ەشكىمنىڭ اتاعىنا دا، ساقالىنا دا قاراماي، قاتاڭ توسقاۋىل قوياتىن زاڭ قابىلداۋعا ءتيىسپىز! 

جارىلعىش مينانى جاسىرىپ قويعاننان، ول جارىلماي قالمايدى… مەن بۇل ءسوزدى وسىدان ونشاقتى  جىل بۇرىن زاڭدى تورىنە  وتىرا الماي  كەلە جاتقان ءتىل داۋىنا بايلانىستى  جازعان ەدىم…. ەندى ءدىن تۋرالى دا وسى ءسوزىمدى قايتالاۋعا تۋرا كەلىپ تۇر وكىنىشكە وراي…

 قولىنا اۆتومات ۇستاعان قاندىقول قىلمىسكەر الماتىنىڭ كوشەسىندە ەمىن ەركىن سايران سالعانىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە قاپتاپ جۇرگەن ۆيدەولاردان كورىپ، كۋا بولدىق. الماتىداعى 5-6 جەردە  بولعان ويراندى كورىپ، ءبىر روتا دايش سودىرلارى كەلىپ قالدى ما  دەسەك، ءبىر-اق ادام ەكەن…  سوندا ءبىزدىڭ  سانىنان جەر قايىساتىن پوليتسيامىز  جۇرتتى شۋلاتىپ، قىرىپ جۇرگەن ءبىر قاراقشىنى  سونشا جەردە سايرانداتىپ قويىپ، سونشا ۋاقىت قولعا تۇسىرە الماي نە بىتىرگەن؟..  جەرىن قورعاۋعا ميتينگىگە شىعاتىن ازاماتتاردىڭ نە ويلاعانىن كۇنى بۇرىن ءبىلىپ قويىپ،  ۇيىنەن شىقپاي جاتىپ، باس سالاتىندار نەگە قىلمىسكەردى كوشەدە ەسىرتىپ قويعان؟ اقىرى نە بولدى؟  بەس ادامنىڭ ءومىرى جازىقسىز قيىلدى!  ارتىندا اڭىراپ، اتا-اناسى، جارى، بالا-شاعاسى قالدى…  قاندىقول قىلمىسكەرمەن اتىستا سوڭعى دەمىنە دەيىن ايقاسىپ، شەيىت  كەتكەن  پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ يمانى سالاۋات بولسىن دەپ، وتباسىلارىنا كوڭىل ايتامىز.

ءبىزدىڭ ءبىر تۇسىنبەيتىنىمىز، باس پوليتسەي – ىشكى ىستەر ءمينيسترى ق.قاسىموۆ سۋىق حاباردى ەستي سالا الماتىعا سۋىت ۇشىپ كەلمەي، پرەزيدەنت وتكىزگەن كەشكءى تامانعى  قاۋىپسىزدىك كەڭەسى جيىنىنا دەيىن استانانى اينالشىقتاپ جۇرگەن بە سوندا؟ پرەزيدەنت قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە: “سەن ءوزىڭ دە بار!”-دەمەسە، قاشان كەلمەكشى بولعانىن ء تىپتى تۇسىنبەي قالدىق..

قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ الماتىداعى وقيعانى “تەررورلىق اكت” دەپ اتادى.  ارينە، بۇل قاندىقول قىلمىسكەر ەلىمىزدە ەسىرىپ العان تەرىس ءدىني اعىمنىڭ وكىلى  ەكەنى بىردەن بەلگىلى بولدى.  ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسى ۆلاديمير  جۇماحانوۆ ەلباسىعا ەسەپ بەرگەن قاۋىرسىزدىك كەڭەسىندە    27 جاستاعى قىلمىسكەر رۋسلان كۇلىكباەۆ بۇعان دەيىن ەكى رەت سوتتالعان، سالافيتتىك اعىمنىڭ وكىلى ەكەنىن مالىمدەدى.

بۇل بيىك مىنبەردەن جاسالعان مالىمدەمە – بۇگىنگى تەررورلىق اكتىنى ءدىني اعىمدارعا جولاتپاي، ء “جاي بۇزاقىنىڭ قىلىعى” دەپ، جاۋىپ قويۋعا جانتالاسىپ جاتقاندارعا ناقتى جاۋاپ بولۋى ءتيىس.

بىرىنشىدەن، تەرىس اعىمدارعا قاتىسى جوق قىلمىسكەرلەر جەكە ادامدارعا عانا شابۋىل جاسايدى.  ال ەكىنشىدەن، جات اعىمنىڭ جانكەشتىسى الدىمەن قۇقىق قورعاۋ ورگانى قىزمەتكەرلەرىن قىرۋدان باستاپ، مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە، جالپى قوعامعا، ەلگە  قارسى تەررورلىق شابۋىل جاسايدى. بۇل جەردە بۇگىن ەكىنشىسى بولىپ تۇرعانىنا ەل كۋا بولىپ،  ەكىنىڭ ءبىرى ايتىپ، جازۋدا.

