Eلباسىنىڭ قاناتتى سوزدەرى - ۇرپاققا ونەگە
پرەزيدەنت نازارباەۆ. بۇل كۇندە بۇل ەسىمدى تورتكىل دۇنيە بىلەدى. دانالىق، كوشباسشىلىق، كورەگەندىك قازاق باسشىسىنا ءتان.
ەلباسىنىڭ ءاربىر سوزىندە ءمان ماعىنا بار. ءتالىم الار، تاعىلىم بولارلىق قۇندىلىقتار جەتەرلىك.
* * *
تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە ءبىز ەلدىك ءداستۇر مەن مەملەكەتتىك مادەنيەتتى جاڭعىرتتىق. وسىلايشا، تورتكۇل دۇنيەنى ات تۇياعىمەن دۇبىرلەتكەن داڭقتى بابالاردىڭ «ماڭگىلىك ەل» مۇراتىن قايتا جالعادىق. تەگەۋرىنى بەرىك، تەپكىسى قاتتى زاماندا تەڭ جارىمىنان ايرىلعان حالقىمىز انا تىلىنەن، قاسيەتتى دىنىنەن كوز جازىپ قالا جازدادى. دەگەنمەن، سونىڭ ءبارى حالقىمىزدىڭ رۋحىن جاسىتا العان جوق، ازاتتىققا دەگەن اڭسارىن جەڭە المادى.
* * *
ارماندا كەتكەن ارىستاردىڭ اسىل مۇراتىنا ءبىز مىڭجىلدىقتار توعىسىندا قول جەتكىزدىك.
ايىمىز وڭىنان تۋىپ، ءتاڭىر تىلەكتى بەردى.
ءتورت قۇبىلامىز تەڭەلىپ، توبەدەگى كەلدى.
الاشتىڭ ايبىنى اسىپ، كۇن سونگەنشە ازات بولدى.
قىرانداي قومدانىپ، تۇعىرىنا قايتا قوندى!
تاۋەلسىزدىك تاۋمەندى جۇرتقا تاۋەكەل بەردى. ازات ەلىمىز اتاعى التى قۇرلىققا جايىلعان ابات ەلگە اينالىپ، جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتىڭ التىن بەلدەۋىنە بالاندى.
ءبىز وسىلايشا تاريحتا ەسەسى كەتكەن ەڭسەگەي ەلدىڭ ەڭسەسىن تىكتەدىك.
ءسويتىپ قازاق دەگەن حالىقتىڭ ابىرويىن اسىرىپ، اتىن الەمگە تانىتتىق.
* * *
العا تارتقان وزادى، كەيىن كەتكەن توزادى.
ءبىز جىلدان-جىلعا جاڭارىپ، جاڭعىرىپ كەلەمىز.
قازاق: «ەلۋ جىلدا ەل جاڭا»، دەيدى.
ءبىز جيىرما جىلدان اسار ۋاقىتتا ءجۇز جىلعا بەرگىسىز جولدى ارتتا قالدىردىق.
* * *
ۇلى ماقساتتاردى ءوزىنىڭ الدىنا ۇلى حالىق قانا قويا الادى!
* * *
تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ دە، ونى باياندى ەتۋ دە وڭاي ەمەس.
* * *
ازاتتىق الۋمەن ءىس بىتپەيدى. تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن زامانعا ساي امالىڭ بولۋى كەرەك ەكەن.
* * *
ءبىز تاۋەلسىزدىگىنەن ايرىلىپ قالعان ەلدەردىڭ تاعدىرىنان ءتيىستى قورىتىندى شىعارىپ، تاعىلىمى مول ساباق الدىق.
* * *
ىرگەمىزدى بەكەمدەپ، بايتاق شەكارامىزدى حالىقارالىق قۇجاتتارمەن مىزعىماستاي ەتىپ بەكىتتىك.
اشىق اسپانىمىزدى قاس قاقپاي كۇزەتەتىن ايبارلى ارميامىزدى قۇرىپ، كەلەلى كونستيتۋتسيانى باسشىلىققا الدىق.
قارىشتى ەكونوميكالىق ورلەۋ ارقىلى قازاقستان داۋلەتىنە ساۋلەتى ساي قابىرعالى ەل بولدى.
