- ...ءومىر دەگەن قىزىق. كەيدە كۇتپەگەن جەردەن توسىن جاعدايلارعا تاپ بولاسىڭ. جولاۋشىلاپ كەلە جاتىپ، ساپارلاس جاندار اراسىنان ءتۇرلى تاعدىرلى ادامدارمەن كەزدەسىپ، سۇحباتتاسا كەلە تاڭ قالارلىق جايتتارعا كۋا بولاسىڭ. جول قىسقارتۋ ءۇشىن اڭگىمە-دۇكەن قۇرعاندى جانىم سۇيەدى. ءبىر جاعىنان بۇل جول قىسقارتۋدىڭ امالى دەسەڭ دە، سىرلاسا كەلە كەي جانداردىڭ جاقىن بولىپ كەتەتىنى سونشا، ايىرىلار ساتتە بۇرىننان تانىس-ءبىلىس ادامدارداي قيماي قوشتاساسىڭ. جاقىندا وسىنداي ءبىر جاعداياتتى باسىمنان كەشتىم. قالاي دەسەم بولادى!.. ءتىپتى بۇل ءبىر تاريحي كەزدەسۋ بولعان سياقتى، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن  ابەكەڭ، امانباي وتەباي اعامىز. -

ءبىرىنشى الماتى بەكەتىنەن «بايتەرەك» جۇردەك پوەزىنا وتىردىم. استاناعا.  جول سەرىكتەر بيلەت تەكسەرىپ، توسەك-ورىن تاراتقان سوڭ، جولاۋشىلار ابىر-سابىر جايعاسا باستادى. مەن دە ورنالاسىپ بولعان سوڭ، كورشىلەرىمە قاراسام، ۇستىڭگى جاققا ەكى جىگىت پەن ءبىر قىز جايعاسىپتى. ال استىڭعى ەكى ورىنعا جاس شاماسى الپىستارداعى ەكى ايەل ورنالاسىپتى. رەڭدەرىنە قاراپ، اپالى-ءسىڭىلىلى اعايىندى كىسىلەر-اۋ دەپ ويلادىم. كەشكىلىك شاي ءىشىپ وتىرىپ، تانىستىق. ۇلكەنىنىڭ ەسىمى – قورلان، كىشىسى – قارلىعاش ەكەن. اڭگىمەدەن اڭگىمە تۋىنداپ ولاردىڭ ورال وڭىرىنەن ەكەنىن ءبىلدىم. ءبىر كەزدە اڭگىمەمىز تەلەديداردان بەرىلىپ جۇرگەن كينوفيلمدەر تاقىرىبىنا اۋىسىپ، دوسحاننىڭ كينو سالاسىنداعى ەڭبەكتەرى جايىندا ءسوز بولدى. مەن دوسحاننىڭ «باندىنى قۋعان حاميت» كينوسىندا ءوز ءرولىن كەرەمەت سومداعانىن ايتىپ ەدىم، قورلان مەن قارلىعاش «ءبىز – سول باندىنى قۋعان حاميتتىڭ قىزدارىمىز. اكەمىز – تاڭكىباەۆ حاميت قاراقويشىۇلى ومىردە بولعان ادام» دەپ، ول كىسى جايلى ءبىراز اڭگىمە ايتتى.

