كەلەسى جىلى ەلىمىزدە وتەتىن ەكسپو-2017 كورمەسى مەن ۋنيۆەرسيادا ويىندارى قازاقستانعا كەلەتىن تۋريستەر لەگىن ارتتىرماق. جالپى، ەلىمىزگە جىل سايىن ات باسىن تىرەيتىن تۋريستەردىڭ سانى از ەمەس، تەك قىزمەت كورسەتۋ مەن تۋريستەرگە ىڭعايلى ينفراقۇرىلىمنىڭ ناشارلىعى سىرتتان كەلۋشىلەر سانىن تەجەيتىنى قىنجىلتادى. دەسە دە، 2017 جىلى ەلىمىزدە وتەتىن حالىقارالىق ماڭىزدى جيىندارعا 300 مىڭنان استام قوناق كەلەدى دەپ بولجانۋدا.

وسى ماقساتتا ارنايى تۋرلار ۇيىمداستىرىلىپ، تۋريستەر لەگىن ورنالاستىراتىن قوناقۇي جەلىسى دە قامتىلۋدا. بىراق كۇتكەن قوناقتاردىڭ بارلىعى كەلە مە؟ مىسالى، 2011 جىلى ازيادا ويىندارىنا 10 مىڭداي تۋريست كەلەدى دەپ جوسپارلاندى. وعان الماتى مەن استانا قالالارى ساقاداي ساي. بىراق ءىس جۇزىندە شەتەلدەن كەلگەن تۋريستەر سانى اناعۇرلىم از بولعانى ەستە. ونى الدىن الا جارنامانىڭ كەش جاسالۋىنان، اق ازيادانىڭ قوس قالادا وتۋىنەن بولدى دەپ ءتۇسىندىردى. قايتكەن كۇندە دە، الداعى جىلى كەدەرگى بولعان وسىناۋ فاكتورلاردى ەسكەرگەن ابزال.

بىلتىر قازاقستانعا 6,4 ملن شەتەلدىك كەلگەن. ونىڭ 70 مىڭى عانا تۋريستەر ەكەن. ەلىمىزگە كەلەتىن تۋريستەردىڭ باسىم بولىگى وڭتۇستىك استاناعا باس سۇعادى. الەمدىك تۋريستىك زەرتتەۋلەرگە نازار سالساق، تمد قالالارى بويىنشا ەڭ ادەمى جانە تۋريستىك تارتىمدىلىعى جوعارى قالالاردىڭ قاتارىنا الماتى دا ەنىپ وتىر.  2015 جىلى الماتىدا «تۋريزم جانە ساياحات» – KITF 2015» XV قازاقستاندىق حالىقارالىق تۋريستىك كورمە ۇيىمداستىرىلعان بولاتىن. وسى جيىن بارىسىندا الماتى قالاسىنا كەلەتىن قوناقتار سانىن 1 ميلليونعا جەتكىزۋ جوسپارى قويىلعان ەدى.

وسى باعىتتا اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ الدى – ەلگە ۆيزاسىز كىرۋ. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزگە ون شاقتى مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى ۆيزاسىز كىرە الادى، بۇل كورسەتكىشتى الداعى جىلدارى 26-عا جەتكىزۋ كوزدەلگەن.

وتانداستارىمىز بىلتىر قايدا دەمالدى؟

بيىل وتانداستارىمىزدىڭ كوبى جازعى دەمالىستارىن ەل ىشىندە وتكىزگەن. ەnergyرrom مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا ەلىمىزدە ساياحاتتاعان تۋريستەردىڭ سانى 5,8 پايىزعا ارتىپ، ال شەتەلگە شىعاتىن ساياحاتشىلارىمىزدىڭ سانى 18 پايىزعا كەمىگەن ەكەن.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە كوز جۇگىرتسەك، جىل باسىنان بەرى شەتەلگە شىققان وتانداستارىمىزدىڭ جالپى سانى – 4,5 ميلليون ادام. ال 2015 جىلدىڭ وسى ۋاقىتىندا 5,5 ملن ادام شەكارا اسقان ەكەن. ساراپشىلار بۇل كورسەتكىشتىڭ كەمۋىن تەڭگەنىڭ قۇلدىراۋى جانە ەلدەگى تابىس كوزىنىڭ ازايۋىمەن بايلانىستىرادى. سوندىقتان بولار، قازاقتىڭ كوركەم جەرلەرىن 2,1 ميلليون تۋريست قانا ارالاعان. تۋريستەردىڭ 73 پايىزى، ياعني 1,5 ميلليون ادام جەرگىلىكتى قوناقۇيلەر مەن پانسيوناتتار قىزمەتىنە جۇگىنگەن. ال 22 پايىزى تابيعي قورىقتار، كوركەم جەرلەردى ارالاۋدى ءجون كورگەن. بيىلعى جىلدىڭ كورسەتكىشتەرىن 2015 جىلمەن سالىستىرساق، تۋريزم كلاستەرىنىڭ دامىعانىن بايقايمىز. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، 2020 جىلعا دەيىن تۋريزم سالاسىن دامىتۋ كونتسەپتسياسى ءوز جەمىسىن بەرىپ جاتقان كورىنەدى. وسى كونتسەپتسيا نەگىزىندە بەس كلاستەر بەلگىلەنگەن ەدى: استانا، الماتى، شىعىس قازاقستان، وڭتۇستىك قازاقستان پەن باتىس قازاقستان. شىعىس قازاقستان – ەكولوگيالىق تۋريزم ورتالىعى رەتىندە قاراستىرىلسا، الماتى – تاۋ ءتۋريزمى، الماتى مەن استانا قالالارى – ىسكەرلىك تۋريزم ورتالىعى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تەرريتورياسى – مادەني تۋريزم، باتىس قازاقستان – مادەنيەت جانە جاعاجايلىق تۋريزم كلاستەرى رەتىندە بەلگىلى بولىپ وتىر.

قازاقستاندا وتاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەر دەمالاتىن ورىندار كوبەيىپ كەلەدى. مىسالى، تۋريستەردى جايعاستىراتىن 2,5 مىڭ ورىن بار. بۇل الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا، 13,3 پايىزعا ارتىق. ءبىر ەرەكشەلىگى، وسىناۋ تۋريستەر توقتايتىن ورىنداردىڭ (قوناقۇي، موتەل، كەمپينگ، تۋريستىك بازا) كوپشىلىگى – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا. ەكىنشى ورىندا الماتى وبلىسى، ءۇشىنشى ورىندا – اقمولا وبلىسى. جالپى، ەلىمىزدە 5 جۇلدىزدى 20 قوناقۇي بولسا، ونىڭ التاۋى الماتىدا، بەسەۋى استانادا، تورتەۋى – ماڭعىستاۋ وبلىسىندا. 2015 جىلدىӊ 1 توقسانىندا گەرمانيا، فرانتسيا، جاپونيا، يتاليا، مالايزيا، نيدەرلاندى، باە، ۇلىبريتانيا، وӊتۇستىك كورەيا مەن اقش-تان كەلگەن تۋريستەر لەگى 17 پايىزعا ارتقان.

ەكسپو-2017 كورمەسى قوناقتاردى قارسى الۋعا دايىن

ەكسپو-2017 كورمەسى تۋريستەردى تارتۋدا اسا ماڭىزدى ءرول اتقارماقشى. «ەل ءۇشىن ەكسپو اكەلەتىن مۇمكىندىكتەر تۋرالى ايتاتىن بولساق، ەڭ الدىمەن تۋريزم تىلگە ورالادى. شەتەلدەن 350 مىڭعا جۋىق قوناقتاردى كۇتەمىز. سوڭعى ۋاقىتتا ميلاندىق ەكسپو باسشىسى دجۋزەپپە سالامەن تىعىز بايلانىستا بولدىم. ونىڭ ايتۋىنشا، يتاليا مەن ميلاننىڭ وزىنە تۋريستەردىڭ كەلۋ قارقىنى كورمەدەن كەيىن ەلەۋلى ارتتى. يتاليانىڭ ءوزى تۋريستەر كوپ باراتىن ەل بولىپ تابىلادى. وسىنداي جاعداي شانحايدا دا ورىن الدى، ەكسپو-دان كەيىن تۋريستەر كوپتەپ كەلدى. مۇنىڭ قۇپياسى نەدە؟ مەنىڭ ويىمشا، ولار كورمە بەرەتىن مۇمكىندىكتەردى بارىنشا دۇرىس پايدالانا الدى دەپ ويلايمىن»، – دەدى «استانا ەكسپو-2017» ۇك» اق باسقارماسىنىڭ توراعاسى احمەتجان ەسىموۆ. بيىلعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ەلىمىز WTO-مەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى، ول ەكسپو شەڭبەرىندە كەمى 100 ەلدەن وكىلدەر قاتىستىرىپ، ۇلكەن حالىقارالىق تۋريستىك فورۋم وتكىزۋ جوسپارلانعان.

ءتىپتى، الەۋەتى مىقتى تۋريستىك نىساندارى بار وڭىرلەردە قاراپايىم حالىق وزدەرىنىڭ ۇلكەن قاراجات تابۋعا مۇمكىندىگى بار ەكەنىن ءالى دە تۇسىنە بەرمەيدى. جۋىردا «ۆرەميا» گازەتىندە قىزىقتى ماقالا شىقتى، وندا ءبىزدىڭ بايقوڭىردى امەريكاندىق بالاماسى كاناۆەرال بۇعازىمەن سالىستىردى. «اتالمىش عارىش ايلاعىنا جىل سايىن 3 ميلليونعا دەيىن تۋريستەر كەلەدى ەكەن. ەسەپتەپ كورسەك، ءار تۋريست شامامەن 1000 دوللار قالدىرسا، وندا قىزىلوردا وبلىسىندا 3 ميلليون تۋريست كومىرتەگىن يگەرۋمەن سالىستىرۋعا كەلەتىندەي سالا قۇرا الاتىن ەدى. ەكسپو – تۋريزم الەۋەتىنە جول اشاتىن داڭعىل بولۋى كەرەك. ءبىزدىڭ قىزىلوردا وبلىسىنداعى بايقوڭىرعا وسىنشاما تۋريست كەلەتىن بولسا شە؟ جالپى بايقوڭىر الەۋەتى وبلىستاعى قۇمكول سەكىلدى باسقا دا بارلىق مۇناي كەن ورىندارىنان دا ارتىق تابىس بەرەتىن ەدى»، – دەپ ويىن ءبولىستى ەسىموۆ مىرزا.

جىل باسىندا «تۇران ەكسپرەسس» جولاۋشى تاسىمالداۋ كومپانياسى ەكسپو-2017 باسشىلىعىمەن بايقوڭىرعا تۋر ۇيىمداستىرۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويعانىن مالىمدەدى. تۋر باعدارلاماسى بويىنشا بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان «سويۋز» زىمىران تاسىعىشىن ۇشىرۋ ءساتىن باقىلاۋ، «قورقىت اتا» مەموريالدىق جانە «بايقوڭىر» مۇراجاي كەشەندەرىن ارالاۋ كىرەدى. بىلتىر بايقوڭىرعا 200-دەن استام تۋريست بارىپ-قايتتى. بايقوڭىر عارىش ايلاعىنا اپارۋ – پيلوتتىق مارشرۋت بولاتىن، بيىل مارشرۋتتى اپتا سايىن شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز»، – دەدى كومپانيا باسشىسى  رومان بوتابەكوۆ. بايقوڭىر جانە ۆوستوچنىي عارىش ايلاقتارىندا 40-تان استام وپەراتور ءتۋريزمدى دامىتاتىنىن حابارلادى. ولاردىڭ 6-ى رەسەي ايماقتارىنىڭ، 7-ءۋى قازاقستاننىڭ جانە 1-ءۋى وزبەكستاننىڭ تۋريستىك وپەراتورلارى.

تۋريزم – داعدارىس تولقىنىن وڭاي ەڭسەرەدى

تۋريزم داعدارىس تولقىنى كەلگەندە كەز كەلگەن مەملەكەتتى قۇتقارا الادى. سوندىقتان قازىرگى تاڭدا ەكونوميكانىڭ ەڭ ورنىقتى سەكتورى رەتىندە تانىلعان. حالىقارالىق اگەنتتىكتەردىڭ مالىمەتىنە جۇگىنسەك، بىلتىرعى جىلى دامۋدىڭ كۇردەلى كەزەڭى بولعانىنا قاراماستان، بۇل سالانىڭ ءوسىمى الەمدىك ەكونوميكادا 4 پايىزعا جوعارىلاعان. اتالعان كورسەتكىش ەكونوميكانىڭ كەز كەلگەن سەكتورى بويىنشا ەڭ جوعارعى كورسەتكىش دەڭگەيىندە. ماسەلەن، يسپانيانىڭ ءجىو-ءنىڭ 13 پايىزىن تۋريزم قۇرايدى. ەۋروپانىڭ دا بىرقاتار ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسىنا ءتۋريزمنىڭ پايداسى مول. بىراق، بيىل تۋريستەر فرانتسياداعى قايعىلى وقيعالاردان سوڭ قاۋىپسىزدىگى جوعارى ەلدەردى تاڭداپ، جايلى وڭىرلەرگە قاراي كوشە باستاعانى دا ءمالىم بولدى. دەگەنمەن ءبىزدىڭ تۋريستىك اگەنتتىكتەردىڭ بەرگەن مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزگە بىلتىر بار-جوعى 70 مىڭ عانا شەتەلدىك تۋريست كەلگەن. بۇل وتە ماردىمسىز كورسەتكىش.

«ەكسپو-نىڭ مۇمكىندىكتەرى، كورمەدەن كەيىنگى تيىمدىلىكتەر تۋرالى ءسوز بولعاندا تۋريزم سالاسىن دامىتۋعا ءجىتى نازار اۋدارۋعا ءتيىسپىز. بىرىنشىدەن، قازاقستان تاريحىندا مۇنداي ءىرى اۋقىمداعى شارا بولعان ەمەس. 100-دەن اسا مەملەكەت استاناعا كەلەدى. ول مەملەكەتتەردىڭ وكىلدەرى اعىمداعى جىلدىڭ قازان ايىنان كەلە باستاسا، كەلەسى جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن ولار استانادا تۇرادى. بۇل ەل تاريحىندا بولماعان جاعداي. وسىنىڭ ءوزى ەلىمىزدى ناسيحاتتاۋعا، جارنامالاۋعا زور مۇمكىندىك»، – دەدى ا. ەسىموۆ.

جالپى، ەكسپو كورمەسىنە 300-400 مىڭ شەتەلدىك تۋريستەر كەلەدى دەپ جوسپارلانعان. كومپانيا باسشىسىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، جالپى قازاقستانعا بىلتىر كەلگەن شەتەلدىكتەردىڭ 90 پايىزى – تمد ازاماتتارى، سونىڭ ىشىندە نەگىزىنەن جاقىن كورشىلەردەن كەلەتىن ىسكەر ازاماتتار، ەڭبەك ميگرانتتارى. پوست كەڭەستىك ەلدەردەن  گرۋزيانىڭ تۋريزم سالاسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. احمەتجان ەسىموۆتىڭ ايتۋىنشا، گرۋزيا مەملەكەتتىك تۋريستىك اكىمشىلىك ورگانىن قۇردى، وسى ورگان سالانى اسا تابىستى دامىتۋ ۇستىندە. 10 جىل بۇرىن گرۋزيا تۇركيا مەن گرەكيا ەلدەرىنە كەلەتىن تۋريستەردى تارتىپ الادى دەپ كىم ويلاعان؟ بۇگىنگى تاڭدا «New York Times»-ءتىڭ ءوزى گرۋزيانى 2015 جىلى بارۋعا ۇسىنىلاتىن 50 ەلدەر قاتارىنا ەنگىزدى. سەبەبى، گرۋزيا ارنايى مەملەكەتتىك ورگان – ۇلتتىق تۋريستىك اكىمشىلىكتى قۇردى. بۇل  وسى سالانىڭ تابىستى دامۋىن جۇزەگە اسىرادى. حالقىنىڭ سانى 5 ميلليونعا جەتپەيتىن ەل، قازىرگى ۋاقىتتا جىل سايىن 2 ميلليونعا دەيىن تۋريستەر قابىلداۋدا. «مەملەكەت – ەڭ جاقسى ۇيىمداستىرۋشى. تاعى دا گرۋزيانى مىسالعا كەلتىرەيىن – بۇل ەل سوڭعى ونجىلدىق ىشىندە وسى سالادا ۇلكەن قادام جاساعان ەل. بۇل ماسەلەمەن اينالىساتىن، مەملەكەتتىك قۇرىلىم – ۇلتتىق تۋريزم اكىمشىلىگى ءوزىن وتە ءتيىمدى قۇرىلىم رەتىندە كورسەتە ءبىلدى. وسىنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى»، – دەدى ەسىموۆ. يزرايل، حورۆاتيا، فيليپپين، ءۇندىستاندا بۇل مينيسترلىكتەر كوپتەگەن ماسەلەلەرمەن، ايتالىق ءوز مەملەكەتىن حالىقارالىق ىلگەرىلەتۋدەن باستاپ مامان دايىنداۋمەن  اينالىسادى. باسقا ەلدەردە بۇل جەرگىلىكتى جاعدايعا قاتىستى اگەنتتىكتەر نەمەسە ۇلتتىق كومپانيالار. كاسىبي مەملەكەتتىك قۇرىلىمى جوق تۋريستىك دەرجاۆا جوق ەكەنى انىق.

اقنيەت وسپانباي

Abai.kz