ءبىزدىڭ قوعامدا بۇعان دەيىن ەشقانداي رەفورما ءدال وسىنداي پىكىرتالاسقا نەگىز بولماپ ەدى. قازىر كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جانداردىڭ ءبارى ەلىمىزدەگى ءبىلىم رەفورماسىنا ءوز ويلارىن ءبىلدىرىپ جاتىر. ءبىرى – ماقتايدى، ءبىرى – داتتايدى. بىرىنە – ءداستۇر كەرەك، ءبىرى – جاڭالىق ىزدەيدى. ال، سول پىكىرتالاستىڭ ءتۇپ-نەگىزى قايدا، ماسەلە قايدان شىعىپ وتىر؟ «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆ پەن بەلگىلى جۋرناليست ارمان سقابىلۇلى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى.

-ازات تۇرلىبەكۇلى، ءبىلىم سالاسىندا بولىپ جاتقان رەفورمالارعا بايلانىستى ءسىزدىڭ ءاردايىم ءوز ۇستانىمىڭىز بار ەكەنىن بىلەمىز. وسىعان وراي بىرنەشە مارتە دەپۋتاتتىق ساۋالدار دا جاسادىڭىز. ەندى قازىرگى مينيستر- ەرلان ساعاديەۆتىڭ توڭىرەگىندە داۋ-داماي اڭگىمە ءورشىپ تۇر. بۇل جولى ءسىزدىڭ دەپۋتاتتىق داۋىسىڭىز ەستىلمەدى. نەگە؟ قوعامدىق پىكىر ەكىگە جارىلىپ جاتقان تۇستا ءۇنسىز قالۋعا بولمايتىن سەكىلدى؟..

- شىنىمەن دە، «اق جول» پارتياسى قازاقستاننىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىن ەڭ ماڭىزدى دەپ ەسەپتەيدى. سوندىقتان بۇل سالادا بولىپ جاتقان كەز كەلگەن تىڭ وزگەرىستەرگە بەيجاي قاراي المايمىز، ونداعى كەمشىلىكتەردى سىنعا الىپ، ءوز شەشىمدەرىمىزدى دە ۇسىنامىز. ويتكەنى ءبىز ارقايسىسىمىز اتا-انامىز، ءوزىمىزدى كەيدە پەداگوگ دەپ تە سانايمىز، ال كەز كەلگەن اتا-انا ءوز بالاسىنىڭ ساپالى ءبىلىم الۋىن قالايدى.     

ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋ سالاسى تىم اۋقىمدى، ءارى ءالى دە شيكىلەۋ بولعاندىقتان، جۇرتشىلىقتىڭ مينيسترلىككە ءجيى كوڭىلى تولماي، ونى قاتتى جانە دە ورىندى سىنعا الىپ جاتۋى سودان بولار.  

ال، ەندى بۇگىنگى تاڭدا كوپشىلىكتى الاڭداتقان ماسەلەگە كەلسەك، ارينە، بۇل بوس داۋ ەمەس. مەنىڭ بىلۋىمشە، جانجالدىڭ باسى – جوعارى وقۋ ورىندارى باعدارلاماسىنان قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى مەن قازاقستان تاريحى پاندەرىن الىپ تاستاۋ تۋرالى اقپاراتتان باستالدى. اتالعان پاندەردىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمى ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن ءار قازاق بىلەدى. قوعامدى الاڭداتقان ماسەلەگە ءبىز دە سىرت قاراعان جوقپىز، اقپاننىڭ باسىندا مۇنداي شەشىمنىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتىپ، «اق جول» فراكتسياسىنان دەپۋتاتتىق ساۋال دايىندادىق. الايدا، ونى مالىمدەمەگە دەيىن ءبىر-ەكى كۇن بۇرىن ءبىلىم بەرۋ مينيسترلىگىنىڭ جوعارىدا كورسەتىلگەن پاندەردى ەشكىم دە الىپ تاستاماعان دەگەن حابارلاماسى شىقتى. سوندىقتان بۇل دەپۋتاتتىق ساۋالدىڭ قاجەتى جوق بولىپ قالدى.              

دەگەنمەن، داۋ باسىلۋدىڭ ورنىنا، جەكەباس قاتىناستاردى انىقتاۋعا كوشتى. ال مۇنداي داۋلار كەيدە تىم سوراقى بوپ كەتەدى، ءارى ءجونسىز دەپ سانايمىن. عالامتور جەلىلەرىندە قازاق ءتىلى جاناشىرلارىنا ءتىل تيگىزگەن جالعان سوزدەر ايتىلا باستادى. ءبىرتالاي بەلگىلى ادامداردىڭ، سونىڭ ىشىندە پارتيا بويىنشا ارىپتەسىم، اقىن، ءارى ءوز ەلىنىڭ ناعىز پاتريوتى قازبەك يسا سەكىلدى ازاماتتاردىڭ اتىنا «ارانداتۋشىلىققا تۇرتكى بولدى» دەگەن كىنالاۋمەن ماقالالار جاريالاندى.      

تۋعان ءتىلى مەن ادال اتىنان باسقا قارۋى جوق سول ازاماتتاردىڭ ۇندەمەي قالماۋى دا ابدەن تۇسىنىكتى جايت. ال، ەندى اقىن مەن جۋرناليستەردىڭ تىلدەرى اششى بولاتىنى بارىمىزگە بەلگىلى. سوندىقتان ولاردىڭ جاۋاپتارى دا تىم ورەسكەل بولىپ شىقتى.

ولار دا تۇپكىلىكتى ماسەلەنى كەيىنگە قالدىرىپ، ءمينيستردىڭ جەكە باسىنا سىن ايتا باستادى. مەنىڭشە، بۇل شەكتەن شىعۋشىلىق. نەگىزى وسى داۋدىن ءبىر پايداسى دا بار دا سەكىلدى، ويتكەنى شۋعا تۇرتكى بولعان ماسەلە بىردەن شەشىلدى. بىراق ونى ءبارى ۇمىتىپ، جەكە باس نامىسىمەن داۋدى جالعاستىرۋدا. ال بۇندايدا كىمنىڭ اق، كىمنىڭ قارا ەكەنىن انىقتاۋ قيىن. وسى جەردە مەن دوس كوشىمنىڭ ءبىر سۇحباتىندا ايتقان سوزىمەن تولىقتاي كەلىسەمىن: ابىرويىمىزدى ساقتاپ، بەدەلىمىزدى تۇسىرمەۋمىز كەرەك.

بۇل جونىندە پىكىرتالاسقا كىرىسكەن پارتيالاسىم قازبەك جارىلقاسىنۇلىمەن كەشە ءبىراز سويلەسكەن ەدىك – «سابىر ەتەيىك، وسىمەن توقتاتايىق» دەپ. ول كىسى كەڭ-كونىلدى عوي، شۇكىر! ەرلان ساعاديەۆ مىرزاعا دا ايتارىم وسى. مەن ونى دا ىسكەر، ءارى ىزگى نيەتتى ادام رەتىندە بىلەمىن. ناتيجەگە قول جەتكىزىلدى: ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى مەن قازاقستان تاريحى پاندەرىنىڭ ورنىنا ەشكىم تالاسىپ جاتقان جوق. ارينە، ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز – وسى پاندەردى قورعاۋ ءۇشىن سىنعا تۇسكەن بارشا جۇرتقا العىس ايتۋ كەرەك! دەگەنمەن، مينيسترگە دە العىس ءبىلدىرۋدىڭ ءجونى بار – اقىلدىلىق تانىتىپ،بۇل پاندەردى وقۋ باعدارلاماسىندا ساقتاعانى ءۇشىن.  

ەڭ باستىسى – ۇلتتىق سانا-سەزىمدى كەمسىتپەي، مارتەبەسىن تۇسىرگەن جوقپىز. ال، جەكە باستىڭ داۋى ودان كەيىنگى ورىندا بولعانى دۇرىس.

