قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كابينەتiنiڭ 1992 جىلى 23 قىركۇيەكتە قابىلداعان "شەتەلدەگi قازاق دياسپوراسىنىڭ وكiلدەرiن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بولعان كەزiندە الەۋمەتتiك ەكونوميكالىق جەڭiلدiكتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى" № 791 قاۋلىسىنىڭ 2-تارماعىندا "باسقا مەملەكەتتەردiڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن قازاق جiگiتتەرi مەن قىزدارىنا كاسiپتiك تەحنيكالىق، ورتا ارناۋلى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنا، اسپيرانتۋراعا وقۋعا تۇسۋلەرiنە، سونداي-اق تاعىلىمدامالاردان وتۋلەرiنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن بiردەي قۇقىق بەرiلسiن، ولار ستيپەنديامەن، باسقا دا قاجەتتi ماتەريالدىق جاعدايلارمەن مەملەكەت ەسەبiنەن قامتاماسىز ەتiلسiن" دەلiنگەن. تاۋەلسiزدiگiمiزدiڭ العاشقى جىلدارىندا ومiرگە كەلگەن بۇل قاۋلىنىڭ نەلiكتەن جويىلعانىن تۇسiنبەيمiز. قانداس باۋىرلار كۇن ساناپ كوپتەپ كەلۋدە. ەۋروپاداعى قانداستار ءدال بۇگiنگi كۇنi اتامەكەنگە بەت بۇرۋدا. العاشقى قارلىعاشتار قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ تا جاتىر. الايدا، ولاردىڭ كەز بولىپ وتىرعان قيىنشىلىقتارىنان كەيiن، ءالiپتiڭ ارتىن باعىپ وتىرعان قانداستارىمىزدىڭ اتامەكەنگە كەلە قويۋى ەكiتالاي-اۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كابينەتiنiڭ 1992 جىلى 23 قىركۇيەكتە قابىلداعان "شەتەلدەگi قازاق دياسپوراسىنىڭ وكiلدەرiن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بولعان كەزiندە الەۋمەتتiك ەكونوميكالىق جەڭiلدiكتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى" № 791 قاۋلىسىنىڭ 2-تارماعىندا "باسقا مەملەكەتتەردiڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن قازاق جiگiتتەرi مەن قىزدارىنا كاسiپتiك تەحنيكالىق، ورتا ارناۋلى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنا، اسپيرانتۋراعا وقۋعا تۇسۋلەرiنە، سونداي-اق تاعىلىمدامالاردان وتۋلەرiنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن بiردەي قۇقىق بەرiلسiن، ولار ستيپەنديامەن، باسقا دا قاجەتتi ماتەريالدىق جاعدايلارمەن مەملەكەت ەسەبiنەن قامتاماسىز ەتiلسiن" دەلiنگەن. تاۋەلسiزدiگiمiزدiڭ العاشقى جىلدارىندا ومiرگە كەلگەن بۇل قاۋلىنىڭ نەلiكتەن جويىلعانىن تۇسiنبەيمiز. قانداس باۋىرلار كۇن ساناپ كوپتەپ كەلۋدە. ەۋروپاداعى قانداستار ءدال بۇگiنگi كۇنi اتامەكەنگە بەت بۇرۋدا. العاشقى قارلىعاشتار قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ تا جاتىر. الايدا، ولاردىڭ كەز بولىپ وتىرعان قيىنشىلىقتارىنان كەيiن، ءالiپتiڭ ارتىن باعىپ وتىرعان قانداستارىمىزدىڭ اتامەكەنگە كەلە قويۋى ەكiتالاي-اۋ.
جاقىندا ۇلىبريتانياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ توراعاسى يسمايل كەسيجي مىرزا مەن سول ەلدەن كەلگەن حابيب بۋرال اقساقالمەن، گەرمانيانىڭ ميۋنحەن قالاسىنان كەلگەن جاستار ولجاس پەن جiبەكپەن اڭگiمە وتكiزۋدiڭ ورايى تۋعان ەدi. ولار الداعى دۇنيەجۇزi قازاقتارىنىڭ ءIۇ قۇرىلتايىندا قانداي ماسەلەلەردiڭ ەسكەرiلۋi تيiستiگiن ورتاعا سالعان ەدi.

