(جۋرناليستىك زەرتتەۋ)

وتكەن جەكسەنبىدە «Abai.kz» جانە «الاۋينفورم» اقپاراتتىق پورتالدارىنىڭ جۋرناليستەرى الماتى قالاسى مەن قالا ماڭىندا شوعارلانعان ءىرىلى-ۇساقتى بازارلاردى ارالاپ،  باراقتاردا تۇرىپ جاتقان باسپاناسىز جانداردىڭ ءتۇرمىس-تىرشىلىگىن بارىپ كوردى.

وتكەن اپتادان بەرى الەمجەلىنىڭ قىزۋ تالقىسىنا تۇسكەن تاقىرىپ – جۋرناليست  نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى مەن ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆتىڭ جاستارعا جاتاقجاي سالىپ بەرۋ تۋرالى باستاماسى بولدى.

ىشكى ميگراتسيانىڭ سالدارىنان قازىر بەيبىت ەلىمىزدە بەيرەسمي بوسقىندار كوشى پايدا بولدى. ونى جوققا شىعارا المايمىز. سول سەكىلدى ۋرباندالۋ ۇدەرىسىن دە تەجەۋ مۇمكىن بولماي تۇر.  دەمەك ماسەلەنى شەشۋدىڭ وزگە جولدارىن قاراستىرۋ قاجەت.

ءبىز جۋرناليستىك زەرتتەۋ بارىسىندا الماتى قالاسىنداعى جاستاردىڭ عانا جاي كۇيىن ناقتى دەرەكتەرمەن كورسەتتىك. ال استانا، شىمكەنت جانە وزگە دە ءىرىلى-ۇساقتى قالالاردا قانشاما جاستىڭ باس قايعىسى باسپانا بولىپ ءجۇر؟ سونىمەن قاتار بۇل – جاستارعا بايلانىستى كەلتىرىلگەن دەرەكتەر. ال قانشا جىلدان بەرى بازار جاعالاپ، پاتەر جالداپ تۇرعانداردىڭ كىم سانىنا جەتىپتى. تاپقان ناپقانىڭ جارتىسىن پاتەراقىعا بەرەتىن ىشكى ميگرانتتاردىڭ ەسەبىنەن تابىس تاۋىپ وتىرعان (پاتەر دەۋگە مۇلدە كەلمەيدى) بولمە بەرۋشىلەر مەملەكەتكە ءبىر تيىن دا سالىق تولەمەيدى. تۋراسىن اي تساق، باراق قوجايىندارىنىڭ بۇل اركەتى كولەڭكەلى ەكونوميكاعا جاتپاي ما؟ سونىمەن، ءبىز باردىق، كوردىك.  بىزدىڭ بارىپ، كورىپ جازعانىمىزعا پىكىر ءبىلدىرۋ ءسىزدىڭ ەركىڭىزدە!

(بەينە جازبانىڭ اۆتورى ءمولدىر ءبايبورى)

ۋاقىتشا تىركەۋ كەزىندە رەسمي تۇردە 690 مىڭ ىشكى ميگرانت ەسەپكە الىنىپتى. ال، شىن مانىندە بۇل كورسەتكىشتىڭ الدەقايدا كوپ ەكەنى تۇسىنىكتى. دەسە دە، 690 مىڭ باسپاناسىز قازاقستاندا بار دەگەن ءسوز ەشقانداي بۇرا تارتتى بۇلتارتپاسى جوق انىق ءسوز، ناقتى دەرەك. 2016 جىلدى قورىتىندىلاعان الماتى اكىمى باۋىرجان بايبەك قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى 2 ميلليونعا جەتكەنىن ايتقان ەدى. الماتى قازاقستانداعى ەڭ ءىرى مەگاپوليس سانالاتىندىقتان، ايدىك شاھارعا كەلۋشىلەردىڭ سانى دا وزگەلەرمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر كوپ.

الماتى قالاسى اكىمدىگى جاستار ساياساتى باسقارماسىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، بىلتىرعى جىلدىڭ قورىتىندى ەسەبى بويىنشا، الماتى قالاسىندا 14-تەن 29 جاسقا دەيىنگىلەر ساناتىندا   483 مىڭ ادام بار ەكەن.

ال جىل سايىن الماتى قالاسىندا 30 مىڭعا جۋىق جاس مامان جوو اياقتايدى. ولاردىڭ 7 مىڭعا جۋىعى الماتى قالاسىنىڭ تۋمالارى بولسا، قالعاندارى وزگە قالالاردان كەلگەندەر.