ال، ەندى، ارەكە، ءسىز قويعان سۇراققا ورالساق، ەگەر دە ءبىزدىڭ پارتيا ماسەلە تولىق شەشىلمەگەنىن، ۇلتتىق مۇددەگە ءالى دە قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانىن كورگەن، سەزگەن بولسا – كۇمانىڭىز بولماسىن–«اق جول» پارتياسىنىڭ ساۋالى باياعىدا-اق ۇكىمەت پەن ءباسپاسوز بەتتەرىندە جۇرەر ەدى.

  جاقسى، سولاي بولسىن دەيىك. مينيستر وزىنە تاعىلعان ايىپتاۋلاردىڭ بارلىعىن جوققا شىعارىپ، اشىق حات جازعان اكادەميكتەردىڭ باسقاشا سويلەۋلەرىنە ىقپال ەتتى. بۇدان ءبىلىم رەفورماسى ءتۇزۋ جولعا ءتۇستى دەپ ايتا المايمىز. قازاق تاريحى كافەدرالارىنىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا جابىلعاندىعى، ونىڭ ورنىنا «قازىرگى زامان تاريحى» دەگەن ءپاننىڭ ەنگىزىلگەندىگى مينيسترلىكتىڭ «اق جول» پارتياسىنا جىبەرگەن جاۋابىندا انىق ايتىلعان عوي. ەگەر قوعامدا مىناداي شۋ كوتەرىلمەگەندە «قازاق ءتىلى» مەن «قازاق ادەبيەتى» پاندەرى دە سونىڭ جولىن قۇشار ما ەدى؟ قازىر الەۋمەتتىك جەلىنى شارلاپ جۇرگەن «كلاسسيفيكاتور» دەگەننىڭ تىزىمىندە شىنىمەن دە اتالعان ەكى ءپان جوق. مينيستر ءالى كۇنگە بۇل قۇجاتتىڭ قايدان شىققانىن ناقتى تۇسىندىرە الماي وتىر.

- مىنە وسىنداي ناقتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا بولادى.

ارينە، مەن ءمينيستردىڭ ادۆوكاتى ەمەسپىن،مەنىڭشە، ەرلان كەنجەعاليۇلى ءوز ىسىنە ءوزى جاۋاپ بەرۋگە كۇشى جەتەر. ەنگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردى كەڭ جۇرتشىلىققا ءتۇسىندىرىپ، تيىمدىلىگىن انىق كورسەتۋ – ءمينيستردىڭ تىكەلەي مىندەتى دەپ بىلەمىن.      

قاجەت بولسا، ءوز تاراپىمنان ءبىلىم بەرۋ رەفورمالارى جونىندە پارلامەنتتىك تىڭداۋلار وتكىزۋگە باستاماشى بولۋعا دايىنمىن. سول جەردە وزدەرىڭىزدى مازالاپ جۇرگەن بارلىق ماسەلەلەردى كوتەرە الامىز. نە بولماسا – اتالمىش مينيستر مەن ونىڭ وپپونەنتتەرىن بەتپە-بەت جۇزدەستىرۋ ءۇشىن استاناداعى «اق جول» پارتياسىنىڭ ورتالىق كەڭسەسىندەگى ءماجىلىس زالى دايار. 

ەكىنشىدەن، ءوزىنىز ايتقانىنىزداي، بىلتىرعى جىلى قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ جابىلۋىنا «اق جول» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتى بەرىك دۇيسەنبينوۆ رەسمي تۇردە مالىمدەمە جاساپ، قارسىلىق بىلدىرگەن بولاتىن. سول كەزدە ءبىز وسى سۇراق بويىنشا ايقىن جاۋاپ الدىق، الايدا قوعامعا جۇلقىما ماسەلەلەر ەمەس، تۇتاس اقپارات قاجەت: مينيسترلىك قانداي رەفورما وتكىزەيىن دەپ وتىر جانە ول ءۇشىن نەنى جوسپارلاۋدا؟ ويتكەنى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى – ءمينيستردىڭ جەكە شارۋاسى ەمەس، بۇل ءبىزدىڭ ۇرپاقتىڭ ورتاق بولاشاعى.   

ساعاديەۆ مىرزانىڭ بۇل باعىتتا جان-جاقتان دايىنداعان ءوز كوزقاراسى بار جانە دە ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزعا جاۋابى دا دايىن دەپ ۇمىتتەنەمىن.  

بىراق، بۇل قوزقاراستى كوپشىلىكە جەتكىزۋ ءۇشىن، قوعاممەن تىعىز بايلانىستا بولۋى ءۇشىن، وعان مىقتى ۇيلەستىرۋشى كەرەگى انىق.

ال، مينيسترلىكتىڭ وسىعان جاۋاپتى قىزمەتىنىڭ باسشىسىن ءوز مىندەتىن ءتيىستى تۇردە اتقارا الماعانى ءۇشىن جۇمىستان بوساتۋعا كەڭەس بەرەر ەدىم. ەگەر دە بۇل قىزمەتكەرلەردىڭ جوعارىدا ايتىلعان جاعىمسىز ارانداتۋشىلىققا قاتىسى بار ەكەنى راستالسا – مۇندايلاردى، ءتىپتى، جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك. ەرتە مە، كەش پە وسىنداي ماسقاراعا كىم سەبەپ بولعانىن انىقتالادى دەپ ويلايمىن.  پىكىر الماسۋىمىزدى "بازار-ۆوكزالعا" اينالدىرماي، قالامگەر بولسىن، مينيستر نەمەسە جۇمىسسىز ادام بولسىن، - اركىمنىڭ ار-نامىسىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتىمىز.ءسىزدىڭ «كلاسسسيفيكاتورعا» قاتىستى مىسالىڭىزعا مەنىڭ دە قوسارىم بار، كۇنى كەشە عانا رەسپۋبليكالىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى «قازاق ءتىلى ۇبت-دان الىنىپ تاستالدى» دەپ مالىمدەگەن بولاتىن، بۇل جاڭالىقتى الدىمەن بارلىق باق تاراتتى. ال بۇگىن مينيستر بۇل جاڭالىقتى جوققا شىعاردى. كافەدرالار، پاندەر، «كلاسسيفيكاتور»، ۇبت.... شىنىمەن دە، بۇنىڭ بارلىعىنان ءتۇرلى سۇراقتار تۋىندايدى.

بايقاۋىمشا، مينيسترلىكتىڭ ىشىندە تۇسىنىكسىز تارتىس ءجۇرىپ جاتقانداي. اياق استىنان شىعاتىن وسەكتەرگە قوسىمشا، وتكەن اپتادا وكپەلى شەنەۋنىكتىڭ ايىپ تاققان مالىمدەمەسى جاريالانعان بولاتىن، كەيىننەن ونى «شەتەلگە رۇقساتسىز كەتكەنى ءۇشىن جۇمىستان شىعارىلدى» دەپ تۇسىنىكتەمە ءتۇستى. بارلىق مينيسترلىكتەردىڭ اراسىندا بۇل مەملەكەتتىك ورگاننىڭ بيۋدجەتى ەڭ ۇلكەندەردىن ءبىرى – جىلىنا شامامەن 400 ملرد. تەڭگە. سوڭعى جىلدارى ءباسپاسوز قۇرالدارىندا مينيسترلىكتە قاراجاتتىڭ پايدالانۋى جايىندا ءتۇرلى داۋلار ءجيى ايتىلىپ ءجۇر – مىسالى جىل سايىن 50ملرد تەڭگە عىلىمي گرانتتاردى تاراتۋعا بايلانىستى، جانە ت.س.س. مۇمكىن، نەبارى ءبىر جىل بۇرىن كەلگەن مينيستر قىزمەتكەرلەردى تارتىپكە شاقىرىپ، نەمەسە وزگەرتۋلەر باستاپ، بىرەۋلەردىڭ «شامىنا» ءتيىپ كەتكەن بە، كىم ءبىلسىن. ال قازىرگى تاڭدا مينيسترلىكتەن شىعاتىن «كۇماندى» اقپاراتتار سولاردىڭ "جاۋابى" ەمەس پە؟