ءبىز ۇلتتىق رۋحى بەرىك، ساياسي جۇيەسى تۇراقتى، ەكونوميكالىق الەۋەتى مىقتى، باسەكەگە قابىلەتتى، حالىقارالىق بەدەلى زور قۋاتتى مەملەكەت قۇردىق.
* * *
ءبىز تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە ءتىلىمىزدى تۇلەتتىك، ءدىنىمىزدى وركەندەتتىك، تامىرىمىزدى جالعاپ، سالت-ءداستۇرىمىزدى جاڭعىرتتىق.
* * *
بولمىسى بولەك قازاقستاندىق ۇلگىنى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءبىز ءوز جولىمىزبەن جۇردىك. ءتۇرلى «كەڭەسشىلەردىڭ» ايتقانىن ەمەس، حالقىمىزعا قانىق، باعىتى انىق داڭعىل جولدى تاڭدادىق. بولاشاقتا دا سولاي بولۋى ءتيىس.
* * *
ءبىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعىمىز - بابالاردان وسيەت بوپ قالعان، حالقىمىزعا قاسيەت بوپ قونعان بەرەكە-بىرلىگىمىز. قۇندى قازىنامىز - تاريح تابىستىرىپ، تاعدىر توعىستىرعان حالقىمىز.
* * *
ىنتىماق كەتكەن جەردەن - ىرىس، بىرلىك كەتكەن جەردەن - بەرەكە كەتەدى.
* * *
بوي سالىستىراتىن زامان ەمەس، وي سالىستىراتىن زامان.
***
مەنىڭ ارمانىم - قازاقستانىڭ «ماڭگىلىك ەل» بولۋى. زامان وتەدى، ادامدار وتەدى. بىراق تاۋەلسىزدىك قالادى.
***
"وتاندى قورعاۋ دەگەندە الدىمەن اكەڭدى، بالاڭدى، اناڭدى قورعاۋ. سولاردى قورعاۋ - وتاندى قورعاۋ"
***
بولاشاق - ءبىلىمدى جاستار قولىندا.
***
«قوعامنىڭ دامۋ بارىسىن ومىردە نازىك، كوڭىلدە بيىك، ال ىستە مىعىم ايەلدەر قاۋىمىنسىز كوزگە ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس».
***
تالانت - جاراتقاننىڭ سىيى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءوزىنىڭ الدىنداعى، قوعام مەن وتان الدىنداعى جوعارى جاۋاپكەرشىلىكتە.
***
«مادەنيەت ۇلتتىڭ بەت-بەينەسى، رۋحاني بولمىسى، اقىل-ويى، پاراساتى. وركەنيەتتى ۇلت ەڭ الدىمەن تاريحىمەن، مادەنيەتىمەن، ۇلتىن ۇلىقتاعان ۇلى تۇلعالارىمەن، الەمدىك مادەنيەتتىڭ التىن قورىنا قوسقان ۇلكەندى-كىشىلى ۇلەسىمەن ماقتانادى. ءسويتىپ، تەك ءوزىنىڭ ءتول مادەنيەتى ارقىلى عانا باسقاعا تانىلادى»
***
تەك كىتاپ قانا العا جىلجۋدى، ادامدىق شىڭىنا شىعۋدى ۇيرەتەدى.
***
ەڭ اسىل قازىنا بىرلىك.
***
قازاقتار تالاي رەت تۇتاسىمەن قىرىلىپ كەتۋگە شاق قالدى. بىراق ومىرگە قۇشتارلىق، ازاتتىق اڭسارى ەڭسەسى تۇسكەن ەلدى قايىرا تۇلەتىپ، قايتادان تاۋەكەل تۇعىرىنا قوندىرىپ وتىردى.
***
ءبىز تۋعان مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن باياندى ەتۋگە، قۋاتىن ارتتىرۋعا، ونىڭ يگىلىگىنە، حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاعى بەدەلىنىڭ وسۋىنە قىزمەت ەتۋگە پارىزدارمىز. ءبىز تاۋەلسىزدىكتى اقىلمەن، اتا-بابا جولىمەن الدىق دەپ ويلايمىن.