رەسمي ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، جوعارىداعى 30 مىڭ جاس مامانىڭ 75 پايىزى الماتىدا قالۋدى ءجون كورەدى ەكەن. بۇل تىزىمگە الماتى ماڭىنداعى (قاسكەلەڭ، تالعار، ىلە اۋدانى) قالاشىقتاردىڭ جاستارى كىرمەگەن. كۇندەلىكتى كەلىپ-كەتىپ جاتقان جاستاردىڭ ەسەبىنە جەتۋ مۇمكىن ەمەس.

ال قازىردىڭ وزىندە الماتى دەيتىن ايدىك شاھارداعى 81 مىڭعا جۋىق ستۋدەنتتىڭ بار بولعانى 35 مىڭى مەملەكەتتىك جاتاقحانامەن قامتاماسىز ەتىلگەن. قالعان 46 مىڭ ستۋدەنت پاتەر جالداپ تۇراتىنى ءسوزسىز.

بۇل ماتەريالدى ارى قاراي فوتو رەپورتاجبەن تولىقتىرايىق.

التىن وردا ماڭىدا ورنالاسقان باراقتار:

جۋرناليستىك زەرتتەۋدى باستاعانداعى ءساتىمىز.

تار اۋلاداعى تىرشىلىك، بۇل اۋلادا 15 وتباسى تىرشىلىك كەشۋدە. پاتەر اقىسى 20-25 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ءبىز بارعاندا بوس بولمە تابىلمادى.

قوقىسى قولقانى قاپقان اۋلا (قوقىس اپتاسىنا ءبىر رەت شىعارىلادى. ول ءۇشىن قوسىمشا اقشا تولەنەدى.)

تار بولمەگە سىيماعان تۇرمىستىق زاتتار

قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى جالدامالى بولمەلەر:

اۋىزەكى تىلدە «وتپوۆكا» اتالىپ كەتكەن بازار ماڭى

11 جانۇياعا ارنالىپ سالىنعان بولمەلەر (قالانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان. بۇل اۋلادا 11 وتباسى تۇرادى. پاتەر قۇنى 25-30 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. )

كۇن تۇسپەيتىن «كەڭىستىك»

ءاسۇي مەن جاتىنجايدى اجىراتىپ بەرىڭىزشى

قالقامانداعى جۇرتتىڭ جايى

12 وتباسى وشارىلىپ وتىر ء(بىز بارعان بۇل ۇيدە 12 وتباسى تۇرادى. ءبىز بارعاندا ءبىر عانا بولمە بوساپ تۇردى. مۇنداعى جۇرت ايىنا 20 مىڭ مەن 40 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە قۇن تولەيدى.)

قۋىقتاي بولمە

3/3 كولەم

ەرلەر مەن ايەلدەرگە ارنالعان ەكى بولەك دارەتحانا. دارەتحاناعا بارۋ ءۇشىن اعاشتان اتتاپ ءوتۋ كەرەك

دۋش قابىلداۋعا دا «جاعداي» جاسالعان

تاۋىق تا، كۆارتيرانت تا – قوجايىن ءۇشىن تابيۋىس كوزى. سوندىقتان، ەكەۋى دە ءبىر اۋلادا جۇرۋگە قاقىلى.

قورتىندى:

قازاقستاندا زاڭ جۇزىندە ءاربىر ازاماتقا 18 شارشى مەتردەن كەڭىستىك بەرىلۋى كەرەك. ال ءبىز كورگەن جالدامالى بولمەلەردىڭ كولەمى 9 شارشى مەتردى قۇرايدى. ول جەردە وتباسىلى، بالا-شاعىلا ادامدار تۇرىپ جاتىر. سوندا ءاربىر ادامعا قانشا شارشى مەتر كەڭىستىكتەن كەلەتىنىن ەلەستەتە بەرىڭىز...

ەندى جاڭاعى 9 شارشى مەتردى ستاندارتتى وتباسىنىڭ جان باسىنا شاعىپ كورەلىك. اكەسى، شەشەسى، ءبىر ۇل، ءبىر قىز، ياعني ءبىر وتباسىندا 4 ادام بار دەلىك. ءار ادامعا 2,25 شارشى مەتردەن كەلەدى.  ءبىر قىزىعى ەلىمىزدە زاڭ جۇزىندە سوتتالعان ءاربىر ازاماتقا 3 شارشى مەتردەن كەڭىستىك تيەدى ەكەن. ارعى جاعىن ءوزىڭىز پايىمدارسىز...

ەسكەرتۋ: «Abai.kz» پەن «الاۋينفورم» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جۋرناليستەرى باسپاناسىز بوسقىندار ەلىنە ساپارىن ارىقاراي دا جالعاستىرا بەرەتىن بولادى.

اينۇر تولەۋ

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz