1990 جىلدىڭ 28 قىركۇيەگىندە قىزىلوردا قالاسىندا «ازات» قوزعالىسىن قۇرۋ جونىندە ءۇش ادامنان تۇراتىن ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قۇرىلدى. ولار – عاني كوشەرباەۆ، ساعات ءجۇسىپوۆ، الىبەك باۋبەكۇلى. وسى كۇنى «اقمەشىت جاڭالىقتارى» دەگەن ليستوۆكا شىعارىلدى، وعان ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەلەرىنىڭ تەلەفوندارى جازىلدى. 2 قازاندا كوميتەتكە تاعى ءۇش ادام قوسىلدى – ەسىركەپ بەيسەنبايۇلى، فارحاد جارمۇحامەدوۆ جانە قالدىبەك جانۇزاقوۆ.

16 قازاندا ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى توراعالارى اتىنان قىزىلوردا قالالىق سوۆەتى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى ءا.قالىباەۆتىڭ اتىنا «ازاتتىڭ» قالالىق ۇيىمىن تىركەۋ جونىندە حات جولداندى.

6 قاراشا 1990 جىلى جاڭاقازالى پوسەلكەسىندە قازالى اۋداندىق جول جوندەۋ باسقارماسى مەكەمەسىندە قازالى اۋدانىنداعى العاشقى «ازات» قوزعالىسىنىڭ باستاۋىش ۇيىمى قۇرىلدى. ۇيىم توراعاسى بولىپ ماماي راقاشۇلى، ەسەپشىسى بولىپ ۇزاقبەرگەن بۇرقاشەۆ سايلاندى. مۇشەلەر سانى 10 ادام.

7 قاراشا 1990 جىلى سەكسەۋىل لوكوموتيۆ دەپوسى جۇمىسشىلارى شەرۋگە شىعىپ، وندا «ازات» ۇراندارىن كوتەرىپ الاڭدا ميتينگى وتكىزدى.

13 قاراشا كۇنى قىزىلوردا قالالىق سوۆەتى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ № 748 قارارىمەن قالالىق ۇيىم تىركەلدى.

24 قاراشا كۇنى قالالىق مادەنيەت ۇيىندە قىزىلوردا وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ العاشقى قۇرىلتايى ءوتتى. وعان وبلىستىڭ بارلىق اۋداندارى مەن قالالارىنان 89 ادام قاتىستى. قۇرىلتايعا الماتىدان سابەتقازى اقاتاەۆ، گۇلجاحان بيبولدينوۆا، ماردان بايدىلداەۆ، اقتوبەدەن «الداسپان» ۇيىمىنان سەرىك ەرعاليەۆ، كوشكىنباي احمەتوۆ قاتىستى. بەس ادامنان تۇراتىن: ءا.باۋبەكۇلى، ب.جارىلقاعانوۆ، س. ءجۇسىپوۆ، ت. كەنشىمباەۆ، س. ورازباەۆا توراعالار القاسى، 25 ادامنان تۇراتىن ۇيلەستىرۋ كەڭەسى، 5 ادامنان تەكسەرۋ كوميسسياسى، 5 ادامنان ءباسپاسوز ورتالىعى، 5 ادامنان اقساقالدار كەڭەسى سايلاندى. قۇرىلتايعا قاتىسۋشىلار «ميگراتسيانى توقتاتۋ تۋرالى»، «1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى تۋرالى»، «وبلىس ازاماتتارىنا ۇندەۋ» اتتى قۇجاتتار قابىلدادى. قۇرىلتايدىڭ كۇن ءتارتىبى: 1. قازاقستان «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ قىزىلوردا بولىمشەسىنىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرى; 2. «ازات» قوزعالىسىنىڭ نيزامى تۋرالى; 3. «ازات» قوزعالىسىنىڭ باسشى ورگاندارىن سايلاۋ; 5. «ازات» قوزعالىسىنىڭ 1-سەزىنە وكىلدەر سايلاۋ;

26 قاراشا 1990 جىلى قىزىلوردا «كازدوربانكىندە» «ازاتتىڭ» ەسەپشوتى اشىلدى.

27 قاراشا 1990 جىلى وبلىستىق «لەنين جولى» گازەتى «تەڭدىك، ەگەمەندىك جانە ادىلەت ءۇشىن» دەگەن تاقىرىپپەن، «پۋت لەنينا» گازەتى «نە تاك ستراشەن «ازات» دەگەن تاقىرىپپەن قۇرىلتاي جايدى ماقالالار باستى.

28 قاراشا كۇنى قالا باسشىسى ءا. قالىباەۆقا 16 جەلتوقسان كۇنى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ 4 جىلدىعىنا وراي ميتينگى وتكىزۋگە رۇقسات سۇراعان قاتىناس جولدادىق.

