زەرە اجەگە قۇرمەت – ۇلتقا قۇرمەت
ءيسى قازاققا زەرە انانى نەمەسە زەرە اجەنى تانىستىرىپ جاتۋ ارتىق. ونى مەكتەپ كورگەننىڭ ءبارى بىلەدى.
زەرە – ۇلت اناسىنىڭ، ۇلت اجەسىنىڭ جيىنتىق بەينەسى.
زەرە – ءداستۇر مەن ءتالىم-تاربيەنىڭ شامشىراعى.
زەرە – ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني تولقۇجاتىنا اينالعان ابايدىڭ اجەسى. دانا اقىننىڭ دانالىعىنىڭ باستاۋى.
بىرىنشىدەن، ارينە، زەرەدەي قىز بالاسىن دۇنيەگە اكەلىپ، ەل اناسى دەڭگەيىنە كوتەرگەن تۋعان حالقىمىزعا راحمەت!
ەكىنشىدەن، «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسى ارقىلى زەرە بەينەسىن – ۇلت بەرەكەسى مەن ءداستۇرى كەيپىندە سومداپ شىققان دارا جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆكە العىسىمىز شەكسىز.
ۇشىنشىدەن، باردىڭ قادىرىن ءبىلىپ، جوق ىزدەپ جۇرگەن كوزىقاراقتى زامانداستارىمىزعا ءىلتيپاتىمىزدى جەتكىزەمىز.
تاياۋدا (16 تامىز) الاش قالاسى – تاريحي سەمەيدە كەرەمەتتەي ەلدىك شارا ءوتتى. شاكارىم اتىنداعى سەمەي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن كەشەگى اقتامبەردى باتىردىڭ، اقتايلاق ءبيدىڭ تاعىلىمى قالعان جارما اۋدانىنىڭ اكىمدىگى بىرىگىپ «ۇلى دالانىڭ ۇلى انالارى» اتتى بۇرىن-سوڭدى بولماعان رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزدى.
عىلىمي جيىن جۇمىسىنا استانا مەن الماتىدان، وبلىس ورتالىقتارىنان ەلگە بەلگىلى عالىمدار، اقىن-جازۋشىلار، قايراتكەرلەر ت.ب. قاتىستى. ءبىز كونفەرەنتسيا مىنبەرىنە كوتەرىلگەن ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، قر ۇعا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى حانگەلدى ءابجانوۆتى، تانىمال ەتنوگراف، ۇلت جىلقىسىنىڭ سان عاسىرلىق تاعدىر-تالايىن تەرەڭىنەن زەرتتەگەن پروفەسسور، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى احمەت توقتابايدى، كورنەكتى سۇلتانماحمۇتتانۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور اراپ ەسپەمبەتوۆتى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، ء«بىرجان سال»، «قۇنانباي» ت.ب. كوركەم فيلمدەردىڭ اۆتورى ءارى باستى رولدەردى سومداۋشى دوسحان جولجاقسىنوۆتى، مادەنيەت قايراتكەرى، زەرە ءرولىن ءساتتى ويناعان نۇرسيپات سالىقوۆانى، شىعىس تاريحىنىڭ بىلگىرى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور الىمعازى داۋلەتحاندى، شىعىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور باۋىرجان ەردەمبەكوۆتى، تاعى دا باسقا تۇلعالاردى كورىپ، ولاردىڭ وي-پىكىرىن تىڭداپ، مەرەيىمىز ارتتى، ماعلۇماتىمىز كەڭەيدى.
اتالعان ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى مەيىر ەسكەندىروۆ پەن اۋدان اكىمى نۇرلان سىدىقوۆ تا كونفەرەنتسيا قاتىسۋشىلارىن، ولاردىڭ عىلىمي-مادەني قاۋىم ءۇشىن ماڭىزدى ويلارىن ءبىر ارناعا جۇيەلى ۇيلەستىرىپ وتىردى.
سول كۇنى تۇستەن كەيىن سەمەي قالاسىنىڭ جۇرتشىلىعى ۋنيۆەرسيتەتتە «قۇنانباي» كوركەم ءفيلمىنىڭ رەجيسسەرى دوسقان جولجاقسىنوۆپەن جانە جامبىل وبلىستىق دراما تەاترىنىڭ ءارتىسى نۇرسيپات سالىقوۆامەن كەزدەستى. كوركەم تۋىندىعا قاتىستى نەبىر قىزىق سۇراقتار قويىپ، ونىڭ تۇشىمدى جاۋابىن الدى. اسىرەسە، زەرە اجە بەينەسىنە بايلانىستى وڭ باعالاۋ مەن اق تىلەك ايتىلدى.
كەشكىسىن «ەڭلىك كەبەك» كينوتەاترىندا سەمەيلىك كارى-جاس «قۇنانباي» ءفيلمىن تاماشالادى.
