ەلباسى ن. نازارباەۆ ۇسىنعان «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ شەڭبەرىندە ومىرگە كەلگەن «سەرپىن-2050: ماڭگىلىك ەل جاستارى - يندۋسترياعا» جوباسىنىڭ قازاقستاننىڭ بۇگىنى مەن كەلەشەكتەگى دامۋىنا قوساتىن وزىندىك الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ماڭىزى بار. جوبانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى - وڭتۇستىك پەن باتىس ءوڭىرى جاستارىن يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق باعدارلامانىڭ ءىرى جوبالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتاردا ورنالاسقان جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋعا جاعداي جاساپ، دەموگرافيالىق ءوسىمى جوعارى ءارى جۇمىس رەسۋرستارى قالىپتان تىس ارتىق قالىپتاسقان كۇنگەيدەگى، اسىرەسە، جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن شەشۋگە جاردەم بەرۋ، سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك جاعىنان از قورعالعان وتباستارىنا مەملەكەتتىك گرانت ەسەبىنەن ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىن تۋدىرۋ جانە وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك اراسىنداعى تىلدىك، رۋحاني تانىم شەڭبەرىندەگى سان الۋاندىلىقتى ۇلتتىق بىرىزدىلىككە باعىتتاۋ. ال ەكونوميكالىق ماڭىزىنىڭ باستى ارناسىنا مەملەكەتتىك يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق باعدارلاما اياسىندا ىسكە قوسىلاتىن وندىرىستەردى جۇمىس كۇشىمەن، ۇلتتىق كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى.

ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى 2015 جىلدان باستاپ «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسىن جۇزەگە اسىرۋشى جوو رەتىندە بەلگىلەندى. اتالمىش جوبا شەڭبەرىندە وقۋ ورنىندا الماتى، جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىلوردا وبلىستارىىنان كەلگەن 570 جاس ورەندەر ءبىلىم الىپ جاتىر. ەلباسى ۇندەگەن، جۇرتى قولداعان جوبانى كوڭىلدەرىنە ارقاۋ ەتىپ قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ءبىلىم الۋعا كەلگەن سەرپىندىكتەردىڭ باسىم كوپشىلىگى - وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋمالارى. ولاردىڭ سانى – 325. بۇدان كەيىنگى ورىندا سىر بويىنىڭ جاستارى (قىزىلوردا وبلىسى) - 128. الماتى وبىلىسىنان 67 جاس ورەن كەلسە، جامبىلدان 50 جاس ازاماتتار ءبىلىم الۋدا.

وقۋ ورداسى تاراپىنان سەرپىندىكتەرگە ءبىلىم گرانتىنىڭ يەگەرلەرى رەتىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جاتاقحاناسىنان ورىن ۇسىنىلدى. قازىرگى تاڭدا بۇل مۇمكىندىكتى 538 ستۋدەنت پايدالاندى.

«سەرپىن-2050» جوباسى نەگىزىندە بىلىمدەنۋشى ستۋدەنتتەردىڭ وتباسىلىق الەۋمەتتىك تۇرمىس جاعدايى ءار ءتۇرلى. اسىراۋشى وتباسى مۇشەلەرىنىڭ (اتا-اناسىنىڭ) تولىق نەمەسە تولىق ەمەستىگى تۇرعىسىنان باعامداعاندا، سەرپىندىكتەر اراسىندا 2 بىلىمدەنۋشى اتا-اناسىز بولسا، 45 ستۋدەنت تولىق ەمەس، قالعان 523 سەرپىندىك تولىق وتباسىنان شىققان. تولىق جانۇيادان شىققانداردىڭ 140 بىلىمدەنۋشىسى، ياعني ۇلەستىك تۇرعىدان 26% كوپ بالالى (بالا سانى 4-تەن كەم ەمەس) وتباسىندا، 10 ستۋدەنت بالا سانى 5-تەن جوعارى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ال بالا سانى ءۇش نەمەسە ۇشتەن كەم وتباسى – 421.