1990 جىلدىڭ 8 جەلتوقسان كۇنى وبلىستىق كەڭەستىڭ قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن جۇمىس ىستەيتىن تۇراقتى كوميسسيانىڭ ماجىلىسىندە جەلتوقسان وقيعاسى تالقىلانىپ، وعان وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ قوسالقى توراعالارى ب.جارىلقاعانوۆ پەن س.ءجۇسىپوۆ قاتىسىپ ءسوز سويلەدى.

10 جەلتوقسان 1990 جىلى سەكسەۋىل پوسسوۆەتى سەكسەۋىلدەگى «ازات» جۇمىسشى قوزعالىسىن تىركەمەيتىندىگى جايلى جاۋاپ بەردى.

قازالى اۋداندىق «ازات» قوزعالىسى اۋداندىق سوۆەت اتقارۋ كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن 10.12.1990 جىلى تىركەلدى.

1991 جىلدىڭ باسىندا سىرداريا سايلاۋ وكرۋگى (№ 129) بويىنشا الماتىعا كەتىپ قالعان دەپۋتات ۆ.ز.دۋمچەۆتى كەرى شاقىرىپ الۋ جونىندە ماسەلە كوتەردىك. وسىنىڭ ناتيجەسىندە دۋمچەۆ ماۋسىم ايىندا ارىز بەرۋگە ءماجبۇر بولدى.

وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ مۇشەلەرى (1991 قاڭتار) وداقتىق شارتقا قارسى بولىپ، وزدەرىنىڭ بالاما جوبالارىن باسپاسوزدە جاريالادى.

1991 جىلدىڭ 5 قاڭتارىندا گۋرەۆ وبلىسىنىڭ سايلاۋشىلارىنا ارنايى حات جولداپ گ.ۆ. كولبيندى كسرو دەپۋتاتتىعىنان كەرى ششاقىرىپ الۋدى كوتەردىك.

31 قاڭتار 1991 جىلى قارجىلاندىرۋ مەكەمەسىندە باستاۋىش ۇيىم قۇرىلىپ، توراعا بولىپ س.كامالوۆ، قازىناشى بولىپ ج.دەمەۋباەۆ سايلاندى.

 2 اقپان 1991 جىلى قازالى اۋداندىق «ازاتىنىڭ» قۇرىلتايى ءوتتى. وعان 324 ادام قاتىستى. توراعالار بولىپ م. راقاشۇلى، ا.ەگەۋباەۆ، ا. ايماعانبەتوۆ،، پ. شىنداۋوۆا، ش. ۇمبەتباەۆتار سايلاندى.

5 اقپان 1991 جىلى قازاق كۇرىش عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا 5 ادامنان باستاۋىش ۇيىمى قۇرىلدى. توراعاسى بولىپ ءا. تاجىباەۆ سايلاندى.

8 اقپان 1991 جىلى قىزىلوردا وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتىندە باستاۋىش ۇيىم قۇرىلدى. توراعا بولىپ نۇراباي قۇدابەكوۆ سايلاندى.

18.02.1991 جىلى ۇك ماجىلىسىندە ماقپال مازىباەۆاعا دەپ ونىڭ قورىنا اقشا جيناۋ جونىندە شەشىم قابىلداندى. بولىمشە ەسەبىنەن 100 سوم اۋدارىلدى.

19 اقپان 1991 جىلى قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىندا باستاۋىش ۇيىم قۇرىلدى. توراعا بولىپ ەرباتىر ىزباسقانوۆ سايلاندى.

22.02. 1991 جىلى ۇك ماجىلىسىندە ب.ەلتسيننىڭ تەلەديداردان سويلەگەن ءسوزى دۇرىس دەپ ماقۇلداندى.

1 ناۋرىز 1991 جىلى رەفەرەندۋم جايلى حالىقتىڭ پىكىرىن ءبىلۋ ماقساتىندا «ازاتتىڭ» ساۋالناماسى تاراتىلدى.

1991 جىلدىڭ 2 ناۋرىز كۇنى سەكسەۋىلدە ارال اۋداندىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ قۇرىلتايى ءوتتى. وعان الماتىدان س. اقاتاەۆ، ج.بابالىقوۆ، قىزىلوردادان ءا.باۋبەكۇلى، ف.جارمۇحامەدوۆ قاتىستى. 5 ادامنان: ۋ. جۇماعۇلوۆ، ز. اليادينوۆ، ج. اليەۆ، س. جۇگىنىسوۆ، نۇرباي جۇسىپوۆتەن تۇراتىن توراعالار القاسى قۇرىلدى.

1991 جىلى 3 ناۋرىزدا قامىستىباستا 107 دەلەگات قاتىسقان جەرگىلىكتى «ازاتتىڭ» قۇرىلتايى ءوتتى. وعان قىزىلوردادان ءا.باۋبەكۇلى، قازالىدان م. راقاشۇلى، پ. شىنداۋوۆا، شيەلىدەن ب. كۇلىمبەتوۆ قاتىستى.