ارينە، بۇل تەك بولجامدار عانا. بۇنى راستاپ، نە بولماسا جوققا شىعاراتىن – ساعاديەۆ مىرزانىڭ ءوزى عانا، ويتكەنى ونداي بىلىقتار ەڭ الدىمەن ءمينيستردىڭ وزىنە دە پايدالى ەمەس.

ءبىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى، ەندىگى جەردە ءبىلىم بەرۋ مينيسترلىگى ءوز رەفورمالارىن كوپشىلىكتەن جاسىرماي، وتكىر تالقىلاۋ مەن سىن ەستۋدەن قورىقپاي، ءوز جۇمىسىن اشىق تۇردە جۇرگىزىپ، شەشۋ جولدارىن بىرلەسىپ ىزدەگەنى دۇرىس. 

بۇل ءۇشىن ساياسي مادەنيەت، كوپشىلىك پىكىر-تالاس ءداستۇرى، ءبىر-بىرىنە دەگەن سىيلاستىق پەن شىدامدىلىق كەرەك. ال ەرلان ساعاديەۆكە بۇل تاجىريبە مىناعان كوزىن جەتكىزۋى ءتيىس: اشىقتىق – ارانداتۋشىلىق پەن جاساندى جانجالدان قورعانۋدىڭ ەڭ سەنىمدى جولى.   

  تاعى دا ۇشتىلدىلىك جايىندا. مامانداردىڭ زەرتتەۋىنشە الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە ءۇش تىلدە بىردەن بالا وقىتۋ تاجىريبەسى جوق. ەكى تىلدە، ءبىرىنشى سىنىپتان ەكى  ەلدە عانا وقىتادى ەكەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەكسپەريمەنت رەتىندە ۇشتىلدىلىك قولدانىلىپ جاتقان مەكتەپتەردە وقۋشىلاردىڭ سول ءۇش ءتىلدى مەڭگەرۋى قيىن بولىپ جاتقاندىعى، اسىرەسە قازاقشا وقۋدىڭ تىم ناشارلاپ كەتكەندىگى ايتىلۋدا...

- ەكسپەريمەنتتىڭ ءوزى دە وسى رەفورمانىڭ ءالسىز جانە كۇشتى جاقتارىن انىقتاۋ ءۇشىن جاسالعان جوق پا؟ مەنىڭ ويىمشا، بىرەۋدىڭ سوزىنە ەرگەنشە، سول ەكسپەريمەنتتىڭ ناتيجەسىن انىقتاپ ءبىلىپ، ناقتى قورىتىندى بويىنشا تۇجىرىم شىعارعانىمىز ءجون. 

بۇعان دەيىن دە مەن ءۇش ءتىلدى وقىتۋ جايىندا سۇحبات بەرگەن ەدىم. سودان بەرى ونىڭ قاجەتتىلىگى جايلى مەنىڭ پىكىرىم تەك ارتا ءتۇستى. حالقىمىز تەك كورشىلەرمەن عانا ەمەس، بۇكىل الەممەن تىكەلەي تىلدەسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولۋى شارت. بۇل – ءبىزدىڭ ساياسي، ءتىپتى ونىڭ ۇستىندە – ءدىل، "مەنتالدى" تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ كەپىلىنىڭ ءبىرى. سونداي-اق بۇل اتاپ وتكەن كورشىلەردىڭ اسقان اقپاراتتى ىقپالىنان قورعالۋدىڭ، ۇلت ساناسى ازاتتىعىنىڭ كەپىلى. الايدا بۇل تۇرعىدا ءبىز مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلاتىن ءوز مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن نىعايتۋعا ءتيىسپىز.   