«...اكەمىز – تاڭكىباەۆ حاميت ورال وبىلىسى (قازىرگى باتىس قازاقستان وبلىسى. - رەد), وردا اۋدانىنىڭ تۇرعىنى، سوعىس ارداگەرى. سول قۇدىرە باندىنىڭ باسىن كەسىپ اكەلگەن حاميت – ءبىزدىڭ اكەمىز. 1940 جىلى اسكەرگە الىنىپ، ماسكەۋدەن بەرلينگە دەيىنگى شايقاسقا قاتىسىپ، 1945 جىلى ەلگە ورالدى. 1951 جىلداردان باستاپ فۋرمانوۆ اۋدانىنداعى «پاسپورت ستولىندا»، سودان سوڭ 1963 جىلعا دەيىن بولىمشەلىك ميليتسيا قىزمەتكەرى بولىپ ەڭبەك ەتىپ، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى زەينەتكە شىقتى. 1976 جىلى ماۋسىم ايىندا قايتىس بولدى. اكەمىزدىڭ ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگىن تانىتىپ، اتىن جاڭعىرتساق دەيمىز. كوزى تىرىسىندە اكەمىزگە «وسى بولعان جايدى ءباسپاسوز نەمەسە تەلەديدار ارقىلى ەلگە جەتكىزسەك، كەيىنگى ۇرپاققا ءتالىم-تاربيەلىك ءمانى بار دۇنيە ەمەس پە؟» دەگەنىمىزدە، «سونىڭ قاجەتى نە؟ ەستۋىمشە، قۇدىرەدەن ۇرپاق قالىپتى... سەندەرگە ەرتەڭ زيانى ءتيىپ جۇرە مە؟» دەپ قۇپ كورمەدى. سوسىن بۇل اڭگىمەنى جىلى جاۋىپ قويعانبىز. كەيىن بىلدىك، «اكەمدى ولتىرگەن ادام وسىندا تۇرادى ەكەن» دەپ ءبىر كىسى اۋىلعا كەلىپتى. كوز كورگەندەر «ايتسا ايتقانداي ءوزى دە قۇدىرەگە تارتقان الپامساداي ءداۋ ەكەن» دەۋشى ەدى...

اكەمىز دۇنيەدەن ءوتتى. ەندىگى ارمانىمىز – اكەمىزدىڭ ەرلىك ىستەرىن، قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەگى قازاق باتىرلارىنىڭ قيلى تاعدىرىن كەيىنگى ۇرپاق تانىپ-بىلسە، سول ارقىلى ەرلىككە، ورلىككە تاربيەلەنسە دەگەن وي... ءۇمىت.

مەن الماتىدا، الاتاۋ اۋدانىنداعى 6-شى شاڭىراقتا تۇرامىن. نىسپىم – قورلان. كوپ جىلدار ساۋدا سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكە شىقتىم. قازىر ءبىز دە جاس ەمەسپىز... اكە ەڭبەگى ەسكەرىلىپ جاتقان كۇندى كورىپ كەتۋ – ءبىز ءۇشىن قول جەتپەس ارمان» - دەپ، قورلان كوزىنە جاس الدى.

ماعان بۇل كەزدەسۋ «باندىنى قۋعان حاميت» كينوسىنداعى كەيىپكەرمەن ءبىر ءسات بىرگە عۇمىر كەشكەندەي اسەر قالدىردى. قازاقتىڭ جاۋ جۇرەك باتىرى حاميت اعامىزدىڭ عۇمىرى مەن ءومىر جولىن ۇرپاققا جەتكىزۋدى تاعدىر مەنىڭ موينىما جۇكتەگەندەي!..» - دەدى ابەكەڭ اڭگىمەسىن اياقتاپ.

• بۇل وقيعا شىنىندا بەلگىلى جۋرناليست بەيسەن قۇرانبەك جۇرگىزەتىن

«ايتۋعا وڭاي» باعدارلاماسىنا سۇرانىپ-اق تۇر ەكەن! - دەدىم مەن دە تاڭدانىسىمدى جاسىرماي.

- ءيا، ىزدەۋشى تابىلىپ، اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ناسيحاتتالىپ جاتسا، ءتالىم-تاربيەلىك ءمانى بار دۇنيە بولار ەدى! – دەدى ابەكەڭ ءسوزىمدى قوستاپ...

ايتپاقشى، قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، وقيعا جايىن كەڭىرەك بىلگىسى كەلەتىن جۋرناليستەر بولسا، امانباي اعامىزبەن حابارلاسىپ قورلان حاميتقىزىنىڭ تەلەفونىن الۋىنا بولادى.

ابەكەڭ، امانباي وتەباي اعامىز – ۇزاق ۋاقىت ونەر سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكە شىققان مادەنيەت قايراتكەرى. بىرنەشە اندەرى قازاق راديوسىنىڭ «التىن قورىنا» ەنگەن تانىمال سازگەر. قازىر استانادا تۇرادى.

تۇرماعانبەت كەنجەباەۆ

Abai.kz