5 ناۋرىز 1991 جىلى رەفەرەندۋمعا بايلانىستى «ازاتتىڭ» ۇندەۋى تاراتىلىپ، وندا «اڭداماي سويلەگەن اۋىرماي ولەدى» دەپ حالىقتى وداقتى قولداۋدان باس تارتۋعا شاقىردى.

ناۋرىز-ماۋسىم 1991 جىلى «ازات» مۇشەلەرى سەكسەۋىلدەن پوسەلكەلىك كەڭەسىندە كوپشىلىك داۋىسقا يە بولىپ كەڭەستىڭ توراعاسىن اۋىستىردى، ساۋدا باسقارماسى باستىعىنا (ەت كومبەسى ۋاقيعاسىنا بايلانىستى) سەنىمسىزدىك كورسەتىپ، ونى دەپۋتاتتىقتان كەرى شاقىرىپ الدى.

وبلىستىق «ازاتتىڭ» ۇك مۇشەلەرى  «سەمەي-نەۆادا» قوزعالىسىنىڭ وبلىستىق بولىمشەسىن قۇرۋعا تىكەلەي ارالاستى.

1990-1991 جىلدارى وتكەن «جىگىت سىنى»، «ناۋرىز» مەرەكەسىنە، ۇلتتىق ويىندار سپارتاكياداسىنا وبلىستىق بولىمشە دەمەۋشى بولدى.

1991 جىلعى 1 مامىر شەرۋىندە الىپ شىعۋ ءۇشىن قالا مەكەمەلەرىنە، جەكە ادامدارعا ازاتتىق، ەگەمەەندىك،، سوكپ-ە قارسى باعىتتالعان ۇراندار تاراتتىق.

24.05.1991 جىلى قىزىلوردا قالاسىندا دەپۋتاتتىق ەكى بوس ورىنعا ە. بەيسەمبايۇلى مەن الپىسباي جاكەەۆتى ۇسىندىق. بىراق، پروتوكول دۇرىس تولتىرىلماعان دەگەندى سىلتاۋ ەتىپ ولاردى تىركەمەدى.

ماۋسىم 1991 جىلى ارالدا قالالىق «ازاتتىڭ» قۇرىلتايى ءوتتى.. قىزىلوردادان س. ءجۇسىپوۆ، ج. ءابىشوۆ قاتىسىپ، 5 ادامنان تۇراتىن توراعالار القاسى قۇرىلدى.

1991 جىلى 22 ماۋسىمدا سەكسەۋىل قىستاعىندا جەرگىلىكتى «ازاتتىڭ» باسقارۋىمەن 1100 ادام قاتىسقان ميتينگى بولىپ ءوتتى. وندا – ارالدى اپات ايماعى دەپ جاريالاۋ، سەمەيدە اتوم سىناعىن توقتاتۋ، اقمولاعا  ءوز اتىن قايتارۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلدى. بۇل تالاپتار ورىندالماسا ەرەۋىلگە شىعاتىنى جايلى ايتىلدى.

وبلىستىق «ازاتتىڭ» ۇك-ءى وبلىستا مۇسىلمان ايەلدەرىنىڭ ۇيىمىن قۇرۋعا كومەك بەرۋگە شەشىم شىعارىپ، ناقتى كومەك بەردى.

22 شىلدە 1991 جىلى № 129 سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا دەپۋتاتتىق بوس ورىنعا م. شاحانوۆتى ۇسىنىپ، ونىڭ دەپۋتات بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قۇرىلدى. ونى باسقارۋ «ازاتتىڭ» ۇك-ە  جۇكتەلدى.

27 شىلدە 1991 جىلى الماتىدان «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ مۇشەسى باحىتجان ءادىلوۆ كەلىپ، العاشقى «نەۆادا-سەمەيدىڭ» وبلىستاعى باستاۋىش مەكەمەسىنىڭ قۇرىلۋىنا قاتىستى.

30 شىلدە 1991 جىلى تەرەڭوزەك اۋداندىق كەڭەسىنىڭ ۋ11 سەسسياسى ءوتىپ، وندا اۋدان دەپۋتاتتارى مەن اۋدان اكتيۆى پرەزيدەنت نازارباەۆقا اشىق حات جولدادى. وندا م. شاحانوۆتىڭ قىزىلوردا وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ مۇشەلەرىنە ەرىپ كومپارتياعا حالىقتى، ۇلتتى ۇلتقا، باسشىنى كوللەكتيۆكە قارسى قويىپ «جىك سالعانى»، سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان ۇيامىزدى بۇزىپ، ەگىندى جيناپ الۋعا تيگىزىپ وتىرعان زيانى جايلى ايتىپ، ولارعا شارا قولدانۋدى سۇرادى.

 23 تامىز 1991 جىلى تامىز بۇلىگىنە ارنالعان «پۋت لەنينا» گازەتىنىڭ ارناۋلى ءنومىرى شىقتى. وندا قىزىلوردادا بۇلىككە قارسى شىققان، ورتالىق الاڭدا ليستوۆكا تاراتقان تەك قانا ازاتتىقتار بولعانى اتاپ كورسەتىلدى.

