«جەر ساتىلادى، شەتەلگە 25 جىلعا، اسىرەسە، قىتايعا جالعا بەرىلەدى» دەگەن حابار دۇڭك ەتىپ ەستىلگەننەن بەرى جۇرەگىمىز جاي سوقپاي دۇڭكىلدەپ سوعاتىن بولدى. كۇندىز كۇلكىمىز، تۇندە ۇيقىمىز بۇزىلدى. پرەزيدەنتىمىز ول زاڭسىز قابىلدانعان زاڭعا جىل اياعىنا دەيىن ماراتوري جاريالاپ، جەر كوميسسياسى قۇرىلىپ، جۇمىس جاساي باستاعاننان كەيىن، ونىڭ ءار كەڭەسىنىڭ ناتيجەسىن مايدان-ۇرىس دالاسىنان جەتكەن حابارداي جۇرەگىمىز لۇپىلدەپ، قوبالجىپ كۇتەتىن بولدىق. ونداعى قوس مۇحتار باستاعان حالىق وكىلدەرى، ۇلت پاتريوتتارىنىڭ ءار ءسوزىن ينتەرنەت جەلىسىنەن دەمىمىزدى ىشكە تارتىپ وتىرىپ وقىپ، تىڭدايتىن بولدىق. جەر قايعىسى بار قايعىدان اۋىر بولادى ەكەن عوي. بىراق، قايعىرماق تۇرسىن جەردى ساتايىق دەپ جەلپىلدەپ جۇرگەندەر تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟!

جەر كوميسسياسى ازىرشە قالىپتى جۇمىس جاساپ جاتىر. وبلىستاردا وتكىزىلىپ جۇرگەن كەڭەستەردە دە جەرگىلىكتى حالىقپەن پىكىرلەسۋدە. جەر كوميسسياسىنداعى حالىق وكىلدەرى ساۋساقپەن سانارلىقتاي. بىراق ولار از بولسا دا كوپتەي، ەلدىڭ ءسوزىن كەڭەستە تاماشا ايتىپ جەتكىزۋدە. بۇگىنگى بەتكە ايتار بۇقار جىراۋىمىز مۇحتار شاحانوۆتىڭ ماسەلەنى وتكىر قويۋى، جاس ساياساتكەر مۇحتار تايجاننىڭ بايسالدىلىعى، دوس كوشىمنىڭ جويقىن لوگيكالىق قيسىنعا قۇرىلعان شەشەندىك تۇجىرىم، پايىمدارى ەلدى سۇيسىندىرۋدە، ءۇمىتىمىزدى ۇپىلەپ، سەنىمىمىزدى نىعايتا تۇسۋدە.

كوميسسياداعى حالىق وكىلدەرى بىرتە-بىرتە جەر ساتۋ كەرەك دەگەندەردىڭ دە كوزقاراستارىن وزگەرتىپ جاتىر.حالىق وكىلدەرىنىڭ ارتىندا قالىڭ حالىق تۇر. ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىك. تاياۋداعى ايتىستا ايبەك قاليەۆ جەر تۋرالى باتىل سىنداردى ايتا باستاعاننان-اق حالىق ونى «جارايسىڭ،جاسا-جاسانىڭ» استىنا الىپ،ءار شۋماعى سايىن شاتىرلاتا قول سوعىپ دۇركىرەپ كەتتى. مىنە، كوميسسياداعى جانە جالپى جەر ساتقىشتارعا حالىق جاۋابى.

ينتەرنەت جەلىسىنە كىرىپ، ەل تىنىسىن تىڭداپ وتىرساق،ودان تۋعان حادقىڭنىڭ تامىر سوعىسى، جۇرەك ءلۇپىلى ەستىلىپ، بۇگىنگى جاي-كۇيى، وي-پىكىرى، ۇل-قىزدارىنىڭ وي ءورىسى، ساياسي كوزقاراستارى، الەۋمەتتىك بەلسەندىلىكتەرى بەلگىلى بولىپ، كوزگە انىق كورىنىپ تۇرادى. بىزدە دەموكراتيا جوق دەپ جۇرسەك، ول وسى الەۋمەتتىك جەلىدە ءجۇر ەكەن.گازەتتەر جاسىرىپ، تەلەارنالار ايتا الماعان شىندىقتاردى مۇندا شىڭعىرتىپ ايتىپ جاتادى.جانە مۇندا ەشتەڭەمەن قورقىتىپ، ەشكىمنىڭ اۋزىنا قاقپاق قويا المايسىڭ. ۇكىمەتكە دە، بيلىككە دە، جەكەلەگەن شەنەۋنىكتەرگە دە «قايرات دەگەن اتىم بار، اتام دەسەڭ اتىڭدار» دەگەندەي، ايتارىن قاسقيىپ تۇرىپ ايتىپ سالادى. «ويپىرماي، مىنا اقىندى جاۋىپ تاستاماسا جارار ەدى» دەپ قاۋىپتەنەسىڭ. فب اقىندارى بىزگە قاراعاندا باتىر بولادى ەكەن. مويىندايمىز، باتىلدىقتارىنا باس يەمىز. ولار حالىقتى وياتقان ۇستىنە وياتا تۇسۋدە.

