الەمدى كىمدەر وزگەرتەدى؟
كوبىمىز ومىردە تابىستى بولعىمىز كەلەدى، قانداي ءبىر ماقتان تۇتارلىق جەتىستىككە جەتسەك دەيمىز. تەلەديداردان، گازەت جانە كىتاپتاردان كورگەن-بىلگەن تابىستى ادامدارعا قاراپ قىزىعامىز. XXI-عاسىرداعى اقپاراراتتىق تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا قولىمىزدى سوزساق الەمدەگى بارلىق بولىپ جاتقان ماڭىزدى وقيعالاردان حاباردار بولا الامىز، جانە قالاعان ينفورماتسيامىزدى لەزدە تابا الامىز. بۇل تەحنولوگيا زامانىندا بارلىق نارسەلەر وزگەرىپ، بۇرىڭعىسىنان تانىلماس حالگە جەتسە دە، تابىسقا جەتۋ فورمۋلاسى ارقاشان قالپىنشا قالماق.
ارينە، ءاربىر ادامنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بولعانى سياقتى، ءاربىرىنىڭ تابىس ءسوزىن جورامالداۋ تاسىلدەرى دە ارقالاي. ياعني، بىرەۋلەر ءۇشىن تابىسقا جەتۋ مول اقشالى بولۋ بولسا، كەيبىرەۋلەر ءۇشىن ء بىلىمدى بولۋ، نەمەسە باسقالارعا كومەك كورسەتۋ بولىپ تابىلماق.
اربىرەۋىمىز ءوز قالاعان سالالارىمىزدا تابىسقا جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
بۇل سۇراققا پەننسيلۆانيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ پروفەسسورى انجەلا دۋكۆورتتىڭ ويلاندىراتىن جاۋابى بار. وتكەن جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا جارىق كورگەن كىتابى جانە وسىدان شامامەن 9 جىل بۇرىن جازعان ماقالاسىندا دۋكۆورت پروفەسسور تابىسقا جەتكەندەردىڭ ءبىرىنشى جانە ەڭ ماڭىزدى كورسەتكىشى ىنتىقتىق جانە تاباندىلىق ەكەنىن بايانداعان. ول اسكەري اكادەمياداعى اسكەرلەردەن، مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە دەيىن، ۇلتتىق سايىستارعا قاتىساتىن وقۋشىلاردان، جەكە مەنشىك كومپانيالارداعى جۇمىسشىلارعا دەيىن تابىسقا جەتكەندەردى زەرتتەگەن. سولاردىڭ نەگىزىندە جاساعان ساراپتاماسىندا دۋكۆورت پروفەسسور تالانتتى نەمەسە زياتكەرلىك دەڭگەيلەرى (IQ) جوعارىلار ەمەس كەرىسىنشە تالانتسىز جانە دە كوبىنەسە زياتكەرلىك دەڭگەيلەرىلەرى (IQ) ورتاشا بىراق ىنتىق جانە تاباندى جاندار ەكەنىن انىقتاعان.
سوندا بۇل ىنتىقتىق، تاباندىلىق دەگەنىمىز نە؟
ىنتىقتىقتى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ەڭ العاش عاشىق بولعان كەزىڭىزدى ەسىڭىزگە ءتۇسىرىڭىز. ءسىز سول كەزدەرى عاشىق بولعان ادامىڭىزدى كۇندىز ءتۇنى ويلاپ، ونسىز كۇن وتپەي، ونىمەن ۋاقىتتىڭ تەز وتەتىنىن اڭعارعان بولارسىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا سول ادامعا ىنتىق بولىپ جۇرگەن كەزىڭىز. ءدال سول سياقتى قانداي سالادا بولماسىن جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن ءوز ىسىڭىزگە عاشىق، ىنتىق بولۋىڭىز كەرەك ەكەن. ەگەر ءسىز تاڭعى 9-دان كەشكى 5-كە دەيىن جۇمىس جەرىڭىزدەگى ۋاقىتىڭىزدىڭ تەز ءوتۋىن قالايتىن، جۇمىس ۋاقىتى بىتە سالا ۇيگە اسىعاتىن جانداردىڭ ءبىرى بولساڭىز، ءسىز جۇمىسىڭىزعا ىنتىق ەمەسسىز جانە دە بۇل جۇمىسىڭىزدا تابىسقا جەتۋىڭىز دە ەكى تالاي دەگەن ءسوز.
Iphone قول تەلەفوندارىن، Macintosh كومپيۋتەرلەرىن بىلمەيتىن جان جوق شىعار. سولاردىڭ نەگىزىن قالاۋشى ستيۆ جوبس ىنتىقتىعىمەن ايگىلى بولعان. ول ستانفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2005-جىلعى ۋنيۆەسيتەت ءبىتىرۋ راسىمىندە سويلەگەن سوزىندە; ''ىنتىق ادامدار الەمدى وزگەرتە الادى. ءاربىر ادام ءوزىنىڭ نە نارسەگە ىنتىق ەكەنىن تابۋى كەرەك، ەگەر تاپپاعان بولسا تايماي ىزدەۋدى جالعاستىرۋى كەرەك، ەش ءتۇسىپ بەرمەستەن'' دەگەن.