29 تامىز 1991 جىلى قىزىلوردا قالالىق پاركىندە «نەۆادا- سەمەي» جانە «ازات» قوزعالىستارىنىڭ وبلىستىق بولىمشەلەرىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ميتينگى بولىپ ءوتتى. وعان اقىن م.شاحانوۆ، عالىم م. بايدىلداەۆ، وبلىس، قالا باسشىلارى (برىنكين، قالىباەۆ) قاتىستى. ميتينگى بىتكەن سوڭ قاتىسۋشىلار ۇلكەن كوشەمەن توپتاسىپ، بارلىعى ورتالىق الاڭعا جاياۋ شەرۋمەن بارىپ جيىن وتكىزىپ تاراستى.

  تامىز 1991 جىلى ۋ.جۇماعۇلوۆ، ز. اليادينوۆ، س. ارىستانوۆ سەمەيدە وتكەن «اتتان» اكتسياسىنا قاتىستى.

قىركۇيەك 1991 جىلى سەكسەۋىل «ازاتىنىڭ» مۇشەلەرى ج.اليەۆ، ا. ساتىباەۆ ورالدا وتكەن «اتتانايىق جايىققا» اكتسياسىنا بارىپ ورىس كازاكتارىنىڭ ارەكەتتەرىنە تويتارىس بەرۋگە قاتىستى.

قىركۇيەك ايىندا وبكوم ءۇيىنىڭ الدىندا وتكەن ءۇش كۇندىك پيكەت وبلىستىق «ازاتتىڭ» ۇيىمداستىرۋىمەن ءوتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە قالالىق پارتيا كوميتەتى مەن قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ عيماراتتارى مۋزىكا ۋچيليششەسىنە بەرىلدى.

25 قىركۇيەك 1991 جىلى س. شاۋحامانوۆ، ۆ. برىنكين، ا. قالىباەۆ ۇشەۋىنىڭ اتىنا كومپارتيا مۇلكى مادەنيەت، دەنساۋلىق جانە ءبىلىم مەكەمەلەرىنە ءبولىپ بەرىلسىن، ولاي بولماعان جاعدايدا ساياسا نارازىلىق ارەكەتتەر جاسايمىز دەگەن تەلەگرامما جىبەرىلدى. قول قويعاندار ب.جارىلقاعانوۆ، س. ءجۇسىپوۆ، ءا. باۋبەكۇلى.

    1991 جىلى 27 قازاندا ارال قالاسىندا ميتينگى ءوتتى. وندا «ارال اپات ايماعى بولىپ جاريالانسىن»، «ۆوزروجدەنيە جابىلسىن»، «شاۋحامانوۆقا سەنىمسىزدىك كورسەتىلسىن» دەگەن قاۋلىلار قابىلداندى.

قاراشا 1991 جىلى «ازات» وبلىستىق كەڭەس ءۇيى الدىندا س. شاۋقامانوۆقا قارسى پيكەت وتكىزدى. سونىڭ ناتيجەسىندە شاۋقامانوۆ «ازاتتىڭ» ۇك مۇشەلەرىمەن كەزدەسىپ، ولاردىڭ تالاپتارىن تىڭداۋعا ءماجبۇر بولدى.

وبلىستىق كەڭەستىڭ كەزەكتى سەسسياسىنا شاقىرىلعان «ازات» قوزعالىسىنىڭ تەڭ توراعاسى ب. جارىلقاعانوۆ سەسسيادا ءسوز سويلەدى.

قاراشا-جەلتوقسان 1991 جىلى ارال گارنيزونىندا اسكەري قىزمەتىن وتەپ جۇرگەن ءبىر توپ قازاق سولداتتارىنان وبلىستىق «ازاتقا» جەدەلحات كەلدى. وندا سولداتتار وزدەرىنىڭ قيىن جاعدايىنا نازار اۋدارۋدى سۇراعان ەدى. بۇل ماسەلەگە دەرەۋ ءمان بەرىلىپ وبلىستىق دەڭگەيدە كوميسسيا قۇرىلدى. وعان وبلىستىق اكىمشىلىكتەن ش. سارداروۆ، «ازاتتان» ق. داناباەۆ جانە كسرو حالىق دەپۋتاتى ت. ماحانوۆ كىرىپ، ءىستىڭ انىق-قانىعىمەن بارىپ تانىستى.

جەلتوقسان 1991 جىلى قالالىق كەڭەس دەپۋتاتتىعىنا «ازاتتان» ق.داناباەۆ، امانجول وڭعارباەۆ، اقىلبەك ءاشىموۆ، وتەگەن جۇماحمەتوۆ كانديداتتار بولىپ ۇسىنىلدى.