ال اتا-انانىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋ كورسەتكىشى مىناداي دەرەكتەردى العا تارتادى: مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتىنا يە بولعان سەرپىندىكتەر اراسىندا 77 وتباسى مۇلدەم جۇمىسسىز بولسا، ال 141 وتباسىنىڭ (قوس اتا-انانىڭ) ءبىر اسىراۋشىسى – جۇمىسسىز. سونىمەن قاتار 11 ستۋدەنت زەينەتكەرلەر وتباسىنان، 14 ستۋدەنتتىڭ قوس اتا-اناسىنىڭ ءبىرى – زەينەتكەر.

قالالىق جانە اۋىلدىق مەكتەپتەردىڭ ۇلەس سالماعىندا دا ەلەۋلى ايىرماشىلىقتار بار. 2016-2017 جىلعى ءبىلىم گرانتتارىنىڭ بايقاۋىنا ەنگىزىلگەن جاڭا ەرەجەگە سايكەس بيىلعى 1 كۋرسقا قابىلدانعان سەرپىندىكتەردىڭ 100% اۋىلدىق مەكتەپتەردىڭ تۇلەكتەرى بولسا، ءىى كۋرس اراسىندا بۇل كورسەتكىش 82% (355 ستۋدەنت) شاماسىندا. جالپى العاندا، جوباداعى قالالىقتاردىڭ ۇلەسى - 8,7 %.

«سەرپىن-2050» جوباسىنىڭ الەۋمەتتىك كارتاسىنا زەر سالا وتىرىپ، بۇل ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكىمەت تاراپىنان جاستار ساياساتى باعىتىنداعى ەڭ ءبىر ءساتتى قولعا العان الەۋمەتتىك جوباسى ەكەنىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. ساراپشىلاردىڭ پايىمىنشا، مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن ءبىر ءبىلىم گرانتى وتباسىنا 700-750 مىڭ تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيعانمەن پارا-پار ەكەن. ولاي بولسا، جۇمىسسىزدىق كورىنىسى تەرەڭ وڭتۇستىك ءوڭىردىڭ وتباسى مەن جاستارىنا ۇكىمەت «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسى ارقىلى قوماقتى ينۆەستيتسيا سالىپ وتىر. تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل - ادام كاپيتالىن دامىتۋعا قوسقان ۇلكەن ۇلەس. ەندىگى ماسەلە سول ينۆەستيتسيانىڭ الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكا سالالارى ارقىلى قايتارىمى بولۋ جولىن ويلاستىرۋ – مەملەكەتتىك مەكەمەلەر تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان قىزمەتكەرلەردىڭ ازاماتتىق پارىزى.

ۋنيۆەرسيەتەت «سەرپىن-2050» جوباسىنىڭ مەملەكەتتىك ماڭىزىن، اسىرەسە، ونىڭ الەۋمەتتىك استارىن، وڭتۇستىك جاستارىنىڭ سولتۇستىكتىڭ وزىندىك تۇرمىستىق، مەنتالدىك ەرەكشەلىكتەرىنە بەيىمدەلۋ ءۇردىسىنىڭ بىرىڭعاي «تەگىس» بولمايتىنىن جاقسى تۇسىنەدى. سوندىقتان جوبا نەگىزىندە بىلىمدەنۋشى جاستارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋگە ۇمتىلىپ، سەرپىندىكتەرگە ۋنيۆەرسيتەتتەگى ورتاق ءىس-شارالاردان بولەك ولەكتانۋ، تۇلعاتانۋ سيپاتىنداعى تاقىرىپتىق كەزدەسۋلەر، ارنايى پسيحولوگيالىق ترەنينگتەر، سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ سالتىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىنداعى شارالار جۇرگىزىلەدى. سونىمەن بىرگە ولاردىڭ بولاشاقتا باسەكەگە قابىلەتتى مامان رەتىندە قالىپتاسۋىن وقۋ ءۇردىسى مەن مادەني-تاربيە سالالارىن تەڭ ۇستاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلىپ وتىر.