ال سوندا ءبىز تالاي جىلدان بەرى نە قاراپ وتىرمىز؟ 2011 جىلى ء«دىني قىزمەت جانە ءدىني ۇيىمدار» تۋرالى زاڭ قابىلدانار  كەزدىڭ قارساڭىندا  “قازاق ءۇنى” گازەتى ەلىمىزگە كىم كورىنگەن كەلىپ، ء دىنى مەن تەرىس اعىمدارىن تاراتىپ جۇرگەندىكتەن، 1992 جىلى قابىلدانعان، سولقىلداعان، بىلقىلداعان ء“دىني نانىم-سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى  زاڭدى”  قاتايتىپ، جات اعىمدارعا  توسقاۋىل قويۋدى تالاپ ەتىپ، ۇندەۋ جاريالادىق. وعان سول كەزدەگى باس ءمۇفتي ءابساتتار قاجى دەربىسالىگە كىرىپ، قول قويدىرىپ، ءدىني باسقارما “قارجىمىز جوق” دەپ اۋزىن قۋ شوپپەن سۇرتكەسىن، ءوزىمىز جەتىسىپ تۇرماساق تا،  گازەتىمىزدىڭ مىڭداعان داناسىن  ارتىق شىعارىپ،  بۇكىل ەلىمىز بويىنشا بارلىق مەشىتتەرگە ءوز كۇشىمىزبەن تاراتقان ەدىك. سول كەيىنگى قابىلدانعان زاڭدا دا، باستى ماسەلەدەگى تالاپتاردىڭ قاتايا كويعانى شامالى بولدى…

ءدىن ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ رۋحاني تىرەگى بولعاندىقتان، ونىڭ بەرىك بولعانى ماڭىزدى. ال ءبىزدىڭ ەل تاۋەلسىزدىك الىسىمەن قاپتاعان ءتۇرلى ءدىني اعىمدارعا قاراپ، “قازاقستاندا تاۋەلسىزدىك  ۇلتتىق ۇستانىمىمىزعا جات اعىمدارعا بەرىلگەن  ەكەن” دەپ ويلاۋعا بولادى. قازىر بۇكىل الەمدى شۋلاتىپ وتىرعان يسلام اتىن جامىلعان اعىمدار، ءسالافيت-ۋاحابيتتەردەن  باسقا دا يەگوۆا كۋاگەرلەرى،  ماسىحشىلەر، كريشنايتتەر قاپتاپ ءجۇر.. ءبىر عانا يەگوۆا كۋاگەرلەرى ۇيىمىنىڭ قازاقستانداعى 2012 جىلى قايتا تىركەۋدەن وتكەن ءدىني بىرلەستىگىنىڭ ءوزى -59!  2012 جىلى  كريشنايتتەردىڭ 10 ءدىني بىرلەسىگى تىركەلگەن.  بۇگىندە قازاقتار باسپانا سالاتىن 10 سوتىق جەر تاپپاي جۇرگەندە، كرينشايتتەردىڭ الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانىنىڭ وزىندە 13 جەر ۋچاسكەسى بار. ونى مىسە تۇتپاعان ولار وسى اۋداندا 42,8 گەكتار جەر مەن تاعى 9 جەر ۋچاسكەسىن الامىز دەپ، وعان ەقىۇ-عا دەيىن ارالاسىپ، دۇنيەنى شۋلاتقانى كەشە عانا ەدى. ال يەگوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ قالقامانداعى قامالى ات شاپتىرىم جەردى الىپ جاتىر… بۇلار ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاعان ساەنتولوگتار، باحايلار، مۋنيتتەر دەي مە، جات اعىمداردىڭ باستى-باستىلارى عانا… قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسىنىڭ بالاسى، بەلگىلى كاسىپكەر جانە ساياساتكەر بولىپ تانىلعان جاننىڭ بۇل كۇندە وسى جات اعىمدار جەتەگىندە كەتىپ، بارىنەن ايرىلعانىن بەلگىلى…

“قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەدى” دەگەندەي، ۋاحابيتتەرىڭ، سالافيتتەرىڭ قاپتاپ، بيلىك تارماقتارىنا دا جايعاسىپ الىپ، يدەولوگيالىق ساياساتتارىن يمەنبەي-اق جۇرگىزىپ كەلە جاتقانىنىڭ سالدارى وتە اۋىر بولىپ تۇر. اتاپ ايتقاندا،   سوڭعىسى كەشە عانا بولىپ، ءىزى سۋىماعان اقتوبەدەگى ەكى رەت تەررورلىق ارەكەت، تارازداعى اتىشۋلى تەررورلىق اكت، انا جىلعى الماتىداعى اقكەنتتەگى اتىس كەزدەرىندە  جانە باسقا ايماقتارداعى قاندى وقيعالاردا دا قانشاما جازىقسىز پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى مەن بەيبىت تۇرعىنداردىڭ قازا بولۋى… ۇلتتىق ءداستۇرى  بەرىك ىرگەمىزدىڭ ءىري باستاۋى… “اۋرۋىن جاسىرعان – ولەدى” دەگەندەي،  جاساندى جاسىرىپ كەلگەن  اۋرۋىمىزدىڭ اسقىنا باستاۋى..

قازىر مەشىتكە جۇما نامازعا بارعاندا بىردەن بايقايسىڭ، كەلتە بالاق، ۇزىن ساقالدىلاردىڭ ءوزى تار مەشىتتە تالتايىپ تۇرا قالىپ ناماز وقۋلارى ءالى ازايار ەمەس…

ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تاباندارىنا تاپتاپ، اتا-بابانىڭ اتىن ايتقىزباي، قازاق ءۇشىن قاسيەتتى ارۋاقتارعا قۇران باعىشتاتپاي، بالانى اكە-شەشەسىنە قارسى قويىپ، كەلىنگە سالەم سالدىرماي، ءۇي ىشىنەن ءۇي تىگىپ كەلە جاتقان بۇل تەرىس اعىمعا توقتاۋ بولا ما، جوق پا، ءبىزدىڭ قازاقستاندا؟ ولار ءۇشىن قازاقتىڭ قازىناسى – ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىنىڭ ء بارى  “دۇشپاندىق، اقىماقتىق” ارەكەتتىڭ ناق ءوزى!  ابىز  اسان قايعى، دارا ابىلاي، دانا ابايدان باستاپ، ءدىن بىلمەس، دىمبىلمەستەر دە، التى اي اراب ەلدەرىندە وقىپ كەلگەن ولار شەتىنەن دارىسقوي عۇلاما-مىس!.. مۇرتسىز ساقالداردىڭ ۇلتسىز “ناحالدارعا” اينالۋىنا بار جاعدايدى جاساپ بەرىپ وتىرا بەرمەي، مەملەكەت ءوزىنىڭ قۇدىرەتتى قۇزىرىن كورسەتۋى ءتيىس! قازاقتىڭ ۇستانعان ءداستۇرلى ءدىنى مەن دىلىنە “رەۆيزيا” جۇرگىزىپ، رەفورما جاساۋ ءۇشىن رەپرەسسياعا قۇمار بۇل ۋاحابيت-سالافيتتەر قازىر ۇلكەن كۇشكە اينالدى… ولاردىڭ وكىلدەرى بيلىك تارماقتارىندا  تالايدان بەرى تايراڭداپ ءجۇر… ءبىزدىڭ بيلىك  بىرەۋىنىڭ ءسوزى جاقسى، بىرەۋىنىڭ كوزى جاقسى دەپ، ەركىنسىتىپ-ەسىرتىپ ءجۇرۋىنىڭ كەسىرى قازىر ميلليوندارعا تيۋدە! تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن شايقاۋعا جەتىپ قالعان بۇل تەرىس اعىمنىڭ قاندى جورىقتارىن قامسىز تاماشالاپ وتىرماي، تەز ارادا ەشكىمننىڭ اتاعىنا دا، ساقالىنا دا قاراماي، قاتاڭ توسقاۋىل قويۋىمىز كەرەك!

وزبەكستان مەن وزگە ەلدەر  جاساعان قاتاڭ تازالاۋ-جازالاۋ نەگە ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ قولىنان كەلمەيدى؟ ەگەر ءوز قولىمىزدان تۇك كەلمەيتىن بولسا، وندا  وزبەكستاننان اتتاي قالاپ، مامان الدىرايىق…

تەراكتىگە – كەرى اكت، ول: تەرىس ءدىني اعىمدارعا قارسى قاتاڭ زاڭ قابىلداپ، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كۇرەسۋ بولماق. باسقا جول جوق ەكەنى باسقا سالماق سالماي-اق بەلگىلى بولىپ تۇر!

جاسىرىپ كەلە جاتقان جارىلعىش مينالاردىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرى جۇمىس ىستەي باستاۋى – وسىنى بىلدىرەدى!..

(ماقالا ءسال ىقشامدالىپ الىندى)

قازىبەك يسا،

“قازاق ءۇنى” گازەتى