6 اقپان 1992 جىلى قازالى اۋدانىندا «ازات» قوزعالىسىنىڭ اۋداندىق كونفەرەنتسيا ءوتىپ، وندا № 127 سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا شىعىپ قالعان جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتى انۋفريەۆتىڭ ورنىنا دەپۋتاتتىققا كانديدات بولىپ س. اقاتاەۆ ۇسىنىلدى. بىراق، اۋداندىق، وبلىستىق بيلىكتى ۇستاۋشىلار كونفەرەنتسيانى «زاڭسىز» دەپ تاۋىپ س. اقاتاەۆتى تىركەمەدى. بيلىك وزدەرى قولداعان جمك-86 باستىعى س. يماندوسوۆتى جالعىز ءوزىن كانديدات ەتىپ قالدىردى.

8-10 اقپان 1992 جىلى قىزىلوردانىڭ ورتالىق الاڭىندا س.شاۋقامانوۆقا قارسى پيكەت ءوتتى.

23-25 اقپان 1992 جىلى لەنينسك قالاسىندا بايقوڭىر ايماعىندا اسكەري قىزمەت ەتىپ جۇرگەن سولداتتاردىڭ نارازىلىق تولقۋى بولىپ ءوتتى. جەرگىلىكتى «ازاتتىڭ» شاقىرۋىمەن لەنينسكىگە الماتىدان رەسپۋبليكالىق «ازاتتىڭ» ۇك مۇشەلەرى ا.قىلىشباەۆ پەن ك.دوسجانوۆ، قىزىلوردادان س.ءجۇسىپوۆ، ا.قۋانىشباەۆ بارىپ، وقيعانىڭ باسى-قاسىندا بولدى.

اقپان 1992 جىلى وبلىستىق كەڭەستىڭ سەسسياسىندا كەڭەستىڭ توراعالىعىنا ە.بەلگىباەۆتىڭ كانديداتۋراسىن «ازات» قولداپ ۇسىندى.

اقپان-ءساۋىر 1992 جىلى وبلىستىق سالىق ينسپەكتسياسى ءبىر اي بويى «ازات» قوزعالىسىنىڭ شاعىن مەكەمەسى «ازاتتىقتى» تەكسەردى. سالىق ينسپەكتسياسىنىڭ باستىعى د.ىسقاقوۆتىڭ «ازاتتىقتى»  «اشكەرەلەگەن» ماقالاسىن («بيزنەس نۋجنو دەلات چيستىمي رۋكامي»)  وبلىستىق «سىر بويى»، «كىزىلوردينسكيە ۆەستي»، بارلىق اۋداندىق گازەتتەر جانە «سوتسياليستىك قازاقستان» كوشىرىپ باستى.

ناۋرىز 1992 جىلى س.شاۋقامانوۆ اكىم بولىپ تاعايىندالعان كۇننەن باستاپ «ازاتقا» قارسى مۇمكىن بولاتىن بارلىق استىرتىن ارەكەتتەردىڭ بارلىعى پايدالانا باستادى. وسى كۇننەن باستاپ «ازاتقا» قارسى وبلىستىق گازەتتەردە قارسى ماقالالار شىعا باستادى.

- «ازاتتىڭ كوكسەگەنى نە؟» -ج.ەرىمبەتوۆ، 11.02.1992

- «ك چەمۋ زوۆەت «ازات» - ك-و ۆەستي، رەداكتسيالىق ماتەريال 13.02.1992

- «بيزنەس نۋجنو دەلات چيستىمي رۋكامي»، د.ىسقاقوۆ، ك-و ۆەستي، 01.04.1992

- وسى ماتەريالعا رەزونانس رەتىندە: و.بەكەنوۆ (فەرمەر), ك-و ۆەستي 06.06,1992

«رۋگان – نە دوكازاتەلستۆو ۆ سپورە»، ك.رۋستەموۆ،  «ك چەمۋ پريزىۆاەت «ازات» - ە.حان ك-و ۆەستي 11.06.1992

ناۋرىز 1992 جىلى قازالى اۋدانىندا «ازات» وكىلى ماكەن ءالماحانوۆ اۋداندىق دەپۋتاتتىققا ءتۇسىپ، قارسىلاسىن جەڭىپ شىقتى.

ءساۋىر 1992 جىلى ورنى بوساعان 12 وبلىستىق كەڭەسى دەپۋتاتتىعىنا بيلىكتەگىلەر 12 باسشىنى بالاماسىز تۇردە ۇسىندى. «ازات» وسى زاڭسىزدىققا قارسى پيكەت وتكىزدى.

13 مامىر 1992 جىلى وبلىستىق مەملەكەتتىك اربيتراجدىڭ بۇيرىعىمەن قىزىلوردا قالالىق سالىق ينسپەكتسياسىنىڭ «ازاتتىق» شاعىن مەكەمەسىنە سالعان ايىپ تولەمى دۇرىس ەمەس دەپ تانىلدى. بىراق، قۇدىرەتتى اكىمشىلىك ءوز دەگەنىم دۇرىس دەپ شەشىمگە قۇلاق اسپادى. «ازاتتىقتىڭ ەسەپ شوتىن جاپتى.، بارلىق اقشاسىن سىپىرىپ الىپ قارىز دەپ جاريالادى. ارتىنشا قالا اكىمشىلىگىنىڭ شەشىمىمەن «ازاتتىقتى» جاپتى.