سەرپىندىكتەر يەلەنگەن مەملەكەتتىك گرانتتار ينجەنەرلىك، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جانە اۋىلشارۋاشىلىعى مەن ونى وڭدەۋ جانە ۆەتەريناريا باعىتىنداعى 14 ماماندىققا بولىنگەن. «سەرپىن-2050» جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ماماندىقتاردىڭ وقۋ مازمۇنى يندۋستريالدى-ينوۆاتسيالىق باعدارلاما نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان كاسىپورىنداردىڭ وندىرىستىك جۇمىس باعىتىنا ۇيلەستىرىلىپ، وقۋ ورنى جەرگىلىكتى جەردەگى وندىرىستىك كاسىپورىندارمەن دۋالدى وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ءتيىمدى ءۇردىسىن قالىپتاستىرعان. بۇل ورايدا، ۋنيۆەرسيتەت «سارىارقااۆتوپروم»، «اگروماش حولدينگ»، «اگروتەحماش»، «يۆولگا حولدينگ»، «قاراسۋ ەت»، «جاس قانات»، «دەپ»، «بايان سۇلۋ»، «نوۆىي دەن» سىندى ماشينا جاساۋ جانە اۋىلشارۋاشىلىعىن وڭدەۋ وندىرىستەرىنىڭ ءىرى كاسىپورىندارىندا كافەدرا فيليالدارىن اشىپ، ولارمەن تىزە قوسا وتىرىپ نارىقتىق باسەكەگە قابىلەتتى مامانداردى دايىنداۋدى بىرلەسە جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.

ۋنيۆەرسيتەتتە ينوۆاتسيالىق يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ باسىم  باعىتتارىنا ەنگەن اتالمىش كاسىپورىندارعا قاجەتتى ينجەنەر، تەحنولوگ، اۋىلشاۋاشىلىعى سالاسى ماماندارىن دايىنداۋدىڭ كوپجىلدىق تاجىريبەسى بار. ونىڭ ۇستىنە ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى قمۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» جولداۋىندا بەلگىلەنگەن ەكونوميكانى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلامالارى شەڭبەرىندەگى ءوندىرىس ورىندارىنا باسەكەگە قابىلەتتى ماماندار دايىنداۋدى قامتاماسىز ەتەتىن ارقاۋلى 11 جوو قاتارىنا ەنگەن وقۋ ورنى.

«نۇرلى جول» باعدارلاماسى قازىرگى تاڭدا ءوز جەمىسىن بەرىپ، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وقۋ ۇردىسىندە زاماناۋي عىلىم مەن ءبىلىمدى ۇشتاستىرا دامىتۋىنا وڭ ىقپالىن تيگىزۋدە. باعدارلاما شەڭبەرىندە بولىنگەن قاراجاتتار ارقىلى ۋنيۆەرسيتەت شەتەلدىك بىلىكتى مامانداردى ينوۆاتسيالىق ەكونوميكانىڭ جاڭاشىل باعىتتارى بويىنشا ءبىلىم-تاجىريبەلەرمەن بولىسۋگە شاقىرىپ، پروفەسسورلىق-وقىتۋشى قۇرامىن شەتەلدىڭ بەدەلدى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي ورتالىقتارىندا بىلىكتىلىكتى كوتەرۋ، تاجىريبە الماسۋ كۋرستارىندا ءدارىس الۋعا مۇمكىندىك جاسادى جانە ينوۆاتسيالىق ءوندىرىستىڭ مازمۇنى مەن باعىتىنا ىلەسە الاتىن زاماناۋي لابوراتوريامەن جاساقتاۋعا قول جەتكىزدى.

بىلىكتى ماماندار، بەرىك شەتەلدىك بايلانىستار جانە مىقتى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازا، زاماناۋي لابوراتوريالار، جەرگىلىكتى يندۋستريالدى-ينوۆاتسيالىق كاسىپورىندارمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان قويان-قولتىق جۇمىس - «سەرپىن-2050» جوباسى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان جاستارعا دا بولاشاق ماماندىعىنىڭ قىر-سىرىن تەرەڭ مەڭگەرۋگە، نارىق ايدىنىندا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا كەڭ جول اشارى ءسوزسىز. ماڭگىلىك ەلدىڭ باستى مۇراتىنىڭ ءبىرى – بىلىكتى، ىسكەر، وتانشىل جاس ازاماتتار قاتارىن قالىپتاستىرۋ. بۇعان «سەرپىن-2050» جوباسىنىڭ قوسار ءوز ۇلەسى بار.

الماسبەك ابسادىقوۆ، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقۋ جانە تاربيە جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتورى

Abai.kz