مامىر ايىندا ميتينگىگە شاقىرۋ كەزىندە قاراپايىم حالىق ساياسي ساۋاتى مەن وي ورىستەرىنىڭ جوعارى ەكەنىن، ازاماتتىق ۇستانىمدارىنىڭ دا تاستاي بەرىك ەكەنىن كورسەتتى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە: «جەردى ساتقىزبايمىز، شەتەلدىكتەرگە،اسىرەسە، قىتايلارعا 25 جىلعا جالعا دا بەرگىزبەيمىز! ەرتەڭ بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىزدىڭ قىتايلىقتارعا قۇل بولىپ جۇرۋىنە جول بەرمەيمىز! ودان دا جەرىمىزدى قورعاپ، كۇرەستە ءوزىمىز قۇربان بولايىق.كەشە ءبىز ءۇشىن كۇرەسىپ قۇربان بولعان قايرات پەن ءلاززاتتاردان جانىمىز ارتىق ەمەس. جەرىمىز ءۇشىن جان پيدا!» دەپ جاستار جار سالىپ جاتتى. سوندا «جەلتوقساندىقتاردىڭ مۇزعا جاققان الاۋى سونبەگەن ەكەن-اۋ، ولار جاستاردىڭ جۇرەگىنە سول الاۋدى ماڭگى سونبەيتىندەي ەتىپ، جاعىپ كەتكەن ەكەن عوي» دەپ تەبىرەندىك.

ءبىر قايران قالارلىعى، اق باستى اكادەميكتەرىمىز بەن اتاقتى عالىمدارىمىزدىڭ جانە باسقا قوعام قايراتكەلەرى ساناتىنداعى ازاماتتاردىڭ،اكىمدەر مەن مينيسترلەردىڭ گەوپوليتيكادان ساياسي ساۋاتىنىڭ سايازدىعى، ازاماتتىق پوزيتسيا-ۇستانىمدارىنىڭ جوقتىعى، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، عابباس قابىشوۆتان باسقا جازۋشىلارىمىزدىڭ اياعىنىڭ استىنداعى قارا جەردى قىرىق رەت ساتسا دا، مىڭق ەتپەي، قىڭق ەتپەي وتىرا بەرەتىندەرى، بۇگىنگى ەكونوميكا مەن قازىرگى قارىن توقتىعىن عانا كۇيتتەپ، ەل مەن جەردىڭ، ەرتەڭ دۇنيەگە كەلەتىن بولشاق ۇرپاقتىڭ تاعدىرىن مۇلدەم ويلامايتىندارى جان شوشىتادى.

پرەزيدەنت ءماراتوريى جاريالانىسىمەن جەر كودەكسىن حالىق تۇسىنبەي جاتىر دەپ، ونى ساتۋ مەن شەتەلدىكتەرگە ۇزاق مەرىزىمگە جالعا بەرۋدىڭ اسا پايدالى ەكەنىن، سولاي جاساساق اۋىل شارۋاشىلىعىمىز بەن ەكونوميكامىزدىڭ قاۋىرت وركەندەي جونەلەتىنىن ايتىپ، گازەتتەردە كۇن سايىن ەتەكتەي ماقالالاردا جازىپ، ەلدى جاپپاي ۇگىتتەي باستادى. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ 13 مامىر كۇنگى سانىندا ەلگە بەلگىلى ايتۋلى عالىمدارىمىزدىڭ ءبىرىنىڭ ءبىر بەتتىك ماقالاسى جارىق كوردى. ول اقش-تان باستاپ سوناۋ اۆسترالياعا دەيىنگى ونداعان مەملەكەتتەردى ەرىنبەي-جالىقپاي ءتىزىپ شىعىپ، سولاردىڭ بارىندە دە جەردىڭ كوبى جەكە مەنشىكتەردە ەكەنىن، شەتەلدەرگە ساتىلىپ تا، جالعا دا بەرىلىپ جاتقانىن ايتا كەلىپ، سودان ول مەملەكەتتەردىڭ زارداپ شەگىپ جاتپاعانىن، سويتسەك ءبىزدىڭ دە ەشتەڭەمىز كەتپەيتىنىن،جەر جەكەشەلەنسە يەسى ونى كەرەمەتتەي قۇلپىرتىپ جىبەرەتىنىن ايتىپ «ساۋاتسىز» حالىقتىڭ ساۋاتىن اشۋعا بارىنشا تىرىسىپ باققان. مۇنداي پىكىردى ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي باسقا دا اتاقتى اكادەميكتەر مەن عالىمدار جازىپ،ايتىپ جاتتى.

ولار سولاي دەي وتىرىپ، كەزىندە كانديداتتىق، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعاپ،عالىم اتانعان تاقىرىپتارىنان ۇزاي الماعانىن، وي-ورىستەرى تار شەڭبەردە قالىپ قويعانىن، ەكونوميكا-ەكونوميكا دەپ ءجۇرىپ، تۋعان حالقى مەن مەملەكەتتىڭ بۇگىنگى عانا ەمەس، بولاشاق تاعدىرىن تەرەڭ ويلايتىن بيىككە كوتەرىلە الماعاندارىن، گەوپوليتيكادان حابارلارى شامالى ەكەنىن انىق كورسەتتى. ل.ۆوۆەنارگ دەگەن ساياسي قايراتكەر: «پوليتيكا – ساموە ۆەليكوە يز ۆسەح زناني!» دەگەن دانىشپاندىق ءسوز قالدىرىپ كەتىپتى. ال ەندى الەمنىڭ كوپ ەلدەرىندە جەرگە جەكەمەنشىك بار، ءبىز دە سويتەيىك، دەپ جەلپىلدەپ جۇرگەن جوعارىداعى عالىمداردىڭ پىكىرىن ساياسات اتتى ۇلى عىلىمنىڭ قاتال تەزىنە سالىپ كورەلىك.

بىرىنشىدەن، مىسالعا الىنعان كاپيتاليستىك مەملەكەتتەردىڭ جۇزدەگەن جىلدىق ابدەن قالىپتاسقان تاريحى مەن بيلىك باسىنداعىلاردىڭ قالاۋىنشا بۇزا بەرۋىنە جول بەرمەيتىن مىقتى زاڭدارى بار.حالقىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ءوز انا تىلدەرىندە ياعني مەملەكەتتىك تىلدە سويلەيىتىن نەگىزگى ۇلتتار. اتا زاڭدارى ازاماتتارىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن بۇلجىتپاي قورعايدى. ۇكىمەت باسشىسى زاڭ بۇزسا، وتستاۆكاعا جىبەرەدى، قىلمىسى اۋىر بولسا، اۋىر جازا قولدانىپ اياماي سوتتايدى، ءتىپتى، ءولىم جازاسىنا كەسەدى. ولاردا بيلىك حالىققا باعىنادى ، سوعان قىزىمەت ەتەدى.ال بىزدە شە؟ جارايدى، باس جاعىنا بارىسپاي-اق قويالىق.

ەكىنشىدەن، ول مەملەكەتتەر قاي جەردە، ءبىز قاي جەردە ورنالاسقانبىز؟ وۋ، قۇرمەتتى عالىمدار مەن وقىمىستىلار، كارتاعا قاراساڭدارشى! ەكى الىپ مەملەكەتتىڭ ورتاسىندا جاتىرمىز، قوس باستى سامۇرىقتىڭ تىرناعى مەن جەتى باستى ايداھاردىڭ ءدال اۋزىندا تۇرمىز. ويلاعاندا جۇرەگىمىز ەرىكسىز ءدىر ەتەدى. جەرىمىز كەڭ، دالامىز داليعان الىپ بولعانىمەن، حالقىمىز از. سول ۇلى دالامىزدى قالاي قورعاپ، امان ساقتايمىز، دەپ الاڭ بولۋدىڭ ورنىنا، قىتايعا 25 جىلعا، ءتىپتى، ودان دا ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرە بەرەيىك دەۋشىلەرگە نە دەۋگە بولادى؟! دەيتىن ءسوز تاپپايسىز.ءبىز تاپپاعانمەن ينتەرنەت جەلىلەرىندە ولاردى «وتانىن ساتقان وپاسىزدار» دەپ، جەردەن الىپ جەرگە سالىپ، قارعاپ-سىلەپ جاتىر. ال ەندى قىتايعا 25 جىلعا ءبىر ميلليون گەكتار جەردى جالعا بەرسەك نە بولاتىنىن ايتايىق.