31 مامىر 1992 جىلى قالاداعى ورتالىق الاڭدا «ازاتتىڭ» باسقارۋىمەن اشارشىلىق پەن ناۋبەت جىلدارىنا ارنالعان قارالى جيىن ءوتتى. وسى كۇنى قالادا ميتينگى وتكىزىلىپ ونى «ازات» باسشىلارى ا.قۋانىشباەۆ پەن ە.بەيسەنبايۇلى جۇرگىزدى.

1992 جىلى الماتىدا 17-24 ماۋسىم ارالىعىندا رەسپۋبليكالىق بەيبىت اكتسيا ءوتتى. وعان قىزىلوردادان ءبىر توپ جىگىتتەر قاتىستى.

تامىز 1992 جىلى جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ «تالاپ» كەڭشارىندا ۇك مۇشەسى و.جاقىپۇلى وبلىستىق كەڭەس دەپۋتاتتىعىنا سايىسقا ءتۇسىپ، از عانا داۋىسپەن ۇتىلدى.

8 قاراشا 1992 جىلى وبلىستىق «ازاتتىڭ» ۇك ماجىلىسىنە الماتىدان كامال ورمانتاەۆ قاتىستى. الماتىدا وتكەن سەزد ماسەلەسى ءسوز بولدى. وسى كەزدە وبلىستىق «ازات» بولىمشەسى ەكىگە جىككە بولىنگەن كەز ەدى. ءا.باۋبەكۇلى باستاعان بولىنگەن توپ ىمىراعا كەلىسپەيتىنىن تاعى دا كورسەتتى.

28 قاراشا 1992 جىلى وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ كونفەرەنتسياسى ءوتتى. وعان الماتىدان ا.قادىرباەۆا قاتىسىپ ءسوز سويلەدى، كوپتەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى. كونفەرەنتسيانى ايدار قۋانىشباەۆ جۇرگىزدى. كونفەرەنتسيادا ءا.باۋبەكۇلى باستاعان ونشاقتى ادام كونفەرەنتسيانى تاستاپ باسقا جاقتا جيىن وتكىزدى.

ءساۋىر 1993 جىلى وبلىستىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن 3 پارتيا، 2 قوزعالىس، 3 قوعامدىق ۇيىمنىڭ باسىن قوسىپ «دوڭگەلەك ۇستەل» قۇرىلدى. العاشقى ماجىلىستە 31 مامىر كۇنىن اتاپ ءوتۋ، و.سۇلەيمەنوۆتىڭ رەسەيمەن كونفەدەراتسيا قۇرۋ ۇسىنىسى تالقىلانىپ، وعان ءبىراۋىزدان قارسى بولدى.

1993 جىلى 21 مامىر كۇنى وبلىستىق «ازاتتىڭ» مۇرىندىق بولۋىمەن وبلىستاعى 8 پارتيا مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ باسى بىرىگىپ دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. 31 مامىر اشتىق قۇرباندارى كۇنى جايلى جانە و.سۇلەيمەنوۆ ۇسىنعان كونفەدەراتسياعا قارسى پىكىردى «دوڭگەلەك ۇستەل» ءبىراۋىزدان قولدادى.

3 شىلدە 1993 جىلى اقتوبەدە رەسپۋبليكالىق «ازاتتىڭ» كەڭەيتىلگەن ءماجىلىسى بولىپ، وعان 9 وبلىستان 62 ادام قاتىستى. ماجىلىستە بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ ءسوز بولدى.. وعان ك.ورمانتاي، ب.دارىمبەت، ح.قوجا-احمەت، ا. زەينۋللين جانە ت.ب. قاتىستى. قىزىلوردادان س.ءجۇسىپوۆ، ا.قۋانىشباەۆ، ءا.تاجىباەۆ، ج.اليەۆ قاتىستى. س.اقاتاي اقتوبەگە ءوزى كەلمەي، ورنىنا ە.مۇقانعاليەۆتى جىبەرىپتى. بىرىگۋگە اقاتاي جاعى كونبەگەن سوڭ ماجىلىستە «ازات» پەن قرپ بۇدان بىلاي ءوز الدىنا دەربەس، ءبىرىن ءبىرى سىيلايتىن، قاجەتتى دەپ سانايتىن جەردە بىرىگىپ جۇمىس ىستەيتىن بولىپ كەلىستى.