***
ءبىز تاۋەلسىزدىككە اڭساپ، زارىعىپ جەتتىك. ەندى سول تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتتى بەلگىلەرىن دە ەرەكشە قادىرلەۋىمىز، قاستەرلەۋىمىز كەرەك. ءاربىر ازامات قازاقستاننىڭ تۋىن، ەلتاڭباسىن، ءانۇرانىن تۇمارداي قاسيەت تۇتۋى قاجەت.ەلدىگىمىزدىڭ سىنالاتىن ءبىر تۇسى وسى.
***
تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىزدىڭ بارىمىزگە ارتار مىندەتى مول. ەندى ەڭسەلى ەل بولۋدىڭ جولىنا شىڭداپ ءتۇسۋىمىز كەرەك. اۋلەتىمىزدىڭ اسۋى دا، داۋلەتىمىزدىڭ تاسۋى دا ءوز قولىمىزدا. كەڭ بايتاق جەرىمىزدىڭ بايلىعى وسى دالانىڭ تۇپكىلىكتى حالقىنا دا، تاعدىر قوسىپ بىرگە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان باسقا ۇلت وكىلدەرىنە دە مولىنان جەتەدى. نە ىستەسەك تە اقىلمەن ىستەيىك، ارزان ۇرانعا ەرمەيىك، ۇشپا سەزىمگە ەرىك بەرمەيىك دەگىم كەلەدى. اسىرەسە، جاستار، سالقىنقاندىلىقتان، ۇلكەندى سىيلاۋدان، سوزگە توقتاۋدان اينىماسا، قاشان دا دوستىققا ادال بولسا، باۋىرمال، كەڭپەيىل بولسا، حالىقتىڭ اتىنا ءسوز كەلتىرەتىن ۇستامسىزدىق اتاۋلىدان اۋلاق جۇرسە دەپ تىلەيىك.
***
بۇل زامان بىلەككە سەنەتىن ەمەس، بىلىمگە سەنەتىن زامان.
***
«زاماناۋي الەمدە ەلدىڭ قۋاتى ەڭ الدىمەن ازاماتتارىنىڭ بىلىمىمەن ولشەنەدى».
***
«ينەمەن قۇدىق قازعانداي، قيىن دا كۇردەلى، وراسان قاجىر-قايرات پەن ەرىك-جىگەردى تالاپ ەتەتىن ءبىلىمسىز ء ومىر تۇل».
***
«تەرەڭ ءبىلىم تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگى، اقىل-وي ازاتتىعىمىزدىڭ الداسپانى».
***
ء«ححى عاسىردا قازاقستاندىقتار ۇزاق جاساۋشىلار ۇلتى بولۋى ءتيىس».
***
«دەنساۋلىقتى ءبىرىنشى كەزەكتە ادامنىڭ ءوزى قالىپتاستىرۋى كەرەك».
***
ء«بىز ء«بىلىم عىلىم يننوۆاتسيالار» ۇشتىگى بيلەگەن پوستيندۋستريالىق الەمگە قاراي جىلجىپ كەلەمىز».
***
ء«بىزدىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىگىمىز ءبىزدىڭ ەكىنشى قۇندى جەڭىسىمىز بولىپ تابىلادى».
***
«قازاقستاندىقتار ەلدىڭ وركەندەۋى ءار ازاماتتىڭ ەڭبەگىنە، ونىڭ بىلىمىنە، جاۋاپكەرشىلىگىنە بايلانىستى بولىپ تابىلاتىن ءبىرتۇتاس جانە بولىنبەيتىن وتباسى».
***
«ال ءبىزدىڭ قازاقستاندا اركىمنىڭ تۇراقتى ءومىر ءسۇرىپ جانە وتباسىن اسىراپ قانا قويماي، بالالارىنا ءبىلىم بەرىپ جانە بولاشاقتى جوسپارلاۋ مۇمكىندىگى بار».
***
«دامىعان ەلدەردەگى ەڭ باستى قاعيدات مىنانداي جۇمىس ادامدى ەمەس، ادام جۇمىستى ىزدەيدى».
***
«ەگەر ءبىز ءومىر ساپاسىنىڭ الەمدىك جوعارى ۇلگى-قالىپتارىنا جەتەمىز دەسەك، وندا سوعان سايكەس ەڭبەك ەتۋ قاجەت.
سوندىقتان دا ءتارتىپ پەن ەڭبەك ساپاسى ايرىقشا ماڭىزعا يە بولۋدا».