قىتاي ۇكىمەتى سول جالعا العان جەرىمىزدە جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ 80 پايىزى ءوز جۇمىسشىلارىمىز ياعني قىتايلىقتار بولۋى كەرەك دەپ تالاپ قويىپ وتىر.ول تالاپتى ورىندايسىز. ءار گەكتار جەردە كەمىندە ەكى ادام جۇمىس ىستەيدى ەكەن.سوندا ەكى ميلليون قىتاي كەلەدى دەگەن ءسوز. ءارى قاراي تىڭداڭىز. «جەر كودەكسىندە جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى، تەك قازاقستان ازاماتتارىنا ساتىلادى» دەگەن باپ بار، دەپ حالىقتى تىنىشتاندىرماق بولىپ تالاي ۇگىت ءسوز ايتىلدى. مۇنىڭ بوس ءسوز ەكەنى ينتەرنەتتە دە، جەر كوميسسياسى كەڭەستەرىندە دە ابدەن اشكەرەلەندى. شەتەلدىكتەر قازاقستاندا 5 جىل تۇرسا جانە قازاقستان ازاماتشاسىنا ۇيلەنسە، ازاماتتىق الا الادى دەپ،وزىمىزگە ءوزىمىز ور قازىپ قويعان زاڭ بار. سول باپ بويىنشا قىتايلىقتار قازاق قىزدارىنا ۇيلەنىپ ،ازاماتتىقتى قوسا الىپ،الگى جالعا العان جەرلەرىن شەتىنەن جەكەشەلەندىرىپ، ساتىپ الا بەرمەي مە. ولار قازىردىڭ وزىندە قازاق قىزدارىنا كوپتەپ ۇيلەنىپ جاتىر. 25 جىلدا 2 ميلليون قىتايدىڭ جارتسىسى سولاي ۇيلەنىپ، ءبىر ميلليون گەكتار جەردى تولىقتاي ساتىپ الاتىنى ءسوزسىز.

تاعى ايتارىمىز، 25 جىلدا ەلىمىزدە قىتايلىقتار 3 ميلليونعا جەتۋى ابدەن مۇمكىن.سوسىن ولاردى قايتا شىعارا المايسىز. وسىعان وراي مىناداي مىسال كەلتىرەيىك. وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى سولتۇستىك ۆەتنام مەن وڭتۇستىك ۆەتنام اراسىندا بىرنەشە جىل بويى قىرعىن سوعىس بولدى. وڭتۇستىك ۆەتنامعا امەريكا كومەكتەستى. سولتۇستىك ۆەتنام سوتسياليستىك قوعام ورناتىپ جاتقان. كومپارتيا كوسەمى حو شي مين كومەك سۇراپ موسكۆا مەن پەكينگە بارىپ كەلىپ، مينيسترلەرى مەن اكەر باسىلارىن جيناپ كەڭەس وتكىزەدى. ول كەڭەس وداعىنىڭ قارجى مەن قارۋ بەرەتىنىن، بىراق جاياۋ اسكەر بەرە المايتىنىن، ال قىتاي بولسا قارۋعا قوسا ءبىر ميلليون سولدات بەرۋگە دايىن ەكەنىن ايتىپ، قايسىسىنىڭ كومەگىن الايىق دەپ ساۋال تاستايدى. سوندا ولار «ىرگەدەگى ءارى قارۋ، ءارى اسكەر بەرەمىز دەپ وتىرعان قىتاي كومەگىن الايىق» دەسەدى. حو شين مين ولاردى تىڭداپ بولىپ: « ەرتەڭ سوعىس بىتكەن سوڭ، كەڭەس وداعى بەرگەن بارلىق قارۋ-جاراقتار وزىمىزدە قالادى، سوسىن مىڭداعان اسكەري كەڭەسشىلەرى ەلىنە قايتادى، ال قىتايدىڭ ءبىر ميلليون سولداتىنا تاعى دا ءبىر ميلليون قىزمەت كورسەتەتىن ادامدارى قوسا كەلەدى. ونىڭ ءبارىن ەرتەڭ ەلدەن شىعارا المايمىز وسىندا قالىپ قويادى. سوندىقتان كەڭەس كومەگىن العانىمىز دۇرىس، ادام شىعىنىمىز كوپ بولادى، بىراق، وتانىمىزدى، مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعىن ساقتاپ قالامىز» دەپ شەشىم شىعارادى.

كەڭەس وداعىنىڭ كومەگىمەن ۆەتنام جەڭىسكە جەتتى، امەريكا ىقپالىنداعى وڭتۇستىك ۆەتنامنىڭ استاناسى سايگوندى ازات ەتىپ، قوس ۆەتنام قوسىلىپ، ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولدى. مىنە، ناعىز كورەگەندىك گەوپوليتيكالىق ياعني گەوگرافيالىق سۇڭعىلا ساياساتتىڭ ءتالىم الارلىق وزىق ۇلگىسى،دەپ وسىنى ايتار بولار.سودان ءىشى كۇيگەن قىتاي جاڭا عانا زور قۇرباندىقپەن جەڭىسكە جەتكەن ۆەتنامعا سوعىس اشىپ، جەرىنە باسىپ كىردى.سول تۇستا «تارت قولىڭدى ۆەتنامنان!» دەپ اقىندار ولەڭ جازساق، الەم حالىقتارى اراشا ءتۇستى. قىتاي سوعىستى توقتاتىپ،شەگىنۋگە ءماجبۇر بولعان. قازىر ۆەتنام – ساياساتى مەن ەكونوميكاسى ءبىر-بىرىنە ساي وركەندەپ كەلە جاتقان سوتسياليستىك ەل. حو شي ءميننىڭ ايتقانىنداي، قىتايلارعا سونشالىقتى جەردى سونشا جىلعا جالعا بەرسەك، ولاردى ەشۋاقاتتا قايتا شىعارا المايمىز

دوستىق دەگەن ۋاقىتشا، بوس ءسوز. قىتاي دوسپىز دەپ ءجۇرىپ، كەڭەس وداعىنا بىرنەشە رەت سوعىس اشقان. سىبىردە تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ دامان ارالدارىن باسىپ العان، سودان كەيىن جالاڭاشكولدە قازاقستان جەرىنە باسىپ كىرىپ سوعىس بولعان. سوناۋ 18 عاسىردا جوڭعاريا قالماقتارىن ءبىرىن قالدىرماي قىرىپ جەر بەتىنەن جويىپ جىبەرگەن.قازىر دە بىزگە شىن دوس بولىپ ءىشى جىلىپ بارا جاتقان جوق.كارتالارىنا ارال تەڭىزىنە دەيىن ءبىزدىڭ جەرىمىز دەپ كورسەتىپ قويىپ، بالالارى مەن بارشاسىنىڭ ساناسىنا سىڭىرۋدە.ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترىمىز بەن ديپلوماتتارىمىز بۇعان نەگە ءمان بەرمەيدى؟! نەتكەن اشىقاۋىزدىق! ساياساتتاعى نەتكەن كورسوقىرلىق! – دەپ ەرىكسىز اشىناسىز.