26 شىلدە 1993 جىلى سەكسەۋىل دەپو جۇمىسشىلارى ءۇش ايدان استام ايلىق جالاقىسىن الا الماعان سوڭ ەرەۋىل كوميتەتىن قۇرىپ، دەپو اكىمشىلىگىنە ءوز تالاپتارىن ورىنداۋعا ءۇش كۇن ۋاقىت بەردى.  29 شىلدە كۇنى تالاپتارى ورىندالماعان سوڭ دەپو جۇمىسشىلارى تاڭەرتەڭگى ساعات 9-ن باستاپ جۇمىسىن توقتاتىپ جينالا باستادى. كەشكى ساعات بەستە 20 شاقتى ادام تەمىر جولعا شىعىپ پويىزدى توقتاتتى.. بۇل جاعداي 4 ساعاتقا سوزىلىپ پويىزدار وسى ۋاقىتتا جۇرە الماي قالدى. توتەنشە جاعداي الماتىعا دەيىن جەتىپ ەرەۋىلشىلەردىڭ تالابى (91 ملن جالاقى) ورىندالادى دەگەن ۋادەنى العان سوڭ عانا جولدى بوساتتى. وبلىستىق تەمىرجول باستىعى ب.ابىلبەكوۆ بۇل ماسەلەگە باسقا كوزبەن قاراپ، ەرەۋىل باسشىلارىن (ۋ.جۇماعۇلوۆ، س.ارىستانوۆ، ءا.بەكمۇرزاەۆ، ش.قاناليەۆ) سوتقا بەرىپ، ولاردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعادى.

19 تامىز 1993 جىلى وبلىستىق سوت بۇل تالاپ ارىزدى قاراپ، ارىز يەسىنىڭ تالابىن قاناعاتتاندىراتىن شەشىم قابىلدادى. ەرەۋىل باسشىلارى تەمىرجول شىعىندارىن كوتەرۋگە مىندەتتەلدى.

23-26 تامىز 1993 جىلى بۇل جاي سەكسەۋىل حالقىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىردى. وسى كۇنى حالىق قولداعان ازاتتىق دەپۋتاتتار ۋ.جۇماعۇلوۆ، س.ارىستانوۆ، ءا.بەكمۇرزاەۆ ورتالىق الاڭدا اشتىق جاريالادى. ءبىر كۇننەن كەيىن قۇلجانوۆ، كەلەسى كۇنى ق.ورالباەۆ قوسىلدى. تالاپتارى:  سەكسەۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەرىن تولىق شەشەتىن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە كوميسسيا قۇرىلسىن، 19 تامىزداعى وبلسوت شەشىمىنىڭ كۇشى جويىلسىن. قىزىلوردا تەمىرجول باسشىلارى قىزمەتتەگى ورنىنان بوساتىلسىن.

ەرەۋىلدى باسقارۋ ءۇشىن قىزىلوردادان «ازاتتىڭ» توراعاسى س.ءجۇسىپوۆ، ۇك مۇشەسى ت.ءدىلمانوۆ كەلدى. دەپو جۇمىسشىلارى جۇمىستارىن توقتاتۋعا كەلىسەتىنىن ءبىلدىردى. جاعداي كۇننەن كۇنگە شيەلەنىسىپ قيىنعا سوعاتىن حالگە جەتتى. قىزىلوردادان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ن.مۇساباەۆ، باتىس قازاقستان تەمىرجول باسقارماسى باسشىلارى كەلدى. اكتسيا وبلىستا، رەسپۋبليكادا ۇلكەن رەزونانس الىپ، ۇكىمەت ورىندارى ەرەۋىلشىلەردىڭ تالاپتارىن ورىنداۋعا ءماجبۇر بولدى. اشتىق 26 تامىز كۇنى توقتاتىلدى.

1993 جىلدىڭ 25 قىركۇيەگىندە وبلىستىق «ازاتتىڭ» كونفەرەنتسياسى ءوتىپ توراعالىققا س.ءجۇسىپوۆ، ورىنباسارلارى بولىپ ج.ەگىزباەۆ، ءا.ءتاجىبايۇلى، ر.سارسەنباەۆ سايلاندى.

1993 جىلدىڭ 30 قازانىندا جاڭاقازالى ستانساسىندا وبلىستىق ۇلتتىق-دەموكراتيالىق پارتيانىڭ قۇرىلتايى ءوتتى. وعان الماتىدان ب.دارىمبەت، كارىشال اسانوۆ قاتىستى. پارتيا توراعاسى بولىپ س.ءجۇسىپوۆ، ورىنباسارلارى بولىپ م.راقاشۇلى، ءا. تاجىباەۆ سايلاندى.

30 قاراشا 1993 جىلى ءا.باۋبەكۇلى «توتەنشە كوميتەت» قۇردى. وسى كۇنى ول «ازاتتىڭ» كونتورىنا  ءا. ءتاجىبايۇلىنا كەلىپ، «ازاتتىڭ» ەكى پاپكاسىن الىپ قاشىپ بەرمەي كەتتى.

1994 جىلدىڭ 8 قاڭتارىندا قىزىلوردا قالاسىندا «ازاتتىڭ» كەزەكتەن تىس كونفەرەنتسياسى شاقىرىلدى. وندا سايلاۋعا كانديداتتار ۇسىنۋ ماسەلەسى قارالىپ، بلىستىق ماسليحاتقا 15 ادام، قالالىق ماسليحاتقا 9 ادام ۇسىنىلدى. قازالى اۋداندىق «ازات» ۇيىمى وبلىستىق ماسليحاتقا م.راقاشۇلىن، اۋداندىق ماسليحاتقا 9 ادام ۇسىندى.