***
«مەملەكەت حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءۇشىن قانشالىقتى كۇش-جىگەر جۇمساسا دا، ەگەر ءاربىر قازاقستاندىق ءوز تاعدىرىنىڭ ەڭبەكسۇيگىش قوجايىنىنا اينالماسا، ەلدەگى بار جاقسىلاردىڭ ءبارىن قادىرلەپ، ولاردى ودان ءارى ەسەلەمەسە، ول ارتپايدى».
***
«بۇگىندە ءار قازاقستاندىق ءوزدى-وزىنەن ەلىمىزگە جاقسى بولىپ، ءبىزدىڭ وتانى-مىزدىڭ داۋلەتى ارتۋى ءۇشىن مەن نە ىستەدىم دەپ سۇراۋى كەرەك. ەگەر ءار ازامات وسىلاي پايىمدايتىن بولسا، بۇكىل ەلىمىز ءوزىنىڭ دامۋىنا قارقىن قوسارىنا مەنىڭ سەنىمىم مول».
***
«بەتالىسى كۇندە وزگەرگەن الماعايىپ دۇنيەدە ادامزات ءۇشىن ەشقاشان وزگەرمەگەن، وزگەرمەيتىن تەمىرقازىقتار بار. ول ء بىلىم! ول ەڭبەك!
ەل بولاشاعىنىڭ باياندى بولماعى باستا بۇلىقسىعان ءبىلىم مەن قولدا ويناعان ەڭبەككە بايلانىستى».
***
قازاقستان حالقى تاتۋلىققا ۇيىعان، جاستارى جاسامپازدىققا ۇمتىلعان ەلگە اينالدى. ءبىر بۋىن اۋىسپاي-اق، مۇلدەم باسقا سيپاتتاعى جاڭا ۇلت، جاڭا ەل بولدىق. كۇللى الەم تانىعان، قۇرمەتتەپ تورىنە وزدىرعان بەدەلدى مەملەكەتپىز. مۇنىڭ ءبارى ءبىر كۇندە، ءبىر ساتتە بولا سالعان جوق.
***
بارشا حالقىمىزدىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى تاۋەلسىزدىك!
ءبىز كوشپەندىلەردىڭ ۇرپاعىمىز، ات ۇستىندە جۇرگەن ەلمىز.
ەرجۇرەك حالىقتىڭ جالعاسىمىز.
ەستەرىڭدە بولسىن، تاريحتا قازاقتى ەشكىم ەشۋاقىتتا جاۋلاپ العان جوق. جاۋلاپ العىسى كەلگەندەر ەل ىشىنە ىرىتكى سالدى.
بۇگىنگى تاۋەلسىز ەلىمىزدە قازاقتىڭ ىشكى بىرلىگى ساقتالۋعا ءتيىس.
ءبىز ءبىر ۇلتپىز، قانىمىز ءبىر، جانىمىز ءبىر.
سىرتتا جۇرسەك تە، ىشتە جۇرسەك تە، بارلىق ماسەلەنى بىرلەسىپ شەشۋگە ءتيىسپىز.
***
بۇل دۇنيەدە ءبىزدىڭ ءبىر عانا وتانىمىز بار، ول تاۋەلسىز قازاقستان.
ەلىڭنىڭ ۇلى بولساڭ، ەلىڭە جانىڭ اشىسا، ازاماتتىق نامىسىڭ بولسا، قازاقتىڭ ۇلتتىق جالعىز مەملەكەتىنىڭ نىعايىپ-كوركەيۋى جولىندا جان تەرىڭدى سىعىپ ءجۇرىپ ەڭبەك ەت. جەردىڭ دە، ەلدىڭ دە يەسى ءوزىڭ ەكەنىڭدى ۇمىتپا!
كوپتەگەن ەلدەردى ارالادىم. تابيعاتى عاجايىپ تالاي ولكەنىڭ سۇلۋلىعىنا كوز قۇمارىمدى سۋاردىم. بىراق، ءبارى دە ءوزىم تۋىپ-سوكەن قازاعىمنىڭ جەرىنە، الاتاۋدىڭ ءبىر بوكتەرىنە جاسباستاي جىعىلعان ءۇش قوڭىر توبەگە جەتپەدى. بالالىعىمنىڭ، ساعىنىشىمنىڭ التىن قازىعى سوندا ەكەن…
***
كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ قۋاتى حالقىندا.
