قحر-دىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى شىجان قانقوي (چجان حانحوي) مىرزا باق وكىلدەرىمەن كەزدەسۋى بارىسىندا ءبىراز رەنىشتى سوزدەر ايتىپتى. شىجان مىرزانى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۆيزا بەرۋ ءتارتىبى قاناعاتتاندىرمايتىن كورىنەدى. «حانسۋ حالقى ەشقاشاندا قازاقتى، قازاقستاندىقتاردى كەمسىتكەن ەمەس» دەي كەلىپ ەلشى: «ال، قازاقستان بولسا، دجۇڭگو ازاماتتارىنىڭ كەلىپ-كەتۋىنە شەكتەۋ قويىپ وتىر. ولار (دجۇڭگولىقتار. -رەد) بۇندا بالالارى ءۇشىن، تۋعان نەمەرەلەرى ءۇشىن كەلەدى»، - دەدى. ەلشى سونداي-اق،  قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى قازىرگى جاعدايدا «الەمنىڭ ەكىنشى ەكونوميكاسىنا اينالعانىن» قازاقستاندىق باق وكىلدەرىنىڭ ەسىنە سالىپ، «مىنە، وسىنداي ەلدەن سىزدەر قالايشا بويلارىڭىزدى اۋلاق سالاسىزدار؟» - دەپ كەيىدى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان ەلشىنىڭ ءسوزىن بارىنشا جۇمسارتىپ بەردىك، ال بەينەباياندى تىڭداساڭىز... ءسىز كاسىبي ديپلوماتتىڭ ەمەس، قر زاڭىن بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن، بۇل ەلگە جەكىپ-ۇرسۋعا كەلگەن سۋىق ءجۇزدى، قاتقىل ءۇندى ادامدى كورەسىز.

قىسقاسى، ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، ديپلومات مادەنيەتىن ۇرىپ قويعان شىجان مىرزا تەپسىنىپ، كۇشەنىپ، شىجىندانىپ سويلەدى. كوڭىل-كۇيدىڭ ىرقىمەن وتىرىپ ول قازاقستانعا كەلىپ كەتىپ جاتقانداردىڭ كىمدەر ەكەندىگىن، قازاقستان تاراپىنان قانداي «قوناققا» ۆيزا بەرۋ ماسەلەسى قيىن بولىپ تۇرعانىن اشىپ ايتپادى. وسى ارادا ەلشىمىزدىڭ ەسىنە سالا كەتكەنىمىز ارتىق ەتپەس، قر-دا ۆيزالار مىنانداي ساناتتارعا بولشەكتەنەدى: 
      1) ديپلوماتيالىق; 
      2) قىزمەتتىك; 
      3) ينۆەستورلىق; 
      4) ىسكەرلىك; 
      5) جەكە; 
      6) تۋريستىك; 
      7) وقۋعا ارنالعان; 
      8) جۇمىسقا ارنالعان; 
      9) ەمدەلۋگە ارنالعان; 
      10) تۇراقتى تۇرۋعا ارنالعان.

بۇنىڭ ىشىندە جەكە جانە تۋريستىك ۆيزالار ءبىر ايدىڭ شەگىندە اياقتالادى. ونىڭ وزىندە دە  ۆيزالار «شەتەلدiك ازاماتتارعا جانە ازاماتتىعى جوق تۇلعالارعا 30 تاۋلiكتەن كوپ ەمەس مەرزiمگە جانە تەك ەرەكشە جاعدايلاردا (تۋريستiڭ ناۋقاستانۋى، تابيعاتتىق كاتاكليزمدەر، توتەنشە جاعدايلار جانە ت.ب.) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ Iشكi iستەر مينيسترلiگiندە، استانا قالاسىنىڭ IIب، الماتى قالاسىنىڭ بIIب جانە وبلىستاردىڭ ءىىب-دا ۇزارتىلادى».  ودان ارتىق اياقتى الشاڭ باسىپ، «بالالار ءۇشىن، تۋعان نەمەرەلەر ءۇشىن كەلىپ الىپ» كەردەڭدەپ باسا بەرۋ – قانشا جەردەن قاتقىل ءۇندى ەلشىڭىز ءام «الەمنىڭ ەكىنشى ەكونوميكاسى» دەيتىندەي مەملەكەتىڭىز بولسا دا مۇمكىن ەمەس. وسىنداي قاراپايىم زاڭدى بەلدەن باسىپ سويلەگەن ەلشى ءبىزدى ءوز ەلىمەن ەلدەستىرە مە، الدە ەرەگەستىرە مە؟ ەلشىگە جانە ءبىر ەسكەرتەرىمىز: قر ۇكىمەتى ينۆەستورلىق، ىسكەرلىك ۆيزالارعا ارنايى رۇقسات (ليتسەنزيا) بەرەدى جانە ونىڭ ۋاقىتىنا دا شەكتەۋ قويادى. سول شەكتەۋلەر مەن تارتىپكە شەكەلەپ قارايتىن ەلشىگە ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترىلىگى مەن ىشكى ىستەر مينيسترلىگى تاراپىنان قانداي دا ءبىر رەسمي حات ءجۇرۋى كەرەك شىعار...

ءبىز ءسىم-گە «سونداي حات ءتۇسىرىپ، ەسكەرتۋ جاساي الدىڭىزدار ما؟» دەپ قوڭىراۋ شالعان ەدىك، اتالعان ورگاننان جاۋاپ بەرەتىن جان تابىلمادى. زاڭىڭ جۇمساق، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگىلەرىڭ ءمىنايى سەبەپتەرمەن باق وكىلىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرە الماسا، ارينە، شىجاندار شىجىندانىپ سويلەيدى ەمەس پە؟

P.S. ەلشىنىڭ "قازاقستانعا جۇڭگولىقتار بالالارى ءۇشىن نەمەرەلەرى ءۇشىن كەلىپ-كەتەدى" دەگەن ءسوزىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ولار قانداي اتا-انا؟ ەلشى مىرزا بۇل ارادا كىمدەر تۋرالى ايتسا دا، ايتەۋىر، ەتنيكالىق-قازاقتار جايىندا جاق اشپاعانى بەلگىلى. 

Abai.kz