«مەن دە كوپتەگەن قازاقستاندىق بالالار سياقتى ءسىزدى اكەم رەتىندە سانايمىن. ءار بالانىڭ ارمانى بولادى. ال، مەنىڭ ارمانىم بۇگىن ورىندالدى. مەن سىزبەن كەزدەسۋدى ارمانداعان ەدىم. بەلگىلى قازاق ءانشىسى امىرە قاشاۋباەۆ 1925 جىلى پاريجدە وتكەن ەكسپو-دا «بالقاديشا» ءانىن ورىنداعان. مەن تەلەديداردان وسى ءاندى ءسىزدىڭ شىرقاعانىڭىزدى كوردىم. ەندى مەن بۇل ءاندى سىزگە ورىنداعىم كەلەدى. سونداي-اق، استانادا ەكسپو-2017 كورمەسىندە ءان سالسام دەيمىن»، - دەگەن كاچير بالالار ءۇيىنىڭ تۇلەگى، مۋزىكالىق مەكتەپتىڭ تاربيەلەنۋشىسى الەكسەي لودوچنيكوۆتى  نۇرسۇلتان نازارباەۆ «سەن مەنىڭ سەرىكتەستەرىمە قاراعاندا قازاق تىلىندە جاقسى سويلەيسىڭ»، - دەپ ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25-جىلدىعىنا وراي استانادا وتەتىن كونتسەرتكە شاقىردى. 

الەكسەي باۋىرىما ريزا بولدىم! ەلباسى وتە دۇرىس ىستەدى، كونتسەرتكە كەلسىن، ساحاناعا شىعىپ ءان دە شىرقاسىن!

ەندى وسى جەردەن كەلىپ، ءتىل دەگەن ماسەلە تۋرالى ءتىلىمىز تاعى قىشي باستايدى.

مەن كەسىپ ايتار ەدىم، قازاقستاندا ءتىلدىڭ ماسەلەسى جوق! ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 7-بابىمەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى» دەپ باياعىدا شەشىلىپ قويعان!

ال، ءتىلدىڭ شىرقىن بۇزىپ جۇرگەن كىمدەر؟!

ءوزى ايتىپتى عوي الەكسەيگە، ەلباسىنىڭ «سەرىكتەرى»!

كەزىندە ماسكەۋدەن وقىعان، قازىر بيلىكتىڭ ۇشار باسىنا تاياۋ جۇرگەن ءبىر توپ بار. جاستارى ەلۋدەن ەندى-ەندى اسا باستاعان قۋلار. بار پالەنى ءبۇلدىرىپ وتىرعان سولار! ءومىرى اقوردا مەن ۇكىمەت ۇيىنەن اتتاپ باسپاعان. سىرتقا شىقسا دا، وبلىس ورتالىعىنان قايتادى بۇلار. سانا-سەزىمدەرى، كوزقاراستارى وسپەگەن، تاۋەلسىزدىكتىڭ سوناۋ العاشقى بەسىنشى جىلىندا قالىپ قويعان. قازاقتىڭ قايدا بارعانىن، قاي بيىككە كوتەرىلگەنىنەن حابارى جوق! ەسىل-دەرتى – رەسەي! ورىس! ورىس قايدا؟! ورىستىڭ ۋىسىنان قازاق شىعىپ كەتكەلى قاشا-ا-ا-ا-ان!؟

شىنىن ايتساق، بۇگىن قازاقستانداعى قازاق ءتىلىنىڭ عانا ەمەس، قازاقتىڭ بۇكىل ماسەلەسى ءوز شەشىمىن تاپقان. ايتالىق، سان جاعىنان ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتىنىڭ سالىستىرماسى 70 پايىزدان باياعىدا اسىپ كەتتى. بۇكىل شەگارا الەمدىك تالاپقا ساي بەكىتىلگەن. جاڭا استانا سالىنعان. نارىقتىق ەكونوميكاعا توسەلدىك. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا، حالقارالىق ساۋدا ۇيىمىنا مۇشەمىز. قىسقاسى، ءححى عاسىرداعى ءبىر مەملەكەتكە قاجەتتىنىڭ ءبارى بار، ءبىزدىڭ ەلدە. ونى جاساعان تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ! ۇلتتىڭ ۇلى اتاسى! 25 جىلدا جاساپ ۇلگىردى.

20 پايىزعا جەتەر-جەتپەس ورىس قالىپتى. كەتكىسى كەلگەندەرى، وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارىنا الدە دە كەتە بەرەدى. وندا تۇرعان دانەڭە جوق، جولدارى بولسىن! ال، قالعاندارى بۇكىل تاعدىرىن قازاقستانعا سەنىپ تاپسىرعان ورىستار. تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن تۋعاندارى قازاق توپىراعىنا كىندىگى بايلانعان ءۇشىنشى، نە ءتورتىنشى ۇرپاق. ولاردىڭ مەنتاليتەتى – قازاقى. قازاق تىلىنە دەگەن قۇشتارلىعى تىپتەن كۇشتى. جەكەلەپ سويلەسسەڭ، ۇشتەن ەكىسى قازاقشا بىلەدى. الەكسەي سەكىلدىلەرى ءتىپتى كوپ. بىراق، سولاردىڭ قازاق تىلىنە دەگەن ىنتاسىن باسىپ، دىڭكەسىن قۇرتىپ تۇرعان ماناعى نۇرەكەڭنىڭ «رەفورماشىل» سەرىكتەرى! ورىسىڭدى قاققىسى كەلمەيتىن وتانداستارىمىزدىڭ الدىنا اكەپ ورىس ءتىلىن تارتادى دا تۇرادى، تارتادى دا تۇرادى!

بيىل 1-سىنىپقا 380 مىڭنان استام وقۋشى قابىلدادى. سونىڭ 89 پايىزى قازاق سىنىبىن تالداپتى.

قىسقاسى، ەسى بولسا، نۇرەكەڭنىڭ «رەفورماشىل» سەرىكتەرى وسىدان-اق قازاقتىڭ قايدا كەتكەنىن سەزۋى كەرەك قوي! بىراق، بۇل – ولاردىڭ سوڭعى تۇياق سەرپۋى، تال قارماۋى ەكەنىن ءبىز ءبىلىپ، كۇلىپ وتىرامىز.

سول ءۇشىن قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىنان الاڭداۋدى قويۋ كەرەك! وسىنى ەلگە ۇقتىرعان الەكسەيىمنەن اينالدىم!

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz