كەشە الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعى – تالدىقورعان قالاسىندا ۆيتسە-پرەمەر، اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ حالىق ەسەپ بەرۋ جيىنى ءوتتى. سول جيىنعا قاتىسۋ ءۇشىن ءبىر توپ جۋرناليست الماتىدان جولعا شىقتىق. جاڭبىرلاتىپ ءجۇرىپ، قالاعا ءتۇس الەتىندە جەتتىك. وبلىس اكىمشىلىگىنە بارعانىمىزدا ءمينيستردى كۇتكەن جۇرت زالعا جينالىپ، وزگە ايماقتاردان تىكەلەي جەلى ارقىلى قوسىلعان باسشى-قوسشى، فەرمەرلەر دە دايىندالىپ وتىر ەكەن. كوپ كۇتتىرمەي، مينيستر دە كەلىپ، جيىن باستالدى. مىرزاحمەتوۆ اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى قىزمەتىنە جاڭا تاعايىندالسا دا بۇل سالانىڭ ماسەلەلەرىمەن جاقسى تانىس ەكەنىن بايقاتتى. ونىڭ ءوز سەبەبى بار ەكەن. ونى ءمينيستردىڭ ءوزى جۋرناليستتەرمەن جەكە كەزدەسكەن كەزدە ايتتى: «وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، 6 جىل وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى قىزمەتىندە بولدىم. سوندىقتان، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جاعدايى ماعان جاقسى تانىس» دەدى ول.

قوس قازاننىڭ قۇلاعى جانە قازاق فيلوسوفياسى

حالىققا ەسەپ بەرۋ باياندامادان باستالدى. ءمينيستردىڭ ءا دەگەندە ايتقانى: «باياندامامدى قازاق تىلىندە جاسايمىن، ورىس تىلىندە، بارلىعىڭىزعا جازباشا تاراتىلىپ بەرىلدى. قوسىمشا سۇراقتار بولسا، اۋدارماشى ارقىلى جاۋاپ بەرەمىن». سودان سوڭ، حالىققا ەسەپ بەرۋ جيىنى نەگە الماتى وبلىسىندا ءوتىپ جاتقانىنا جاۋاپ بەردى. سويتسەك، الماتى وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا كوش باستاپ تۇرعان ءوڭىر ەكەن. دەمەك، بۇل جەردە ەكى جاعداي بار. ءبىرىنشىسى، وبلىستىڭ اتالعان سالاداعى جۇمىسىنا دەگەن باعا بولسا، ەكىنشىسى، وزگە ايماقتاردى ىنتالاندىرۋ. مينيستر ءوز سالاسىنا قاتىستى جالپى شولۋ اڭداتپا سوزىنەن كەيىن سۇراق-جاۋاپقا كوشتى. سىرت كوز رەتىندە بايقاعانىمىز، كەيبىر اكىم-قارالاردىڭ كەزدەسۋىندەگىدەي الدىن الا دايىندالعان ادامداردىڭ جاتتاندى ساۋالدار، ءسوز بەرمەي كوسەمسۋ  دەگەن شەتىن جاعدايلار بۇل جيىندا بولمادى.

ءسويتىپ، ەسەپ بەرۋ جينالىسىنىڭ باسىم ۋاقىتىن سۇراق-جاۋاپ الدى. ءار سۇراققا جاۋاپ بەرىلدى. وڭىرلەردەن دە ساۋالدار قويىلدى. قىزىلوردا وبلىسىنان ساۋال بەرگەن ءبىر ازامات ايماقتاعى شارۋاشىلىق ماسەلەلەرىن ايتا كەلە «اسقار يسابەكۇلى، ءسىز اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى ءارى ۆيتسە-پرەمەرسىز. قوس قازاننىڭ قۇلاعىن ۇستاپ وتىرسىز، قايدان قۇلاق شىعارامىن دەسەڭىز دە قولىڭىزدا. سوندىقتان ءبىز ايتقان ماسەلەلەرگە كوڭىل بولەسىز دەپ ۇمىتتەنەمىز!» دەدى. جۇرت دۋ كۇلدى. مينيستر جىميدى. جىميدى دا: «بۇل – قازاقتىڭ ادامي، ىسكەرلىك قارىم-قاتىناسىنداعى فيلوسوفياسى عوي. سۇراقتى قويا وتىرىپ، قانداي باعىتتا جاۋاپ بەرۋىڭ كەرەك ەكەنىن دە استارلاپ، مەڭزەيدى. قازاق فيلوسوفياسى» دەدى. دەدى دە قىزىلوردا وبلىسىنان بەرىلگەن ساۋالداعى جاعدايلار قاراستىرىلاتىنىن ايتتى.