جوبس كومپيۋتەردىڭ اپپاراتتىق تەحنولوگياسىنا ىنتىق بولمادى، ول ءار ادامنىڭ وزىندىك شىعارماشىلىعىنا كومەكتەسەتىن تەحنولوگيالىق قۇرالدار ويلاپ تابۋعا، قۇرۋعا ىنتىق بولاتىن. جوبس، ارىپتەستەرىنىڭ ايتۋىنشا، ءوز ىسىنە وتە اۋەس بولعان جانە جۇمىسىنىڭ ءاربىر ەگجەيىنە ەرەكشە ءمان بەرەتىن. جۇمىسىنا ىنتىقتىعى سونشالىق ''ستيۆ جوبس بولۋ'' اتتى ومىرباياندىق كىتابىندا ول جۇمىسى تۋرالى جاڭا يدەيالار ويلاپ تاپقانىندا ەش ويلانباستان تاڭعى ساعات 3-تە ارىپتەستەرىنە تەلەفون شالىپ حابار بەرەتىن.4 جوبس تەحنولوگيا ارقىلى الەمدى وزگەرتۋگە ىنتىق ەدى، وزگەرتتى دە.
ال تاباندىلىق ءسوزىن تۇراقتىلىق، ءتۇسىپ بەرمەۋشىلىك جانە دە سابىر سوزىمەن تەڭ ماعىنادا تۇسىنسەك بولادى. ارينە تابىس ادامعا اسپاننان سالبىراپ تۇسپەيتىنى بارىمىزگە ءمالىم. ءاربىر ادام جەتىستىككە جەتۋ ساپارىندا قايتكەن كۇندە ساتسىزدىككە ۇشىراۋى ىقتيمال. ءدال وسىنداي ءساتسىز جاعدايلاردا تابىستىلار تاباندىلىق كورسەتىپ، قۇلاعان ورىندارىنان قايتا تۇرسا، باسىم كوپشىلىگى ء تۇسىپ بەرەدى. تاباندىلىق-ول سابىر.
ال تاباندىلىق كورسەتۋدىڭ ەلىكتىرەرلىك ۇلگىسى جاك ما بولسا كەرەك. ول كەڭ اۋقىمدى كورشىمىز قىتاي ەلىنىڭ 2-ءنشى باي ادامى جانە ميلليارد دوللارلىق اليبابا كومپانياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. جاك مانىڭ ءومىرىنىڭ تەڭ جارتىسى تاباندىلىق كورسەتۋگە ارنالعان دەسەك تە بولادى.
جاك ما باستاۋىش جانە ورتا مەكتەپكە قابىلدانۋ ەمتيحاندارىنان نەشە مارتە قۇلاعانىمەن قاتار ۋنيۆەرسيتەتكە قابىلدانۋ ءۇشىن 3 مارتە ەمتيحان تاپسىرىپتى. كەيىننەن 30-داي ء ىس ورنىنا جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن ءوتىنىش جازعانىمەن ەشبىرى جۇمىسقا قابىلداماعان. ءتىپتى ءبىز بىلەتىن KFC-ءدىڭ ءوزى 24 ادامنان 23-ءىن جۇمىسقا العاندا، تەك جاك مانى عانا كەرى قايتارعان. ساقشى اكادەمياسىنا دا قابىلدانباعان ول، ءبىراز ۋاقىت ايىنا 12 دوللارعا اعىلشىن ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ ىستەپتى. گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنە 10 مارتە قابىلدانباعان ول، ەش قامىقپاي ءبىر سوزىندە; ''مۇمكىن ءبىر كۇنى گاۆارددا ساباق بەرەرمىن'' دەگەن ەكەن. 1999-جىلى ورناعان اليبابا كومپانياسى 3 جىل قاتارىنان ەشقانداي كىرىس اكەلمەگەنىمەن جاك مانىڭ تاباندىلىعى ارقاسىندا 4-ءنشى جىلدان باستاپ كىرىسى مولايا باستاعان.5 ونىمەن قويماي 2016-جىلى تەحنولوگيا سالاسىندا جاك ما اليبابا كومپانياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى رەتىندە الەمنىڭ 8-ءنشى اۋقاتتى ادامى اتالعان. تۇسىنگەنىڭىزدەي، نەشە مارتە ساتسىزدىككە ۇشىراعان ول، ەگەر تاباندىلىق كورسەتپەگەن جاعدايدا بۇگىنگى جاك ما بولماس ەدى.
ارينە، ىنتىقتىعى مەن تاباندىلىعى جەتىستىككە، ۇلكەن تابىسقا جەتەلەگەن ادامدار سانى ستيۆ جوبس نەمەسە جاك مامەن شەكتەلمەيدى. ءبىز بىلەتىن بارلىق تابىستىلاردىڭ ومىرىندە ىنتىقتىق پەن تاباندىلىقتىڭ ءىزىن كورۋگە، ۇشقىنىن تابۋعا بولادى. سوندا سىزدە، ەگەر سولاردىڭ قاتارىنا قوسىلعىڭىز كەلسە، ىنتىق بولعان ءىسىڭىزدى تاستاماڭىز جانە بۇل جولدا تاباندىلىقتان تايماڭىز. ال ەگەر قانداي ىسكە ىنتىق ەكەنىڭىزدى بىلمەيتىن بولساڭىز، ەڭ جاقىن ارادا ىزدەۋدى باستاڭىز. سەبەبى ىزدەگەن ادام قالايدا بولسىن ارقاشان ىزدەگەنىن تاپپاق.
امينە قىدىر
Abai.kz
