جالعا بەرىلەتىن پاتەرلەر... جالعان ەمەس پە؟
وتكەن جىلدىڭ سوڭىنا قاراي ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوساەۆ مىرزا (سۋرەتتە) باسىندا باسپاناسى جوق قازاقستاندىقتار پاتەرلەردى ۇزاق مەرزىمگە جالعا الا الادى دەپ رەسمي تۇردە مالىمدەگەن ەدى. «بۇل نە قىلعان باتپاق قۇيرىق، ايدالادا جاتقان قۇيرىق» دەگەندەي، كوپشىلىگىمىزدى اڭ-تاڭ قىلعان مينيستر مالىمدەمەسىنە وراي ءبىز ازداعان اقپاراتتار جيناستىرىپ كوردىك. سويتسەك، ماسەلەنىڭ ءمانىسى مىنادا ەكەن: ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرىلەتىن جاپ-جاڭا پاتەرلەردى كەزەگى كەلگەن باسپاناسىز تۇرعىن العاشقى جارناسىز-اق جالعا الا الاتىن كورىنەدى. ەڭ تومەنگى سىياقى دەڭگەيىمەن. بيىلعى جىلى سالىناتىن، بىراق ءالى ىرگەتاسى دا قالانباعان وسىناۋ كوپپاتەرلى ۇيلەر نەگىزىنەن ۇلكەن قالالارعا جاقىن ماڭداردا، مونوقالالاردا، ءتىپتى اۋىلدىق جەرلەردە دە سالىنباقشى. حوش، دۇرىس-اق دەيىك. ال سوندا مۇنى كىم قارجىلاندىرادى؟
سويلەپ كورەيىك: اي سايىنعى جالعا بەرۋ قۇنى ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن قارجى ەسەبىنەن تومەندەتىلىپ، استانا مەن الماتى قالالارىنداعى، ايماقتارداعى ايلىق جالعا بەرۋ قۇنى 56 مىڭ مەن 23 مىڭ تەڭگەنىڭ ارالىعىندا بولماق. ارزان با؟ البەتتە ارزان. جالعا بەرۋ مەرزىمى ون جىلعا دەيىن سوزىلاتىن وسىناۋ پاتەرلەر ەڭ الدىمەن بيۋدجەتتەگىلەر مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەگىلەرگە بەرىلمەك. ال ەندى زاڭدى تۇردەگى كەزەگى كەلمەسە، مۇنداي پاتەرلەر جاس وتباسىلاردىڭ قولىنا تيە بەرمەۋى ابدەن مۇمكىن. قولىمىزداعى ناقتى مالىمەتتەرگە قاراعاندا، جالعا بەرىلەتىن وسىناۋ ارزان پاتەرلەردى ۇكىمەت تە ەمەس، باسقا دا ەمەس – تەك «قازاقستاننىڭ يپوتەكالىق كومپانياسى» اكتسيونەرلىك قوعامى عانا بولەتىن كورىنەدى. تاعى ءبىر رەسمي مالىمەتتەرگە جۇگىنەتىن بولساق، اتالىپ وتىرعان ارزان ۇيلەردى زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا دا سالۋعا بولادى ەكەن – البەتتە، ەگەر زاڭدى تۇلعا مەن يپوتەكالىق كومپانيا اراسىندا كەلىسىم-شارت جاسالاتىن بولسا. مۇنداي جاعدايدا دايىن بولعان پاتەرلەردى جۇمىس بەرۋشى ەڭ الدىمەن ءوز جۇمىسشىلارى مەن قىزمەتكەرلەرىنە بولەتىنى بەلگىلى، دەمەك، بۇل جەردە كەزەك-پەزەك دەگەندەرىڭىز ەشقانداي ءرول ويناماي قالادى دەگەن ءسوز. بۇل ەندى تازا شىندىق. قازىرگە بەلگىلى بولعانى – «نۇق «بايتەرەك» اكتسيونەرلىك قوعامىنا بولىنەتىن 250 ميلليارد تەڭگەنىڭ 145 ميلليارد تەڭگەسى ۇلتتىق قوردان، 29,2 ميلليارد تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن، ال قالعانى باسقا دا ءارتۇرلى كوزدەردەن بولىنبەك. ناقتى قانداي كوزدەردەن – ازىرگە بەلگىسىز.
ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ الدىن- الا ەسەپتەۋلەرىنە قاراعاندا، ەڭ تومەنگى باعامەن جالعا بەرىلەتىن مۇنداي تۇرعىن ۇيلەردىڭ بيىل 487 مىڭ شارشى مەترى ەكسپلۋاتاتسياعا بەرىلمەك. بۇل از با، كوپ پە – مۇنى ءبىز بىلە المادىق، ويتكەنى، اتالعان ۇيلەردىڭ ءالى ىرگەتاسى دا قۇيىلعان جوق. مينيسترلىكتىڭ مۇنىسى ءبىر جاعىنان... «قاشپاعان سيىردىڭ ۋىزىنا تالاسقانداردى» ەسكە تۇسىرەتىن سياقتى.
مارات ماداليموۆ.
Abai.kz