ  بيلىك  جۇرگىزۋ  ءپرينتسيپى. 

ء(دال وسى برەجنەەۆتىڭ بيلەۋى كەزىندە كسرو جوعارعى كەڭەسى مۇشەلەرىنىڭ ەڭ جاسى 70-تەن كەم بولماعان دەسەدى)

وسى تۇستا مۇحاڭنىڭ (مۇحتار شاحان)  «12-3=؟» دەگەن ولەڭى ەسىمە تۇسەدى. ءدال بۇگىنگى كورىنىستى سۋرەتتەيدى.

راس، ولار تاجىربيەلى، اككى، وڭ مەن سولىن بايىپپەن اڭعارادى. ساياساتتا ۇزاق جىلدار بويى كەلە جاتىر. دەگەنمەن، قاريالار بيلىگى – كونستيتۋتسيادا ايتىلعان دەموكراتتىقتان الىستاپ، ءوز ماقساتىنا  جەتۋ  ءۇشىن  ادامدارعا  جالعان  ۋادە بەرگىش، دەرەكتەردى  بۇرمالاعىش  جانە  جەل ءسوز، جالعان جارنامانىڭ ىعىنا جىعىلعىش ءھام باسشىعا جاعىنعىش – دەماگوگتارعا اينالىپ كەتكەنى دە شىندىق.

پەنسيونەرلەر قاپتاعان پارلامەنتتە پارمەن جوق. بۇل دەگەنىڭىز بارىپ تۇرعان – دەسپوتيا!

جوعارى بيلىك جاستارعا سەنبەيدى مە، سوندا؟ ايتپەگەندە، اقىل ورەسى ابىقاەۆتان كەم ەمەس، كۋلاگين مەن شكولنيكتەردى ون وراپ اكەتەتىن قانشاما جاس ساياساتكەرلەر تاسادى ءجۇر؟ سولاردىڭ كوبىسىن، مەمەكەت ءوزى ارنايى «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەتەلدەردە وقىتىپ، شەبەرلىكتەر شىڭداتىپ، دايىنداعان ەدى عوي. ول ءۇشىن دە، قازىنادان قىرۋار قارجى بولىنگەن. سول ماماندار قايدا؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz