جامبىلداي سىر سۇلەيدى تەرەڭنەن تانۋ ءۇشىن الدىمەن ونىڭ كوزىن كورگەن جاندارمەن سىرلاس بولعان ءجون بە دەيمىز. سەبەبى، ءبىر عاسىر ءومىر سۇرگەن جىر الىبىنىڭ ءبىز بىلمەيتىن قىرلارى مەن سىرلارى كىم-كىمدى بولسا دا قىزىقتىراتىنى انىق قوي. ءارى ەستىپ ءبىلۋدىڭ ءوزى ءبىر مارتەبە!

 الايدا وسىدان 170 جىل بۇرىن دۇنيەگە كەلگەن كىسىمەن جۇزدەسكەن جاننىڭ جاسىنىڭ ءوزى نەشەدە بولماق دەگەن ساۋالدىڭ تۋىندايتىنى بار. سۇراستىرا كەلە، ونداي ادامنىڭ بار ەكەنىن جانە ءبىزدىڭ كورشىلەس اعايىندارىمىزدىڭ مەملەكەتىندە تۇراتىندىعىن بىلدىك. ونىڭ ەسىمى – مايرامكان ابىلكاسىموۆا. قىرعىزستان ەلىنىڭ اتاقتى اقىندارىنىڭ ءبىرى.

مايرامكان اپايدىڭ ءومىر جولىنا قىسقاشا توقتالا كەتەيىك. مۇعالىمدەردىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن اپايدىڭ جاسى قازىر سەكسەندە. جەتى جىلدىق مەكتەپتى بىتىرىسىمەن پەدۋچيليششەگە وقۋعا ءتۇسىپ، كەيىن قىرعىز قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا ءبىلىم الادى. العاشقى ەڭبەك جولىن وش وبلىستىق گازەتىندە ادەبي قىزمەتكەر رەتىندە باستايدى. بىرنەشە جىل گازەت-جۋرنالداردا قىزمەت اتقارعان مايرامكان اپاي قازىر زەينەتكەرلىك دەمالىستا.  

بيىل قىرعىزستان مەملەكەتىنىڭ 2016 جىلدى تاريح پەن مادەنيەت جىلى دەپ جاريالاعانى بەلگىلى. وسىعان وراي قىرعىزستان مەملەكەتى كوپتەگەن ماڭىزدى ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىر ايعاعى رەتىندە جاقىندا عانا بىشكەكتە بولىپ وتكەن تمد-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ شىعارماشىلىق جəنە عىلىمي زيالى قاۋىمىنىڭ ءحى فورۋمىن ايتپاي كەتپەسكە بولماس.

فورۋم دەمەكشى، مايرامكان اپايدىڭ دا زەينەتكەرلىك جاسىنا قاراماي، الىس-جاقىن ەلدەردەن كەلگەن قوناقتارمەن جۇزدەسىپ، وسى جيىنعا قاتىسقان جايى بار. شىعارماشىلىقتىڭ ادامى ءۇشىن تۆورچەستۆومەن اينالىساتىن ادامدارمەن جۇزدەسۋدىڭ ءوزى عانيبەت. فورۋمعا قاتىسۋشالاردىڭ الدىندا ءسوز سويلەگەن مايرامكان ابىلكاسىموۆا حالىق پوەزياسىنىڭ وكىلى جامبىل جاباەۆ اتامىزدى بالا كەزىندە كورگەنى تۋرالى ايتقان بولاتىن.

– ءالى ەسىمدە. بالا كەزىمىزدە جامبىل اتا كەلە جاتىر دەگەندى ەستىگەندە الدىنان شىعۋ ءۇشىن اۋىلدىڭ بارلىق بالالارى جۇگىرە جونەلەتىنبىز. ءدال وسى كورىنىستى كورگەن اتامىز دومبىراسىن شەرتىپ-شەرتىپ جىبەرىپ، قازاق-قىرعىزشا ءان ايتا جونەلەتىن. اۋىلدىڭ اقساقالدارى دا قازاق باۋىرىن كورە سالىسىمەن، ۇيلەرىنە قوناق قىلۋعا اسىعاتىن. ءتىپتى كەزەككە دە تۇراتىن. قازىر ويلاپ وتىرسام، قانداي باقىتتى كەزەڭدى باسىمنان كەشىرگەن ەكەنمىن، – دەيدى ول.

مايرامكان ابىلكاسىموۆا اپاي كەزىندە حالىق جازۋشىسى فاريزا وڭعارسىنوۆامەن كەزدەسكەنىن دە ايتادى. كوپتەگەن شىعارمالارى  شەت تىلدەرىنە اۋدارىلعان فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ پوەزياعا دەگەن قۇشتارلىعىنا، تەبىرەنىسىنە، اقىندىق قاسيەتىن بيىك ۇستايتىنىن جانە قازاق دۇنيەتانىمىنداعى ناعىز ايەل بەينەسى بايقالاتىنىن تىلگە تيەك ەتتى. قىرعىز ەلىنىڭ اتاقتى اقىنى مايرامكان اپاي قازاق ايەلدەرىنىڭ وسىنداي اقىل-پاراساتتىلىعىن جوعارى باعالايتىنىن دا ءسوز اراسىندا ايتىپ وتەدى. ول سونداي-اق، قازاق اقىندارىنىڭ ىشىندە شوقتىعى بيىك اقىن قىزداردىڭ ءبىرى مارفۋعا ايتقوجينامەن دامدەس بولعانىن ايتادى. «جىر اققۋى» اتانعان مارفۋعا اپايدىڭ دا بويىنان قازاق ايەلىنە ءتان نامىس پەن ۇلتتىق رۋحتى كورەتىنىن جانە اقىندىق پوەزيادا وزىندىك ورنى بارىن قۋانىشپەن ايتىپ جەتكىزدى.  

ەلۋىنشى جىلداردىڭ باسىندا شىعارماشىلىققا دەن قويا باستاعان مايرامكان ابىلكاسىموۆانىڭ تۋىندىلارى ءالى كۇنگە دەيىن قازاق تىلىنە اۋدارىلىپ كەلەدى. بۇل دەگەنىڭىز قىرعىز قازاق باۋىرلاس اعايىنداردىڭ ءجۇرىپ وتەر جولى دا ءبىر، تىنىس-تىرشىلىگى دە ءبىر دەگەن ءسوز. نەگە ولاي دەمەسكە؟ ءدال سول فورۋم اياسىندا قىرعىزستان مەن قازاقستان مەملەكەتى ەكى جاقتى كەلىسىمگە كەلىپ، مەموراندۋمعا قول قويدى ەمەس پە؟ بەكىتىلگەن مەموراندۋمدا كورسەتىلگەندەي قىرعىزستان ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا «قازاقستاننىڭ ادەبيەت جانە مادەنيەت ورتالىعى» ال، قازاقستان ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسىندا «قىرعىزستاننىڭ ادەبيەت جانە مادەنيەت ورتالىعى» اشۋ كوزدەلدى. ناتيجەسىندە  تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جيىرما بەس جىلدىعى قارساڭىندا قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا «قازاقستاننىڭ ادەبيەت جانە مادەنيەت ورتالىعى» اشىلدى. ورتالىقتىڭ ماقساتى – ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى ادەبي جانە مادەني ىستەردى جاريا ەتىپ، الەمگە پاش ەتۋ.

قازىر ورتالىققكا جۇزدەن اسا كىتاپتار قويىلدى. كىتاپتار كوللەكتسيالارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ، قازاقستاندىق جازۋشىلاردان ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ، باقىت قايىربەكوۆتىڭ، سۇلتان ءورازاليننىڭ، ماحمۋد قاسىمبەكوۆتىڭ جانە ت.ب. اۆتورلاردىڭ كىتاپتارى بار. ەرەكشە اتاپ وتەتىنى – قازاقشا-ورىسشا جانە ورىسشا-قازاقشا 31 تومدىق تەرمينولوگيالىق سوزدىكتىڭ كىتاپحانا تورىنەن العاندىعى. بۇل سوزدىكتە عىلىم مەن تەحنيكا، وندىرىستىك قاجەتتىلىكتەر جانە مادەنيەت سالاسى بويىنشا اقپاراتتاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. مىنە، وسىنداي مادەني جانە ادەبي بايلانىستان تۇراتىن ءماندى دە ماعىنالى ىستەر ەكى ەلدىڭ دە مارتەبەسىن بيىكتەتە تۇسكەندەي. ال، ءجۇز جاساعان جامبىل اتامىزدى قالاي قادىرلەيدى دەسەڭىزشى! وزدەرىنىڭ اقىندارىنداي قۇرمەت تۇتپاسا، كەم كورمەيدى. كەزىندە ايكۇمىس، باقتىباي، سارى، سارباس، دوسماعانبەت، شاشۋباي، قۇلانايان قۇلمانبەت سياقتى اقىندىقتىڭ مەكتەبىنەن وتكەن جامبىل بابامىز قىرعىز ەلىنىڭ پوەزياسىمەن دە تانىس بولعانى بەلگىلى عوي. قىرعىز ەلىنىڭ اتاقتى اقىن-جىراۋلارىنىڭ شىعارمالارى قاتتى قىزىقتىرعانى سونشالىقتى بالىق، تىنىبەك، قالىعۇل، نايمانباي، قاتاعان، ارىستانبەك، ساعىمبەك سياقتى اقىندارمەن ايتىسقا تۇسەدى.

– قازاقستان ەلى جامبىل اتانىڭ 100 جىلدىعىنا دا، 150 جىلدىعىنا دا مەنى شاقىردى. بارىپ كەلدىم. جامبىل اتانىڭ ۇرپاقتارىمەن تانىسىپ قايتتىم. ءدال سول كەزدەسۋلەردە مەن قازاق حالىقىنىڭ قوناقجايلىلىعىنا جانە تەكتى حالىقتىڭ ۇرپاعى ەكەنىنە تاعى ءبىر رەت كۋا بولدىم. جامبىلداي اسىل ۇلدى دۇنيەگە اكەلگەن باۋىرلاس قازاق حالقىنىڭ دوستىق قارىم-قاتىناستىعى مەن ىنتىماقتاستىعىنا، ادالدىعىنا مەن باسىمدى يەمىن، – دەيدى قىرعىزستان ەلىنىڭ حالىق اقىنى مايرامكان ابىلكاسىموۆا.

ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ، باۋىرلاس ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى دوستىق قارىم-قاتىناس جالعاسىن تابا بەرسە ەكەن دەيمىز. قازاقستان ادەبيەتىنىڭ ورتالىقتارىن اشۋ الداعى ۋاقىتتا كورەيادا، قىتايدا، فينليانديادا، ۆەنگريادا، تۇركيادا، مالايزيادا جانە باسقا دا بىرنەشە ەلدەردە اشۋ جوسپارلانۋدا. قر ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانسى ءدال وسىنداي يدەيانى جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىسا بەرمەك.

اسەم ساعيقىزى، جۋرناليست

Abai.kz