رەسمي دەرەك نە دەيدى:«قازاقستانداعى اڭشىلاردىڭ سانى شىڭعىسحان اسكەرىمەن شامالاس» 

رەسمي اقپارات تاراتۋدىڭ تاسىلدەرى كوپ قوي. ادەتتە، ساندار مەن تۇسىندىرمە سوزدەردەن تۇرادى. ول – تۇسىنىكتى. ال، رەسمي اقپاردى اڭ شارۋاشىلىعىنان باستاپ، وعان «قازاقستانداعى اڭشىلاردىڭ سانى شىڭعىسحان اسكەرىمەن شامالاس» دەپ تاقىرىپ قويۋ بۇل دا ءبىر جاڭا ءادىس. بۇل جەردە ءوزىمىز اڭداعان ەكى نارسەگە توقتالا كەتەيىك. بىرىنشىدەن، اسقار مىرزاحمەتوۆ ءوز قىزمەتىندە مەملەكەتتىك تىلگە باسىمدىق بەرەتىنى بۇرىننان بەلگىلى ەدى. بۇل جولى دا سول جولدان تايمادى. ەكىنشىدەن، ماسەلە ءمينيستردىڭ اقپارات قىزمەتىنىڭ دە مەملەكەتتىك تىلدە اقپارات تاراتۋدا وزىندىك ەرەكشەلىك قالىپتاستىرا العانى دەر ەدىك. ول ەرەكشەلىك قازاق باق پەن ونىڭ اۋديتورياسىنىڭ اقپاراتتى قابىلداۋداعى ۇلتتىق وزگەشەلەگىن نازاردا ۇستاۋى. ونىڭ ءبىر مىسالى: «قازاقستانداعى اڭشىلاردىڭ سانى شىڭعىسحان اسكەرىمەن شامالاس» دەگەن رەسمي اقپاراتتىڭ تاقىرىبى. راس، ەلەڭ ەتە قالاسىڭ. سونىمەن، رەسمي دەرەك نە دەيدى؟

اڭ شارۋاشىلىعى

105,7 ملن.گا - قازاقستانداعى اڭشىلىق شارۋاشىلىقتارعا بەرىلگەن اڭشىلىق القاپتار;

690 - اڭشىلىق شارۋاشىلىقتار;

2627 – قورىقشى;

2200 – قورىقشىلارعا بەرىلگەن كولىك;

2015 جىل:

150430  - اڭشى رەسمي تىركەلگەن اڭشىلار

86 158 – وسى جىلى اڭعا شىققان اڭشىلار 

31,5 ملن.تەڭگە  - اڭ اۋلاۋدان قازىناعا تۇسكەن ءتۇسىم

ەت-ءسۇت ونىمدەرى

ەت ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى 32%-عا ءوسىپ، 16,1 مىڭ توننالىق مەجەگە جەتكەن;

كىلەگەي مايىنىڭ ەكسپورتى 3,1 مىڭ توننا بولىپ، الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 29 ەسەگە وسكەن.

ىرىمشىك مەن سۇزبە ەكسپورتى دا ارتىپ، 1,5 مىڭ توننا بولدى.

ىشكى نارىقتى وتاندىق وندىرۋشىلەردىڭ سيىر جانە جىلقى ەتىمەن قامتۋى 97%-عا جەتتى.

قوي ەتى 100% وتاندىق وندىرۋشىلەر ارقىلى قامتاماسىز ەتىلدى. قۇس ەتى، شۇجىق، ءسۇت، ايران، كىلەگەيلى ماي، سىر مەن سۇزبەنىڭ كورسەتكىشىن دە وسى مەجەگە جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. 

استىق

بىلتىر الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 1,5 ملن. تونناعا ارتىق استىق جينالدى. سونىڭ ىشىندە: 13,7 ملن. تونناعا جۋىق بيداي، 2,7 ملن. تونناعا جۋىق ارپا، 45,4 مىڭ. توننا قاراقۇمىق، 734,1 مىڭ توننا جۇگەرى، 422,2 مىڭ توننا كۇرىش جينالدى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزگى باسىم سالالارى بويىنشا رەسمي دەرەك وسىنداي.

جەر كوميسسياسىنىڭ توراعاسى جەر ماسەلەسى تۋرالى قانداي پىكىردە؟

حالىققا ەسەپ بەرۋ جينالىسى اياقتالىسىمەن، اسقار مىرزاحمەتوۆ جۋرناليستتەرمەن جەكە كەزدەستى. بۇل كەزدەسۋدە مينيستر قازاقستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىعىنداعى نەگىزگى باعىت – مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋداعى ءوز ويلارىن ايتتى. ونىڭ ويىنشا، اۋىلدار ەت، ءسۇت ونىمدەرىن ساتۋ، تاسىمالداۋ ماسەلەسىن وڭتايلى شەشۋ ءۇشىن ءوزارا جاقىن ورنالاسقان ءار ەكى-ءۇش اۋىلعا ءسۇت ساقتايتىن، مال سوياتىن، ءجۇن-جۇرقا، تەرى-تەرسەك قابىلدايتىن ءبىر ورتالىقتان سالىنۋى كەرەك. بۇل – اۋىل ادامدارىنىڭ جول شىعىنىن، ۋاقىتىن ۇنەمدەيدى. ءارى شارۋاشىلىقتىڭ وسى سالاسىنىڭ دامۋىنا تىكەلەي سەپ بولادى. سەبەبى، اۋىلداعى مالدى اعايىن، ەتى مەن ءسۇتىن ارقالاپ، قالاعا شاپپايدى، ساۋداگەردىڭ ارباۋىنا تۇسپەيدى. اۋىلدىڭ ىرگەسىنەن ەتىن، ءسۇتىن وتكىزىپ، تىنىش قانا شارۋاسىن شىر اينالدىرىپ جۇرە بەرەدى. ەگەر، مۇنداي جۇيە ىسكە اسسا، ونى قاداعالاۋ مەحانيزمدەرىنىڭ مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەۋى قاتاڭ قاداعالانادى دەدى. مينيستر وسىنداي ويىن ايتىپ بولعان سوڭ، قوعامداعى ەڭ وتكىر ماسەلە جەر تۋرالى ساۋال قويدىق.

- ءسىزدىڭ جەكە ازامات رەتىندەگى جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىلۋ، ساتىلماۋىنا قاتىستى كوزقاراسىڭىزدى بىلسەك؟

- وعان ءبارى قارسى عوي. ءبارىمىز وسى ەلدىڭ، وسى جەردىڭ ازاماتىمىز.

- ءسىز جەر كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بولدىڭىز. كوميسسيانىڭ ەندىگى جۇمىس باعىتى قالاي بولادى؟

- بۇگىنگە دەيىن جەرگە قاتىستى ءارتۇرلى ۇسىنىستار، پىكىرلەر ايتىلدى. ەندى كوميسسيا ىشىنەن قۇرىلعان توپتار جۇمىسىن جانداندىرىپ، ۇسىنىس-تىلەكتەردى توپتاستىرىپ، ناقتى ۇسىنىستاردى بەرۋى كەرەك. ياعني، قۇقىقتىق مەحانيزمدەرگە قاتىستى. ماسەلەن، ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنا، جەرمەن جۇمىس ىستەيتىن ادامدارعا جەردى مەنشىككە بەرۋ، بەرمەۋ ماسەلەسى. مەنىڭشە، ءوز ازاماتتارىمىزعا جەرمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن جەردى ولارعا مەنشىككە بەرۋ كەرەك. بىراق، ونىڭ زاڭدىق، قۇقىقتىق مەحانيزمدەرى وتە كۇشتى بولۋى ءارى ونىڭ ورىندالۋى قاتاڭ باقىلانۋى ءتيىس. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جەرگە قاتىستى كەز كەلگەن بۇرالاڭ ءادىس-تاسىلدەرگە تيتتەي دە مۇمكىندىك بەرمەيتىندەي بولۋى ءتيىس.

مىنە، ۆيتسە-پرەمەر، اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسقار مىرزاحمەتوۆتىڭ جەر ماسەلەسىنە قاتىستى ايتقان پىكىرى. مينيستر جۋرناليستتەر ساۋالىنان قاشقان جوق. اڭگىمە اشىق، بۇكپەسىز ءوتتى. ءسويتىپ، ءمينيستردىڭ حالىققا ەسەپ بەرۋ جيىنىن اياقتاپ، جاڭبىرلاتىپ تاعى دا جولعا شىقتىق. جول  -  قازاقتىڭ كەڭ جازيرا دالاسى. قاباعى اشىلماي، ءالسىن-ءالسىن جاۋىن بۇركىپ تۇرعان قازاق اسپانى. جول ۇستىندە الماتىنى بەتكە الىپ، جيىننان قايتقان ءبىر توپ قازاق.

ءومىرجان ابدىحالىقۇلى

سۋرەتتى تۇسىرگەن - "قازاگرو" حولدينگى ءباسپاسوز حاتشىسى - رينات تاسبولاتوۆ جانە سەرگەي الەكسەەنوك

الماتى-تالدىقورعان-الماتى

Abai.kz