ەگەر ءبىز وسى ماقسات بويىنشا ءوزارا اۋىزبىرشىلىككە قول جەتكىزسەك – بىرتىندەپ ادىستەرى، مەرزىمدەرى جاعىنان دا كەلىسىمگە كەلەرىمىز انىق. ءبىلىم بەرۋ مينيسترلىگىنىڭ ءوز كوزقاراسى بار، بىراق سونىمەن بىرگە مينيسترلىك وزگە يدەيالارعا دا اشىق بولۋى ءتيىس. جاۋاپتى ورگان بولعاندىقتان، بۇل ماسەلەنىڭ سوڭعى نۇكتەسىن قوياتىن دا سولار. مەنىڭ ءبىر اسكەري جولداسىم بىلاي دەيدى: «ەڭ ناشار ءتارتىپ، تارتىپسىزدىكتەن مىڭ ەسە ارتىق».   

    «ساسقان ۇيرەك ارتىمەن سۇڭگيدى». ساعاديەۆ مىرزا سوڭعى سۇحباتىندا ءوزى جويعان، احمەت بايتۇرسىنوۆ جازعان «الىپپەنى» ەندى ءۇش جاستان باستاپ وقىتامىز دەپ جار سالدى. سوندا ءبىزدىڭ بالالارىمىز، نەمەرەلەرىمىزدىڭ ءبارى ۆۋندەركيند، پوليگلوت بولىپ تۋاتىن بولعانى ما؟      

- ارەكە، مۇنداي يدەيالارعا جان-جاقتى قاراعانىڭىز دۇرىس ەدى. ءبىزدىڭ بالالارىمىز ۆۋندەركيند بولسا، نەسى جامان؟ قازاق بالالارىنىڭ وزگەلەردەن قاي جەرى كەم؟ بۇگىنگى اكسەلەراتسيا (جىلدام جەتىلۋ) پروتسەسى جاھاندىق سيپاتقا يە بولدى. مىسالى، تەن  بوەديحاردجو 9 جاسىندا گونكونگ ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇستى، يرەن فۋدوليگ فيليپپين ۋنيۆەرسيتەتىنە 11 جاسىندا تۇسسە، ۇندىستاندىق اكريت پران ياسۆال 12 جاسىندا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى اتاندى. دجەيكوب بارنەتت  ينديانا ۋنيۆەرسيتەتىنە 10 جاسىندا وقۋعا ءتۇستى.  

ءيا، ولار ۆۋندەركيند. قازىر، ءححى عاسىردا ءتىپتى ۆۋندەركيند بالالار دا تاڭسىق ەمەس، قالىپتى ءۇردىس رەتىندە قابىلدانادى. بۇگىنگى كۇنى ۆۋندەركيندتەردىڭ تۇتاس ءبىر توپتارى مەن قوعامدارى قۇرىلۋدا، ولار ءوز ەلدەرى مەن ەكونوميكانى العا جىلجىتۋدىڭ وزىق تەتىگىنە اينالۋدا. ءبىز ولاردان نەگە قالىس قالۋعا ءتيىسپىز؟ ءبىزدىڭ بالالار دارىندى ەمەس پە، ولار سياقتى؟ الدە ءبىزدىڭ بالالاردىڭ اتا-بابالارى باسقالاردان كەم بە؟ مەن بۇعان كەلىسپەيمىن.

الماتى مەن استانا قالالارىندا 15-20 جىل بويى امەريكاندىق، بريتاندىق مەكتەپتەر جۇمىس ىستەپ كەلەدى، مۇندا ۆۋندەركيندتەر ەمەس، 5 جاستان باستاپ قاراپايىم قازاق بالالارى ءبىلىم الۋدا. مىسالى، مەنىڭ ۇلىم 7 جاسىندا 3-سىنىپتا وقيدى. ال مەن ءۇشىنشى سىنىپتا وقىعاندا 10 جاستا ەدىم.   

