استانالىق توعىز جاسار دانيار قۇرمانباەۆ كۇردەلى ەسەپتەردى ويشا شىعارىپ، «پۋست گوۆوريات» تەلەشوۋى قوناقتارى مەن "سۋپەردەتكي. مۋجسكوە/جەنسكوە» باعدارلاماسىنىڭ كورەرمەندەرىن تاڭعالدىردى.

ءوزىنىڭ ەرەكشە بالا ەكەنىن بىلەتىن دانيار قۇرمانباەۆ شىندىعىندا دا ءجۇز جىلدا ءبىر رەت تۋاتىن تالانت پا؟ وسىلايشا تەز ەسەپتەۋدىڭ ايلا-تاسىلدەرى بار ما؟ قازاق بالاسىنىڭ العىرلىعىن رەسەي ارناسى نەگە جارنامالاپ جاتىر؟ وسى سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن بەلگىلى ماتەماتيك اسقار جۇمادىلداەۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

اسقار جۇمادىلداەۆ، اكادەميك:

– 9 جاسار بالانىڭ مەنتالدى اريفمەتيكا ارقىلى ويشا ەسەپ شىعارۋى كوپتەگەن ازاماتتاردى تاڭ قالدىرىپ جاتىر. دەسەك تە، ءبىزدىڭ قوعام، وقىرماندار ءبىر نارسەنى جەتە تۇسىنبەيدى. قازىر الەمدە نە كوپ، جارىس كوپ... بىرەۋلەر قىزاناق لاقتىرۋدان جارىسسا، ەندى بىرەۋلەر گامبۋرگەر جەۋدەن باسەكەگە تۇسەدى. ءتىپتى، بيىك وكشەلى تۋفليمەن جۇگىرىپ جارىساتىندار بار. سول سياقتى مەنتالدى اريفمەتيكادا 5 تاڭبالى ساندى 5 تاڭبالى سانعا كوبەيتۋ ارقىلى جارىسادى. بىراق، بۇل جارىستان نە ۇتامىز؟ نەندەي پايدا بار؟ ونى ويلاپ جاتقان بىردە-ءبىر ادام جوق. بۇل مەنىڭشە، بەرەرى مەن ماعىناسى كۇماندى جارىستار. تۇسىنىكتىرەك بولۋ ءۇشىن مىسال كەلتىرەيىن، ۇلكەن ساۋدا ورتالىقتارىندا 2 ءتىس پاستاسىن الساڭىز، ءۇشىنشىسى تەگىن بەرىلەتىن اكتسيالار بولىپ جاتادى عوي. نەمەسە ەكى شالبار الساڭىز، ءۇشىنشىسى تەگىن بەرىلەدى. ماعان ەكى شالباردىڭ تۇككە قاجەتى جوق. اكتسيانى ۇيىمداستىرۋشىلار وسىنداي جولدار ارقىلى ماعان ء«ماجبۇرلى تۇردە» ءۇش شالبار العىزادى. مۇنى ماركەتينگتىك حود دەۋگە بولادى. قازىر مەنتالدى اريفمەتيكانى ۇيرەتەتىن ادامدار ءدال وسىنداي جارنامالىق حودتاردى جاساپ جاتىر. تاڭداي قاعىپ، تامساناتىن ەشتەڭە جوق. بۇل – كەز-كەلگەن بالا يگەرە الاتىن عىلىم سالاسى.

ماتەماتيكا عىلىمى – تەڭىز. مەنتالدى اريفمەتيكا سول تەڭىزدىڭ ءبىر تامشىسى عانا. مۇنى يگەرگەن ادام سانداردى تەز كوبەيتۋدى بىلەدى. ودان وزگە ارتىقشىلىعى جوق. ءبىر ەسەپتى بىرەۋ 5 سەكۋنتتا، ەكىنشى بىرەۋ 1 مينۋتتا شىعارۋى مۇمكىن. مەنىڭشە، ناتيجە دۇرىس بولسا، بولدى.

تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، مەنتالدى اريفمەتيكا عىلىم ەمەس. مىسالى، تسيركتە بىرەۋلەر زىلتەمىر كوتەرەدى، ەندى بىرەۋلەر شويىن تەمىردى مايىستىرىپ جاتادى. مۇنى عىلىم دەپ ايتا الاسىز با؟ بيىك وكشەلى تۋفليمەن جۇگىرۋ، قىزاناق لاقتىرۋ سپورت بولىپ سانالا ما؟ جوق. سول سياقتى ويشا ەسەپ شىعارۋدى عىلىم دەپ قاراستىرۋعا، بارلىق قازاق سول جولعا ءتۇسىپ كەتۋگە قارسىمىن. بۇل حالىقتى تاڭ قالدىرىپ، قالتاسىنداعى قارجىنى قاعىپ الۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان شارۋا بولۋى مۇمكىن.

قازىر مەنتالدى اريفمەتيكا ۇيرەتۋشىلەردىڭ جارناماسى دۇرىلدەپ تۇر. ەندى مىنە، ءوزىمىزدى بىلاي قويىپ، رەسەيدىڭ تەلەارنالارى ارقىلى جارناما جاسالىپ جاتىر. بۇل ءۇشىن قانشا قارجى شىعىندالىپ جاتقانىن مەن بىلمەيمىن. مەنىڭشە مۇنداي شارۋالار تەگىن جاسالمايدى. بۇل ورايدا قازاق جۋرناليستەرى داقپىرتقا ەرىپ كەتپەگەنى ءجون. سەبەبى، ءبىزدىڭ قوعامدا نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن اجىراتا المايتىندار جەتەرلىك. مەنتالدى اريفمەتيكانى مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ كەرەك دەيتىندەر بار. مەن بۇعان تۇبەگەيلى قارسىمىن. سەبەبى، بۇل عىلىم ەمەس.

ال، ەندى مەنتالدى اريفمەتيكانى يگەرگەن 9 جاسار بالاعا كەلەيىك. ول بالاعا نەمەسە وسىنى ۇيرەنگەن جاسوسپىرىمدەرگە مەنتالدى اريفمەتيكانى مەڭگەرگەن زيان ەمەس. بۇل ءتاسىل ولاردىڭ ميىن جاقسى جۇمىس ىستەتۋگە، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا مول مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى. مۇنىڭ سىرتىندا تەلەارنالار ارقىلى باعدارلاماعا شىعۋى اتا-اناسى ءۇشىن زور قۋانىش. بىراق، عىلىم جولىن تاڭدايتىن ادامنىڭ اتاعى بۇلاي شىقپاۋى قاجەت ەكەنىن ەسكەرتەمىن. ول بالا ءۇشىن، ونىڭ تالابى ءۇشىن قۋانامىن. ونىڭ الدا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋىن تىلەيمىن. مەنتالدى اريفمەتيكا عىلىم جولىنا باراتىن ءبىر باسپالداق قانا. سونى ازاماتتار تۇسىنسە دەيمىن.

الداعى اپتادا و.جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىندە ۇلكەن وليمپيادا وتەدى. ناعىز عىلىممەن، بىلىممەن سۋسىنداعان بالالار سول جەردە سايىسقا تۇسەدى. ءبىزدىڭ جۋرناليستەر ولار جايلى جاق اشپايدى. نەگىزى سەنساتسيا قۋالاماي، سول بالالاردى ناسيحاتتاۋ قاجەت.

قانات ابىلقايىر

Abai.kz