بۇل مىسالداردى از دەسەڭىز، قازىردىڭ وزىندە باتىس وبلىستارىمىزدا جۇمىس جاساپ جاتقان قىتاي كومپانيلارىنىڭ جۇمىسشىلارى جەرگىلىكتى ازاماتتارعا كوپتەگەن قياناتتار جاساپ، الدەنەشە توبەلەستەر بولدى. اۋماقتى قارشاپ تاستاپ، جەرگىلىكتى جۇرگىنشىلەردى وتكىزبەي كوپتەگەن قيىندىقتار كەلتىرۋدە. قازىر ولارمەن وبلىس اكىمى ب.ساپارباەۆ كۇرەسىپ جاتىر.وتكەن جىلى 8 شىلدەدە قازاقمىسقا قاراستى اقتوعاي كەن ورنىندا 21 قىتايلىق جۇمىسشى اسحانادا توبەلەس شىعارىپ، 31 ادام زارداپ شەككەن.ولار ەرتەڭ 25 جىلدا ميلليونداپ كەلگەندە كۇنىمىز نە بوماق؟ قىتايلىقتارعا جالعا جەر بەرگەن رەسەي دە زارداپ شەگۋدە.جاقىندا عانا يركۋتسك وبلىسى جەرىندەگى قىتايدىڭ اعاش وڭدەۋ زاۆودىنىڭ جۇمىسشىلارى بۋرياتتارمەن توبەلەس شىعارىپ،ولاردىڭ جاپ-جاڭا جەڭىل كولىكتەرىن تراكتورمەن تاپاپ تاستاعان. بۋرياتتار اعاش زاۆودىن جاۋىپ، قىتايلىقتاردى قۋىپ جىبەرۋدى تالاپ ەتىپ: «ولار وزدەرىن وككۋپانتتار سەكىلدى ۇستاپ، كەردەڭ قاعادى» دەپ جازعان.

ينتەرنەتتە تاجىكستان قىتايدان العان قارىزىن وتەي الماي، وتەۋىنە تاۋلى باداحشان ءوڭىرىن بەرۋگە ءماجبۇر بولعانى تۋرالى بىرنەشە رەت حابار بەرىلدى. ال ۇكىمەت باسشىمىز ك.ءماسىموۆ بولسا، قىتايدان ءۇستى-ۇستىنە ميللياردتاپ نەسيە الۋدا.سونىمەن بىرگە جىل سايىن ەلىمىزگە كەلەتىن قىتاي جۇمىسشىلارىنىڭ سانى كوبەيە تۇسۋدە ەكەن. جوعارىداعى كەلتىرىلگەن مىسالداردان ۇكىمەتىمىز ساباق الاتىن ەمەس. قىتايدا بۇرىن ەلشى بولىپ ىستەگەن مۇرات اۋەزوۆ پەن ورالمان عالىم، قىتايتانۋ مامانى دۇكەن ءماسىمحانۇلىنىڭ جانە باسقا ساياساتكەرلەردىڭ قىتايدان ساقتاندىرعان قانشاما ماقالا ەڭبەكتەرى جارىق كوردى. وكىنىشكە قاراي ەشكىم قۇلاق اسپايدى. كەش قالماي تۇرعاندا ساقتىق شارالارىن جاسايىق دەمەكپىز.

ەندى ۇشىنشىدەن، جەردى قازاقستان ازاماتتارىنا جەكەگە ساتۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، بۇعان حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇتىندەي قارسى ەكەنىن بىلدىرۋدە.نەگە دەسەڭىز، رەسپۋبليكامىزدا قازاق تولىقتاي باسىمدىققا ءالى يە بولعان جوقپىز.سولتۇستىك وبلىستاردا ورىس ءتىلدى ۇلتتار باسىم.ءوز انا تىلىمىزدە، مەملەكەتتىك تىلدە ءالى دۇرىس سويلەي الماي جاسقانشاقتاپ جۇرگەنىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى سول. وزگە ۇلتتاردىڭ پىسىق كاسىپكەرلەرى ءتۇرلى جولدارمەن،ايلالى امالدارمەن الىپ، يە بولىپ وتىرعان اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرى ءجۇز مىڭداپ، ميلليون گەكتارلاپ سانالادى.ۆ.كۋلاگين ءوزىنىڭ يەلىگىندە 80 مىڭ گەكتار جەر بار ەكەنىن اشىق مويىندادى.مۇنشا جەردىڭ كولەمىن كوزگە ەلەستەتۋ قيىن.ول ءۇشىن ونى شارشى كيلومەترگە اينالدىرساق، اۋماعى 800 شارشى شاقىرىم جەر ەكەنى انىقتالادى.ەندى ونى كەي مەملەكەتتەرمەن سالىستىرىپ كورەلىك. دومينيكا – 754; باحرەين – 695; سينگاپۋر -993; ليحتەنشتەين -160 شارشى شاقىرىم. بۇل ءتورت مەملەكەت كارتادا ءوز ورىندارى بار الەمگە بەلگىلى ەلدەر. كۋلاگيننىڭ جەرى الدىڭعى ۇشەۋىنىڭ جەرلەرىمەن شامالاس،ال ليحتەنشتەيننەن بەس ەسە ۇلكەن ەكەن. دەمەك ول ءبىر مەملەكەتتىڭ جەرىن يەلەنىپ وتىر دەگەن ءسوز.ەرتەڭ ونى كودەكستە كورسەتىلگەندەي جەڭىلدىكپەن جارتى باعاسىنا ساتىپ الىپ،جەكە تولىق يەسى بولعاننان كەيىن قازاقستان ۇكىمەتىنە پىسقىرماي كەتەرى انىق.ارعى جاعىندا رەسەي تۇر، ءتىپتى سوعان قوسىلا دا سالادى. ەشتەڭە ىستەي المايسىز،جەكە مەنشىكتى قورعاپ شىعا كەلەتىن حالىقارالىق ۇيىمدار جانە بار. جەردى ساتايىق تا ساتايىق دەپ جۇرگەندەر وسى جاعىن قالاي ويلامايدى؟