يسمايل كەسيجي، ۇلىبريتانياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ توراعاسى:

شەتتەگI قازاق ماماندارىن تارتۋعا قۇلىق جوق

ەۋروپادا ءومiر ءسۇرiپ جاتقان قازاقتاردىڭ جاعدايى جاقسى، ماتەريالدىق جاقتان قيىندىعى جوق. ولاردىڭ قينالىپ، الاڭدايتىنى - ۇرپاعىنىڭ قازاقتىق تامىرىنان اجىراپ قالۋ قاۋپi. ۇلكەندەر جاعى قايتكەندە دە بالالارىن اتامەكەنi - قازاقستانعا اكەلۋدi ويلايدى. الايدا، جاستاردىڭ قازاقستانعا كەلiپ سiڭiسiپ كەتۋiنە جاعدايلاردىڭ جوقتىعى قولبايلاۋ بولۋدا. ەۋروپانىڭ بەدەلدi جوعارى وقۋ ورىندارىنان ماماندىق العان قازاق جاستارى بارشىلىق. تiپتi, كەشەگi ۆانكۋۆەردە وتكەن قىسقى وليمپيادا ويىندارىن الەمگە تاراتاتىن كومپيۋتەرلiك باعدارلامالارمەن جۇمىس iستەگەن ينجەنەرلەردiڭ بiرi - قازاق بۋلەنت كەسيجي دەگەن باۋىرىمىز بولدى. نەگە سونداي جاستاردى 2011 جىلى قازاقستاندا وتەتiن قىسقى ازيادانى ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنا پايدالانباسقا؟! قازاقستان مەملەكەتi بۇگiندە الەمنiڭ كوپتەگەن ەلدەرiمەن بiرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. قازاقستاندا بارلىق مەملەكەتتەردiڭ وكiلدەرi بiرلەسكەن كاسiپورىندار اشىپ، جۇمىس iستەۋدە. نەگە سول ينۆەستورلارعا قازاق دياسپوراسىنىڭ وكiلi ءۇشiن 1-2 ورىن بەرۋ تالابى قويىلمايدى. ءار ەلدiڭ iرi كومپانياسى ارقىلى كەلگەن 1-2 بالا، ەرتەڭ ارتىنداعى اتا-انا، باۋىرلارىن اتامەكەن - قازاقستانعا تارتپايدى دەپ ويلايسىز با؟ ءدال بۇگiن جاستار قازاقستانعا كەلەم دەسە دە، كەلە المايدى. سەبەبi, ۆيزا اشۋ ماسەلەسiندە دە جالپىعا بiردەي تالاپ قويىلعان. قازاق دياسپوراسى ءۇشiن نەگە باسقاشا تالاپ، جەڭiلدiك جوق. كەلەتiندەر تەك تۋريست رەتiندە عانا كەلiپ كەتە الادى، ال قازاقستانعا جۇمىس iستەيمiز دەپ كەلەتiندەرگە مۇمكiندiك جوق. مۇنى مەن ءوز باسىمىزدان وتكەرگەن سوڭ ايتىپ وتىرمىن. وسى كەلگەندە قازاقستاندا جۇمىس iستەۋ ءۇشiن بiلiكتi-بiلiكتi كومپيۋتەر ماماندارىن الىپ كەلمەكشi بولدىق. بiراق ۆيزا پروبلەمالارى الدىمىزدان شىقتى. جۇمىس iستەۋگە دەپ بiر جىلعا ۆيزا اشتىرا المادىق. بiر جiگiتكە عانا بiر جىلعا ۆيزا اشتى، ونىڭ ءوزi ءۇش اي سايىن ەلدەن قايتا شىعىپ، قايتا كiرiپ وتىرادى. سوندىقتان، ەۋروپاداعى قازاق جاستارىن ەلگە اكەلۋدi ويلاساق، وسىنداي پروبلەمالاردى شەشۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمiن. سونداي-اق، وقۋعا كەلەتiن جاستارعا دا جەڭiلدiك جوق. قازاقستان مەملەكەتi, ەلباسى "بولاشاق-جاستاردىكi" دەپ كوپ جاعدايلار جاساپ جاتقان جوق پا؟ شەتەلدەردە جاقسى بiلiم الۋى ءۇشiن ارنايى "بولاشاق" باعدارلاماسىن اشىپ، تالانتتى جاستارعا قامقورلىق كورسەتۋدە. نەلiكتەن شەتەلدەگi قازاق جاستارى ءۇشiن دە قازاقستانعا كەلiپ بiلiم الىپ، ەڭبەك ەتۋiنە جاعدايلار قاراستىرماسقا؟! ەۋروپا قازاقتارىنىڭ ارمانى ۇرپاعىن اتامەكەنگە بەت بۇرعىزۋ بولسا، بالالارى دا ول ويدان الشاق ەمەس. مۇمكiندiك بولسا، كەلۋگە ىنتالىلار كوپ.ءوز بەتتەرiنشە كەلۋگە تالپىنىس بiلدiرگەن جاستاردىڭ جايىن جوعارىدا ايتتىم. سوندىقتان، الداعى وتەتiن دۇنيەجۇزi قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىندا وسى ماسەلەلەردiڭ شەشiمiن تاپقانىن قالار ەدiم. شەتەلدەردە، ەۋروپادا وتەتiن قازاقتاردىڭ قۇرىلتايلارىنا قازاقستاننان بارعان وكiلدەر "سiزدەردiڭ ارتتارىڭىزدا ارقا سۇيەر قازاقستان دەگەن مەملەكەتتەرiڭiز تۇر!" دەپ جالىنداتىپ سويلەپ كەتەدi. بiراق، iس جۇزiندە ارقا سۇيەي الماي وتىرعانىمىزعا قىنجىلامىز. اششى دا بولسا شىندىق وسى.