ارينە، مۇنىڭ ءبارى 17 تامىزداعى تاريحي وقيعا - جارما اۋدانىنىڭ ورتالىعى قالباتاۋدا زەرە اجە ەسكەرتكىشىن اشۋعا دايارلىق ەدى. قالا مەن اۋىل رۋحاني ساباقتاسقانداي كۇي كەشتىك. شاھار - «اباي تۇلعاسىنىڭ ۋىزى ءھام ءتالىم نەگىزى عىلىمي دەڭگەيدە ءسوز بولدى» دەپ، دالا - «بۇگىنگى قالا زيالىسى دانالىق قادىرىنە جەتتى» دەپ قۋاندى.
قالباتاۋدا زەرە اجە ەسكەرتكىشىن اشۋ سالتاناتى دا ەلدىك دەڭگەيدە ءوتتى. اۋدان اكىمىنىڭ، ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعىنىڭ، اقىن ۇرپاعىنىڭ اقجارما تىلەكتەرى، عالىمدار مەن مادەنيەت قايراتكەرلەرىنىڭ ناقتى، دەرەكتى سوزدەرى اۋدان جۇرتىنىڭ تانىمىن تەرەڭدەتىپ، پاراساتىن ارتتىردى.
كىرىسپە جانە قۇتتىقتاۋ سوزدەردەن كەيىن ەسكەرتكىشتىڭ اق جامىلعىسى سىپىرىلعاندا، جۇرتشىلىق قۋانىشىن جاسىرا الماي قول شاپالاقتاپ جىبەردى.
«قۇداي-اي دەسەيشى، زەرە اجەم قالباتاۋدى ءبىر كوتەرىپ، ارۋاقتاردى ءبىر اۋناتتى-اۋ!» دەپ كەمسەڭدەدى قايسىبىر قاريا. «بۇرىن كىتاپتان وقىپ، كينودان كورۋشى ەدىك، ەندى قاسىمىزدا ارۋاعى قولداپ جۇرەتىن بولدى!» دەپ اعىنان جارىلدى ءبىر كەيۋانا...
ەسكەرتكىشتە اينالانى، الەمدى بىلۋگە قۇشتار نەمەرەسىن الدىنا الىپ وتىرعان ابىز اجە بەينەلەنگەن. اجە – زەرە (ازان شاقىرىپ قويعان اتى – توقبالا) بەكتەمىرقىزى، بالا – «بىلسەم، كورسەم» دەپ ۇمتىلعان بالاقان اباي (ازان شاقىرىپ قويعان اتى – يبراھيم) قۇنانبايۇلى ەكەنى تۇسىنىكتى ەدى.
اجە مەن نەمەرەنىڭ وتىرىسى، كوزقاراسى، ءتۇرلى دەتالدار (كەرەگە ۇزىگى، باسقۇر نەمەسە سۇلگى بەينەسى) شىنايى كورىنەدى.
ەسكەرتكىش اۆتورلارى - اكەلى-بالالى جەرگىلىكتى ازماتتار. فاميليالارى – ءتاتي. اكەسى – ەرتىس، اۋىل مۇعالىمى. بالاسى – ەركەبۇلان، ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىسى. اباي اۋدانىنىڭ تۋمالارى. سەمەي ءوڭىرى ەكەۋىن دە جاقسى تانيدى. ەڭ باستىسى، وسى ىسكە ىنتا-شىنتاسىمەن دايارلانعان. بالا كۇدەرىنەن اقىن اينالاسىنىڭ، تەك-تامىرىنىڭ اڭگىمەسىن قۇلاعىنا قۇيىپ وسكەن.
ناتيجەسى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ دا، زيالىلاردىڭ دا كوڭىلىنەن شىقتى.
اجە – ۇلت ءداستۇرىنىڭ التىن ارقاۋى (اتا تۋرالى دا وسىنى ايتامىز). ەندى وسى تۇسىنىك، ۇعىم قالادان اۋىلعا دەيىن ەسكەرتكىشپەن شەگەلەنىپ، ناقتىلانىپ جاتسا، بۇعان تەك قۋانامىز. ويتكەنى بۇل – ەلدىك تاربيەنىڭ جالعاستىعىن كورسەتەدى.
قالباتاۋداعى زەرە اجە – ۇلتتىڭ ۇلىلىعىن ايقىندايتىن ءرامىز. ءرامىزدى ەسكەرتكىش. ءبىز وسىنداي انالاردى قادىرلەۋ ارقىلى ەل تاريحىن قادىرلەيمىز.
ۇلتىمىز ورەلى، ەلدىگىمىز باياندى بولعاي!
رۇستەم القوجا
استانا-سەمەي-قالباتاۋ-استانا
Abai.kz