ەندى كۋلاگيندى قويا تۇرىپ، «يۆولگا-حولدينگ» جشس قوجايىنى ۆاسيلي روزينوۆتىڭ جەرىنە كەلسەك – 700 000 گەكتار. ءبىر دەرەكتە 500 مىڭ ياعني جارتى ميلليون گەكتار جەرى بار دەلىنەدى. شارشى شاقىرىمعا شاققاندا تيىسىنشە 7 مىڭ – 5 مىڭ كۆ.كم. جانە بۇل دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 2 ورىندا تۇراتىن كورسەتكىش كورىنەدى. قۇدايىم-اۋ، مۇنشاما جەردى ول قالاي الا بەرگەن؟ كىم قالاي بەرە بەرگەن دەسەيشى! مىنا مەملەكەتتەرمەن سالىستىرىپ كورىڭىزدەر. برۋنەي—5,8 مىڭ كۆ.كم; ليۋكسەمبۋرگ—2,6مىڭ كۆ.كم.; ماۆريكي—2 مىڭ كۆ.كم. قازاق جەرىن وسىنشالىقتى تۋ-تالاپاي ەتىپ كەلىمسەكتەرگە ۇلەستىرە بەرگەن. تەرەششەنكو مەن لۋجكوۆتاردا دا سونشالىقتى جەرلەر بار ەكەن. لۋجكوۆ رەسەي ازاماتى، جەردى ءتۇرلى قۇيتىرقى امالدارمەن جەكەشەلەندىرىپ زاڭداستىرىپ العان سوڭ، وپ-وڭاي رەسەيىنە قوسىلا سالادى.ولار قازاقستاننىڭ سولتۇتىك وبلىستارىنا بۇرىنعىداي ءالى كوز الارتىپ وتىر. كوزقاراستارىنان قايتار ەمەس. سونى كورە تۇرا بۇل نەتكەن ساياسي ساۋاتسىزدىق! دەيسىز ەرىكسىز.

دەمەك، جەر ءوز ازاماتتارىمىزعا دا ساتىلماسىن، شەتەلگە دە جالعا بەرىلمەسىن!- دەگەن حالىقتىڭ ورتاق تالابى كۇشىنە ەنىپ،ورىندالۋى ءتيىس.

بۇل ماقالاعا مەنىڭ ويىمنان قوسقان ەشتەڭەم جوق.ينتەرنەتتىڭ تەك فەيسبۋك جەلىسىندە جازىلعان حالىقتىڭ ءوز پىكىرلەرىن، شاشىراپ جاتقان ويلارى مەن ۇسىنىستارىن،تالاپ-تىلەكتەرىن جيناقتاپ،قورىتىپ بەرىپ وتىرمىن. تاعى دا پىسىقتاپ ايتايىق، قاراپايىم حالىقتىڭ ساياسي ساۋاتى عالىمدار مەن مەملەكەت قايراتكەرلەرىمىز دەپ جۇرگەن شەنەۋنىكتەرگە، اكىمدەرگە قاراعاندا كوپ وسكەنىنە،كوش ىلگەرى كەتكەنىنە كوز جەتتى.ولاي بولسا، ساياسي ساۋاتى جوعارى حالقىمىزعا سۇيەنە وتىرىپ، ەكونوميكا مەن ساياساتتى قاتار دامىتىپ،قاتار ۇستاپ، ەل باسقاراتىن كەز كەلدى.

جۇما-نازار سومجۇرەك,

(ماتەريال «qazaquni.kz» سايتىنان الىندى)

Abai.kz