1994 جىلدىڭ قاڭتار-اقپان ايىندا جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتتىعىنا تاۋەلسىز كانديدات بولىپ قازالى اۋدانىندا ك.قۋاتوۆ، ءا.باۋبەكۇلى تۇسسە، قىزىلوردا قالاسىندا قازاقستان سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ توراعاسى دوس كوشىموۆ ءتۇستى.

1994 جىلدىڭ 7 ناۋرىزىندا وتكەن سايلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا «ازاتتان» ا.قاناتباەۆ، ا.ەسمۇرزاەۆ، م.راقاشۇلى، ج.ابىشەۆ، ا.الماتوۆ وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ، جاڭاباي بەكساريەۆ قالالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى بولدى.

ناۋرىز 1994 جىلى ارال اۋداندىق «ازات» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى ۋ.جۇماعۇلوۆ سەكسەۋىل كەنتىنىڭ اكىمى بولىپ، س.ارىستانوۆ ونىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى.

مامىر 1994 جىلى «ازات» مۇشەلەرى م.راقاشۇلى، ت.ۇمبەتوۆا، ج.بەكساريەۆ، الماتىدا وتكەن ادام قۇقى جونىندەگى حالىقارالىق كونفەرەنتسياعا قاتىستى.

ماۋسىم-شىلدە 1994 جىلى وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ ەكىنشى سەسسياسىندا ازاتتىق دەپۋتاتتار «امانات» اتتى دەپۋتاتتار توبىن قۇردى.

9 شىلدە 1995 جىلى وبلىستىق ءماسليحات سەسسياسىندا «امانات» دەپۋتاتتىق توبى وبلىس اكىمىنىڭ ەسەبىنە بايلانىستى وعان قاناعاتتانعىسىز دەگەن باعا بەرىپ، س. شاۋقامانوۆقا سەنىمسىزدىك كورسەتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى.

تامىز 1994 جىلى «حالىق كەڭەسى» گازەتىندە ا.قاناتباەۆتىڭ «قولبالا دەپۋتات بولعىم كەلمەيدى» دەگەن ماقالاسى جاريالاندى.

1994 جىلدىق 25 قاراشا كۇنى «ازات» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى س.جۇسىپوۆكە، 1995 جىلدىڭ 12 ناۋرىز كۇنى س.ءجۇسىپوۆتىڭ سەنىمدى وكىلى ج.جۇسىپوۆكە قالالىق ىشكى ىستەر ءبولىمى قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان قاستاندىق جاسالدى. اتاپ ايتقاندا، ولارعا كۇش جۇمسالىپ زورلىق كورسەتىلدى. تۇرمەگە قامالدى. ميليتسيونەرلەردىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرىنە ءتيىستى باعا بەرىلمەي، ماسەلەنى جاۋىپ تاستادى.

1995 جىلى 26 ناۋرىزدا وتەتىن، كەتىپ قالعان دەپۋتات ورنىنا وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتىققا 6 ادام ءتۇستى. «ازاتتان» ءا.باۋبەكۇلى مەن س.ءجۇسىپوۆ ءتۇسىپ، سايلاۋ ناتيجەسىز اياقتالدى. سايلاۋشىلار تۇگەل قاتىسپاعاندىقتان ەسەپكە الىنباي قالعان سوڭ سايلاۋ زاڭى بويىنشا 2 ايدان كەيىن سايلاۋ تاعى دا ءوتۋى كەرەك ەدى. بىراق، قاراجات جوق دەگەن سىلتاۋمەن اكىمشىلىك سايلاۋدى جارتى جىل وتسە دە وتكىزبەدى

1995 جىلدىڭ قاراشا- جەلتوقساننىڭ 8 ارالىعىندا پارلامەنت سايلاۋىنا اپپاز قاناتباەۆ ءوزىن ءوزى ۇسىنۋمەن دەپۋتاتتىققا ءتۇستى. سەنات سايلاۋىنا ج.ابىشەۆ ءتۇستى، بىراق وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسى ونى تىركەمەدى. ا.ابدىكارىموۆتى سەنات سايلاۋىنا ءتۇسىرىپ كومەكتەستىك.

1995 جىلدىڭ 7 قاراشاسىندا ۇزاق اۋرۋدان سوڭ «ازاتتىڭ» قايراتكەر ازاماتى، وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى ماماي راقاشۇلى قايتىس بولدى. ەكى جىلدان سوڭ «ازاتتىڭ» تاعى ءبىر مىقتى ازاماتى، وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى بولعان امانقوس ەسمۇرزاەۆ دۇنيە سالدى...

ازىرلەگەن – ساعات ءجۇسىپ

Abai.kz