ءبىز ءبىرىنشى سىنىپقا بارعان كەزدە ءارىپ تانىپ، وقۋدى ۇيرەندىك. ال،قازىرگى زامان بالالارى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان كەزدە وقىپ، جازىپ قانا قويماي، اريفمەتيكانىڭ ءتورت امالىن جەتىك مەڭگەرۋى ءتيىس. 

ءيا، مۇمكىن "الىپپەنى" 3 جاستا ۇيرەنگەن ەرتە شىعار. مۇمكىن ونى 4 نەمەسە 5 جاستا ۇيرەنۋ كەرەك بولار. تۇيەقۇستاي  باستى قۇمعا تىقپاي – بۇل ماسەلەنى اشىق تالقىلاۋ كەرەك! ەرلان ساعاديەۆتىڭ ماعان ۇنايتىنى  – كوپشىلىكتى ويلانۋعا ماجبۇرلەپ، قالىپتى نارسەلەرگە جاڭا قىرىنان قاراۋعا يتەرمەلەيدى. تەك ونىڭ ءبىر وسال تۇسى – يدەيالارى ەمەس، قوعاممەن اشىق بايلانىستىڭ بولماۋى، باستامالار تۇسىندىرەتىن سەرىكتەستەرىنىڭ جوقتىعى. ونىڭ كوپ ساياسي تاجىريبەسى جوق، ۇنەمى سىنعا ۇشىراپ، كوپشىلىك قىزۋ پىكىر-تالاسقا ءالى ۇيرەنبەگەن. ەگەر دە ول بۇگىنگى كەزەڭنەن وتسە، بولاشاق ءۇشىن جاقسى ءبىر شىنىقتىرۋ بولارى انىق.  

دەگەنمەن، العا ۇمتىلماي، وزگەرمەي، ءوز-ءوزىمىزدى اياپ، ءوز بالالارىمىز بەن ءوز حالقىمىزدى جوعارى باعالاي الماساق – ءبىز الەم دامۋىنان قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتا تەحنولوگيالىق تۇرعىدا وزات ەلدەردەن 15-20 جىل ارتتا قالعانىمىز – نەگىزىنەن ءبىزدىڭ جاڭاشىلدىقتان قورقاتىنىمىزدىڭ ناتيجەسى. ساعاديەۆ مىرزا تىم بولماسا بۇل ءۇردىستى وزگەرتۋگە تالپىنىس جاساۋدا.

وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. بۇل ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

 - اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا مەن ءار اتا-انا ءوز الدىنا ءبىر مۇعالىم سياقتى دەپ ايتقان بولاتىنمىن. ءبىلىم مينيسترلىگىندە ءسارىنجىپوۆ باسشى بوپ تۇرعان كەزدە «اق جول» پارتياسى دەپۋتاتتارى وقۋلىقتاردىڭ جوبالارى الدىن الا مينيسترلىكتىڭ سايتىندا جاريالانىپ، كەز كەلگەن ازامات وندا ءوز ەسكەرتپەلەرىن نەمەسە قاتەسىن تاۋىپ، جازىپ كورسەتەتىندەي دارەجەگە قول جەتكىزگەن ەدىك.    

ال ەندى ءبىزدىڭ ارىپتەستەرىمىز پارلامەنتتە وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى ءۇشىن ساعاديەۆ مىرزانى سىنعا العان كەزدە، ول ءادىل جاۋاپ قايتارعان بولاتىن: نە سەبەپتى سىزدەر تەك سىرتتان عانا باقىلاۋشى بوپ جۇرسىزدەر، نەلىكتەن ءسىزدىڭ بالالارىڭىز ءبىلىم الاتىن وقۋلىقتاردى الدىن الا بىزدەرمەن بىرىگىپ تەكسەرمەيسىزدەر؟ ءجون ءسوز. بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋدىڭ ساپاسى ءۇشىن ءبىز ءوزىمىز دە جاۋاپتىمىز. 

ارينە، مينيسترلىككە بۇل جۇمىستى ءوز جونىنە جىبەرە سالۋ دۇرىس بولماس. مەنىڭ ويىمشا، وقۋلىقتاردىڭ سانىن قىسقارتۋ كەرەك، ءار ءپان بويىنشا ءار وقۋ جىلىنا ءبىر تيپتىك وقۋلىق جەتەدى. قازىرگى تاڭدا ءبىر ۋاقىتتا 3-5 وقۋلىق قاتار قولدانىلۋدا، ءار مەكتەپ وقۋلىقتى ءوز قالاۋىنا قاراي تاڭدايدى. وقۋ جىلى باستالعاندا اتا-انالار كىتاپ دۇكەندەرىنە زىر جۇگىرىپ، كەرەك وقۋلىقتى تاپقانشا دال بولادى. كەيىن سول وقۋلىقتان انىق قاتەنى كورگەن كەزدە اشۋلاناتىندارى دا تۇسىنىكتى. ال، ەگەر تەك ءبىر وقۋلىقتان عانا قالدىراتىن بولساق، مۇنداي باسىلىمدى دايىنداۋ، تەكسەرۋ، ونى مازمۇنى جاعىنان دا، شىعارۋ جاعىنان دا ساپالى ەتۋ الدەقايدا ىڭعايلى بولار ەدى. 

ماسەلەنى بۇلاي شەشۋگە دە قارسى شىعاتىندار بولارى ايدان انىق، ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى وقۋلىق شىعارۋ بيزنەسكە اينالدى. جىل سايىن جاڭا عىلىمي دەرەكتەردى جەلەۋ قىلىپ، جاڭا وقۋلىقتار باسىپ شىعارادى. شىن مانىندە، بۇل بارىپ تۇرعان جەمقورلىق. قازىرگى زاماندا بىردە ءبىر وقۋلىق- ءپان بويىنشا بارىنشا ءبىلىم بەرۋگە قاۋقارسىز. ءار 10 جىل سايىن ادامزات تاريحىندا جينالعان ءبىلىم كولەمى ەسەلەنە تۇسەدى.     

سوندىقتان قازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بالانى دايىن ءبىلىمدى جاتتاپ الۋعا ماجبۇرلەمەي، ءومىر بويى ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋعا، دامۋىنا تۇرتكى بولۋى ءتيىس.

وقۋلىقتار قالىڭ ەمەس، تارتىمدى بولۋى ءتيىس; الۋان ءتۇرلى اقپاراتتى قامتىماي، بالالاردى قاجەتتى اقپاراتتى ءوز بەتىنشە ىزدەپ تابۋعا، سول ىزدەنىستەن ءلاززات الۋعا جەتەلەۋى ءتيىس.  

بىراق مۇنداي ارمان-نيەتتەرىمىز ءوزىمىزدىڭ اشكوزدىگىمىزدەن قۇردىمعا ۇشىرايدى. قاجەتسىز اۋىر وقۋلىقتاردى باسىپ شىعارۋ، مەكتەپ فورماسى، مەكتەپتەگى تاماقتانۋ، ءتىپتى بالانى مەكتەپكە نەمەسە بالاباقشاعا ورنالاستىرۋ – اياق باسقان سايىن جەمقورلىق نە بوپسالاۋ.  

مۇعالىمدەردىڭ وزدەرىنەن دە الىناتىن الىمدار از ەمەس: تۇككە تۇرمايتىن اتتەستاتسيالار، ەشكىمگە قاجەت ەمەس اقىلى بايقاۋلار، بىتپەيتىن ەسەپتەر مەن مەكتەپتەن تىس جۇمىستار... بۇل ساعاديەۆ مىرزا الدىندا تۇرعان ۇلكەن سىن. بۇل سىندى جەڭۋ ءۇشىن وعان كۇش تە، مىنەز دە،  ادالدىق تا، تازالىق تا كەرەك بولار. مۇنداي ماقساتتىڭ جانىندا كەشەگى پايداسىز ايقاي-شۋ جاي عانا كەزەكتى پىكىر-تالاس بولىپ قالادى.

Abai.kz