تاياۋدا پرەزيدەنت نازارباەۆ مەملەكەتتىك ارنا تىلشىلەرىنە سۇحبات بەردى. سول سۇحبات بارىسىندا ەلباسى سىرتتان كوشىپ كەلىپ جاتقان اعايىندار تۋرالى، كوشى-قون ساياساتى تۋرالى پىكىرى ءبىلدىردى.

بەيسەن قۇرانبەك:

قازاق – زاماننىڭ تالقىسىنا، زاماننىڭ قىسىمىنا ۇشىراپ، جەر جۇزىنە تارىداي شاشىراپ كەتكەن حالىق قوي. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن مىناۋ دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنداعاى اعايىن اتامەكەنىنە اعىلدى. مەملەكەت ارنايى باعدارلاما قابىلدادى. كۆوتا بەردى، جاعداي جاسادى. سوڭعى جىلدارى كوش ىركىلىپ قالىپ ەدى، وندا دا ءوزىڭىز تىكەلەي ارالاسىپ، ماسەلە وڭ شەشىمىن تاۋىپ جاتىر.

الداعى ۋاقىتتا وسى كوشى-قونعا بايلانىستى ءبىزدىڭ ۇستاناتىن مەملەكەتتىك ساياسات قانداي بولادى؟ سوسىن، مىنا ەلىمىزگە كەلدى عوي اعايىن، سولار ەلدىڭ دامۋىنا، ومىرىنە سونى سەرپىن، سەرپىلىس بەردى مە؟

 ن.نازارباەۆ:

ول ساياسات وزگەرمەيدى. بىزگە قايتىپ كەلەم دەگەن اعايىندارعا – قازاقتارعا ەسىك اشىق. ءار ۋاقىتتا كەلىپ، وزدەرى ورنالاسىپ، جاعدايىن تاۋىپ، جاعدايىن جاسايمىز.

جاڭا قابىلدانعان زاڭدى بىلەسىزدەر ورالماندار جونىندە. بۇلارعا قۇجات بەرۋ، ازاماتتىق بەرۋ ماسەلەسىن ءبىز جەڭىلدەتتىك. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى، سونىڭ ارقاسىندا، ءبىز سىرتقا ءارتۇرلى جاعدايلارمەن كەتىپ قالعان ءبىر ميلليون اعايىندى قايتاردىق. كازىر ءبىر ميلليونعا جەتپەگەن بەس ءجۇز مىڭ ادامعا بۇكىل ەۆورپا ويباي ساپ جاتىر شۋىلداپ. ءبىز ءبىر ميلليون اعايىندى قايتاردىق. ونىڭ ىشىندە قازاقستانعا تۇسكەن قيىندىقتار دا بولدى. مىسالى، ماڭعوليادان، تۇركيادان، اۋعانىستاننان كەلگەندەر ورىس ءتىلىن بىلمەدى، قيىن بولدى. بارلىعى وڭتۇستىككە جابىسادى. ول جاققتا ونسىزدا ءبىزدىڭ حالقىمىز ارتىپ وتىر. مىنا جاققا بارىڭدار دەسە، مىنا جاققا بارمايدى. ونداي قيىنشىلىققتار بولدى. ونداي تاجىريبە باسقا ەلدەردە دە بار. مىسالى، گەرمانيانى الايىق، گەرمانيا مەن ءبىز عانا كەيىنگى كەزدەردە مۇنداي شارانى جاساعان، بىراق، ولار قانداي ادامدار كەرەك، سونى الادى قازىر. بۇرىنعىداي جاپپاي قابىلداعاندى قويدى. مىسالى، ماماندىعى بولۋ كەرەك. جاسى ورتاشا، جۇمىس ىستەپ، ەڭبەگىمەن ەلگە ءوزىنىڭ ۇلەسىن قوسۋ كەرەك دەگەندەي.

بىزدە كەلمەڭدەر دەگەن ەشقانداي تيىم جوق.  ءبارىنىڭ كەلگەنىنە قۋانىشتىمىز. ءبىز ەلىمىزدى 20 ميلليونعا جەتكىزەمىز دەپ تالپىنىپ وتىرعان ەلمىز، قۇدايعا شۇكىر، ىشكى ءوسىمىمىز دە بار، سىرتتان كەلگەن اعايىن دا وعان ۇلەسىن قوسىپ جاتىر. اسىرەسە، ولارمەن كەلگەن جاستار تەز ارادا مىناۋ قوعامنىڭ ىشىنە ەنىپ، ءبىلىمىن، ماماندىعىن الىپ، ادام بوپ ءوسىپ جاتىر. قازاقستاندىق بولىپ كەتتى. ۇلكەن كىسىلەر. ارينە، ولارعا قيىنداۋ. ونداي جاعدايلار بولادى عوي! ەگەر ەستەرىڭىزدە بولسا، 1961 جىلى ءجۇز مىڭنان ارتىق قازاق قىتايدان كەلگەن بولاتىن. كازىر ولاردىڭ ءبارى قازاقستاندىق بولىپ كەتتى عوي! ولاردىڭ بالارى، نەمەرەلەرى...

سوندىقتان ءوزىمىزدىڭ ۇلت بولعاننان كەيىن، ءوزىمىزدىڭ اعايىن بولعاننان كەيىن، ولار كەلۋ كەرەك! مەن ەرتەدە دە ايتتىم، كازىردە دە ايتام، ءبىزدىڭ حالقىمىز – قازاقستاندىقتار، ولار كەلگەندە، ولارعا قامقورلىق جاساسا; كوكىرەگىنەن يتەرمەي، كومەكتەسىپ جىبەرسە!

ءبىز 44-45 جىلى سولتۇستىك كاۆكازدان كەلگەندەرى دە سىڭىردىك قوي ىشىمىزگە! شىعىستان كەلگەن 150 مىڭ كارىستى دە ەنگىزدىك قوي، ىشىمىزگە سىيعىزدىق قوي!! ەل بوپ كەتتى، جۇرت بوپ كەتتى. كەيىن بارلىعى كەتتى، ارينە!

ال ەندى ءوز قانداستارىمىزعا قولتىعىنان دەمەپ جىبەرسەك، كومەگىمىزدى جاساپ جىبەرسەك، بولادى عوي! حالىقپىز عوي، ەلمىز عوي! ەلىم دەپ، جەرىم دەپ كەلدى عوي دەپ، ەڭ بولماسا، جىلى سوزىمەن، ءبىر كومەگىمەن قولداپ جىبەرسە، ءبارى دە دۇرىس بولار ەدى.

مەن كوبىرەك كەلگەنىن قالايمىن ول ادامداردىڭ! مەملەكەتتىڭ مۇمكىندىگى كازىر بۇرىنعىداي ەمەس، بۇرىن كەلگەندە ءۇي جاعىنان كومەك بەرىپ، كوتەرىڭكى-ۇدەمەلى اقشالار بەرىپ، اناۋ-مىناۋ جاسادىق. ءازىر جاعداي قيىنداۋ بوپ تۇرعان كەزدە، ونشا جاساي المايمىز. دەگەنمەن، كومەكتەسىپ جاتىرمىز. سوندىقتان ساياسات وزگەرمەيدى!

دايىنداعان: ا.مۇقاباي

Abai.kz