حابيب بۋرال زارحانۇلى، لوندوندا تۇراتىن زەينەتكەر: "كاسپيونەتتIڭ" قازاقشاسى از

لوندوندا تۇرىپ جاتقان ۇرپاعىم ءۇشiن الاڭداپ جۇرگەن قارتتىڭ بiرi مەنمiن. قازاقستانعا كەلگەندەگi ماقساتىم دا - بالالارىمدى اتامەكەنگە جەتكiزۋدiڭ جولىن قاراۋ. ءوزiم قازاقستاندى تۇڭعىش رەت كورiپ، كوزiم تويىپ وتىر. بالالارىما دا ۇنايتىنى داۋسىز. بiراق، كەلگەندە نە iستەي الادى، جۇمىس بولا ما، سiڭiسiپ كەتە الا ما، سول جاعىن ءالi دە ويلاۋىمىز كەرەك. جارىم ساعيرا ەكەۋمiز ءۇش بالا ءوسiرiپ، ودان ءۇش نەمەرەمiز بار. بiز عوي، ءوز باسىمىزدى الىپ كەلە المايمىز. ال بالالارىمىز كەلسە، جۇمىس تاۋىپ، ورنالاسىپ السا، بiزدi دە كوشiرiپ الدىرار ەدi. ەكiنشi, ءۇشiنشi بۋىنىمىز قازاقتىعىنان ايىرىلىپ قالماسا دەپ قورقامىز. ءوزiمiزدiڭ كوزiمiز تۇرعاندا، قازاقتىقتى سiڭiرiپ وتىرمىز. نەمەرەلەرiم "قاماجايعا" بيلەيدi. ۇيدە قازاقشا سويلەسۋگە تىرىسامىز. قازاقشا بەينەتاسپالار كورسەتiپ، قازاقشا اندەر تىڭداتامىز. بiزدە "كاسپيونەت" تەلەارناسى كورسەتiلەدi, بiراق قازاقشاسى از. بالالارعا ارناپ قازاقشا مۋلتفيلمدەر كورسەتسە، تiلدەرi قازاقشا شىعار ەدi. مەن سياقتى ۇلكەندەردiڭ ءبارi بالالارىنىڭ قازاقتىق تامىرىنان اجىراماي، ءتۇپ تەگiن ساقتاعانىن قالايدى. قالاپ قانا قويماي، قازاقستانعا قالاي جەتكiزسەك دەپ ۋايىمدايدى. مەنiڭ دە قازاقستانعا كەلگەندەگi ماقساتىم وسى - بالالارىمدى قايتسەم اتامەكەنگە اكەلە الام، سونىڭ جولىن قاراۋ.

جiبەك حان Iلياسقىزى، المانيانىڭ ميۋنحەن قالاسىنان كەلگەن ستۋدەنت: شەتەل ازاماتى بولعانىم ءۇشIن جۇمىس Iستەۋگە ليتسەنزيا سۇرايدى

مەن 2007 جىلى دايىندىق فاكۋلتەتiن بiتiرگەن سوڭ تەست تاپسىردىم. بiراق جيناعان ۇپايىم 45 بالل عانا بولدى. مۇمكiن، شەتەلدiك قازاق دياسپوراسىنىڭ وكiلi رەتiندە جەڭiلدiك بولار دەپ، ءۇمiتiمدi ۇزبەي، استاناعا قۇجاتتارىمدى جiبەردiم. الايدا جاۋابى كەلمەدi. سوسىن قۇجاتتارىمدى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتiنiڭ اقىلى بولiمiنە 50 پايىزدىق جەڭiلدiكپەن كەلiسiپ وقۋعا ءتۇستiم. وندا وقۋ قۇنى - 234 مىڭ تەڭگە ەكەن، مەن جارتىسىن، ياعني 117 مىڭ تولەپ وقۋعا كەلiسكەم. بيىل ەكiنشi كۋرستى بiتiردiم، الايدا باسىندا ۋادە ەتكەن 50 پايىزدى ۇمىتىپ، وقۋدىڭ تولىق قۇنىن تولەۋiمدi تالاپ ەتتi. مەن ونداي اقشانى تولەي الماي وتىرمىن. سول سەبەپتi وقۋ جىلىنىڭ سوڭىنداعى ەمتيحاندارعا كiرگiزبەي قويدى. وقۋ قۇنىن تولەمەگەنiم ءۇشiن ەلگە قايتار ۆيزامدى دا اشپاي وتىر. جازعى دەمالىسىمنىڭ ءبارi بوسقا وتۋدە. وقۋ قۇنىن جۇمىس iستەپ تولەيمiن دەپ، قوسىمشا جۇمىس تا iستەپ ءجۇرمiن. الايدا، شەتەل ازاماتى بولعانىم ءۇشiن جۇمىس iستەۋiمە ليتسەنزيا تالاپ ەتەدi, ليتسەنزيام جوق بولعاندىقتان جالاقىنى دا از تولەيدi. وسىلايشا وقۋ اقىسىن تولەي الماي ءجۇرمiن. جاتاقحاناعا تۇرۋ دا جەرگiلiكتi جاستارمەن بiردەي، كەزەك كۇتiپ، بوس ورىن بولسا عانا جىلدىق اقىسىن تولەپ ورنالاسامىز. بiر بولمەگە 7-8 ادام تۇرامىز. نە دەگەنمەن، بiز شەتەلدەردەن كەلگەن قازاق بالالارى بولعاندىقتان، بiزگە شامالى دا بولسا جەڭiلدiكتەر قاراستىرىلۋى تيiس ەمەس پە؟ مەنەن كەيiن قازاقستانعا كەلiپ وقيمىن دەۋشiلەردiڭ جiگەرi قۇم بولماي ما؟ ەڭ بولماعاندا، بiز سياقتى ىنتامەن كەلiپ وقۋعا نيەت ەتiپ جاتقان العاشقى قارلىعاشتارعا جاعداي جاسالسا. بiزدiڭ جاعدايىمىزدىڭ جاقسى ەكەندiگiن كورگەن ارتتاعى اعايىندار دا بالالارىن قازاقستانعا اكەلۋگە تىرىسار ەدi. ۆيزانى دا كەلiپ، كەتكەن سايىن اشىپ وتىرامىز. ۆيزا اشقان سايىن قاپتاعان قاعازدار جيناپ، سپيد ورتالىعى جانە ەمحانادان تەكسەرۋدەن وتەمiز. جىلىنا 3 رەت رەنتگەننەن وتەمiز. وسىنىڭ ءبارiن قازاق دياسپوراسىنىڭ وكiلدەرi ءۇشiن جەڭiلدەتۋگە بولماس پا؟ مەن دە وسى ماسەلەلەردiڭ دۇنيەجۇزi قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىندا ايتىلىپ، شەشiمiن تابار دەپ ۇمiتتەنەمiن.

ولجاس سۇلەيمەنۇلى شادكام، ميۋنحەننەن كەلگەن ءجاسوسپiرiم: حالىقارالىق ماتەماتيكا وليمپياداسىنان كۇمIس مەدالعا يە بولدىم

مەن قازاقستانعا 2005 جىلى 13 جاسىمدا كەلگەم. ۇرپاعىنىڭ قامىن ويلاعان اكە-شەشەم مەنi قازاقستان مەكتەپتەرiنە وقىتپاقشى بولدى. سول جىلى الماتىداعى قازاق-تۇرiك ۇلدار ليتسەيiنە وقۋعا قابىلداندىم. اكە-شەشە، باۋىرلارىم ميۋنحەندە، مەن الماتىدا جاتاقحانادا تۇرىپ وقىدىم. مiنە، بيىل مەكتەپ بiتiرiپ، ۇلكەن ومiرگە جولداما الدىم. اتا-بابا جەرiنە كەلگەنiمە ەش وكiنبەيمiن، قايتا قۋانامىن. مەكتەپتi دە جاقسى بiتiردiم. ماتەماتيكادان وليمپيادالارعا قاتىسىپ، 2010 جىلى مامىر ايىندا گرۋزيانىڭ تبيليسي قالاسىندا 28 ەلدiڭ وكiلدەرi قاتىسقان حالىقارالىق وليمپيادادا كۇمiس مەدال الىپ، جۇلدەگەر اتاندىم. سول سەبەپتi ۇلتتىق بiرىڭعاي تەستتەن بوساتتى. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتiنە قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم. بەس تiل مەڭگەرگەم. كەلەشەگiمدi تەك قازاقستانمەن عانا بايلانىستىرامىن. قازاقستان ءۇشiن قىزمەت ەتەمiن دەپ الدىما ماقسات قويعام. قازاقستان قارىشتاپ دامىپ كەلە جاتقان، كەلەشەگi زور مەملەكەت. مەن بالا كەزiمدە، 2002 جىلى قازاقستانعا العاش كەلگەنiمدە مۇلدەم باسقاشا بولاتىن.
از عانا ۋاقىت iشiندە وتە كەرەمەت وزگەرiپ كەتتi. تاعى ون جىلدا مۇنان دا كەرەمەت وزگەرەدi دەپ ويلايمىن. بiز ءومiر ءسۇرiپ جاتقان گەرمانيانى سوعىستان كەيiن قالپىنا كەلتiرۋگە 40-50 جىل كەرەك بولدى. ال، قازاقستان قارىشتاپ تەز وسۋدە. قازاقستاننىڭ سۋرەتتەرiن قالتا تەلەفونىما ءتۇسiرiپ الىپ، ميۋنحەندەگi دوستارىما كورسەتسەم، ولار تاڭ قالادى. "قازاقستان دەگەن وسىنداي كەرەمەت، دامىعان ەل مە؟" دەپ سۇرايدى. مەن وسىنداي ەلدە ءومiر ءسۇرiپ جاتقانىمدى ماقتان ەتەمiن.
ال، كەمشiلiكتەر جايلى ايتار بولسام، ەلدەگi قابىلدانعان زاڭداردىڭ iس جۇزiندە جۇزەگە اسپاي جاتاتىندىعى. زاڭعا قۇرمەتتiڭ ازدىعى. قازاقستان ءالi بوزبالا جاسىنداعى مەملەكەت قوي. ەۋروپا سياقتى دامىعان ەلدەردiڭ دەڭگەيiنە جەتۋ ءۇشiن ءالi دە ۋاقىت كەرەك شىعار دەپ ويلايمىن. دەگەنمەن، باعىت دۇرىس، قازاقستان بارلىق جاعىنان كۇن ساناپ دامۋدا. مەن سوعان قۋانامىن.
مiنە، الىستان كەلگەن قوناقتاردىڭ پiكiرi وسىلاي. ەۋروپاداعى قانداستاردىڭ ءار بۋىنىنىڭ وي-پiكiرiن ءوز اۋىزدارىنان ەستiپ، قازاقستان جايلى، ورىن الىپ جاتقان ماسەلەلەر جايلى كوزقاراستارىن بiلدiك. ايتىپ وتىرعان پiكiرلەرi ورىندى دەپ قۇپتاماسقا شارا جوق. ەۋروپا ەلدەرiندە تۇرىپ جاتقان قانداستارىمىز سونشالىق كوپ ەمەس. ولاي بولسا، سول قانداستاردى قولداي وتىرىپ، جەڭiلدiكتەر جاساي وتىرىپ، ەلiمiزدiڭ بولاشاعىنا ۇلكەن ينۆەستيتسيا جاسالدى دەپ ەسەپتەۋگە بولار ەدi.

"تۇركىستان" گازەتى