قازاق قارۋلى كۇشتەرىنە - ءۇش عاسىر
كۇندەردىڭ كۇنىندە وتارسىزداندىرۋ جۇرگىزىلگەن قازاقستاندا مەملەكەتتىك مەرەكەلەر ءتىزىمى وزگەرەرى انىق. اقورداعا قاراپ، رەسەيگە جالتاقتاپ «تويلانىپ» جۇرگەن بىرقاتار مەرەكەلەرىمىز تاريح ساحناسىنان كەتەدى. سولاردىڭ ءبىرى – 9-مامىر مەرەكەسى. ءىى جاھان سوعىسىنا قاتىسقان سوڭعى مايدانگەر دۇنيەدەن وزعان سوڭ، ول مەرەكەنىڭ ءمانىسى قالمايدى.
كەشەگى كەڭەس تاريحشىلارى جاساپ بەرگەن «ۇلى وتان سوعىسى» دەپ اتالىپ جۇرگەن مارتەبەسى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۇبەگەيلى جويىلادى. بۇدان نەبارى ءجۇز جىل عانا بۇرىن بولعان ءى جاھان سوعىسىنىڭ ماڭىزدى داتالارىن بۇگىندە ەشكىم ەسىنە المايتىنى ءتارىزدى ءىى جاھان سوعىسىنىڭ جەڭىستى داتالارىنىڭ قادىرى قالمايدى. بۇگىنگى وتان قورعاۋشىلار كۇنىندە وتكىزىلگەن اسكەري پارادتىڭ جەڭىس كۇنىمەن دە بايلانىستىرىلۋى ماعان يگى وزگەرىستەردىڭ باسى سياقتى كورىندى.
تاريحقا كوز جىبەرسەك، ابىلاي زامانىنان بەرى ەلىمىزدىڭ ازاتتىعى مەن بوستاندىعى جولىندا قازا تاپقان كۇللى قاھارماندار ۇمىت قالىپ ءجۇر. جوڭعار-قالماق سوعىستارىنداعى جەڭىستەرىمىز مۇلدە ەسكە الىنبايدى. قازاق جۇرتى قۇددى ءبىر «ۇلى وتان سوعىسىنان» باسقا سوعىستى كورمەگەن ءتارىزدى. اقيقاتىندا قازاق قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلعانىنا 25 جىل ەمەس – ءۇش عاسىر! قازاقتىڭ اسكەري ونەرىنىڭ تاريحى ودان دا تىم ارىدە جاتىر.
ۋاقىت جاعىنان بىزگە الىس-جاقىنىنا قاراماستان وتان ءۇشىن قان توككەن ەرلەرىمىزدىڭ ءبارى قىمبات. سوندىقتان تاياۋ جىلداردا 9-مامىر مەرەكەسى 7-مامىرعا ياعني جەڭىس كۇنى تولىقتاي وتان قورعاۋشىلار كۇنى اياسىنا كوشىرىلگەنى دۇرىس. جاڭاشا تويلاناتىن وتان قورعاۋشىلار كۇنى بۇگىنگى ساردارلار مەن ساربازداردى اسپەتتەۋمەن بىرگە فاشيستەرگە قارسى سوعىستى قوسىپ العاندا قازاق حالقىنىڭ سوڭعى ءۇش عاسىرلىق تاريحىنداعى قاھارماندارىمىزدى تۇگەلدەي ەسكە الۋعا مۇمكىندىك بەرەر ەدى.
ءۇش ءجۇزدىڭ بىرىككەن قولىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان 1710 جىلعى قاراقۇم قۇرىلتايىن قازاق قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعان مەرزىمى رەتىندە اتاپ وتۋگە ابدەن لايىق. كەي دەرەكتەردە قاراقۇم قۇرىلتايى دا مامىر ايىندا وتكەندىگى ايتىلادى. سول تۇرعىدان قاراساق، قازاق قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعانىنا بيىل 307 جىل بولادى ەكەن. سول جيىندا تابىن قاراۇلى بوكەنباي باتىر: «تالانعان كوشتىڭ، تۇتقىندالعان بالا-شاعانىڭ، بەيشارا باقىلاۋشىسى بولىپ وتىرمان. جاۋدان كەك الامىز، ولسەك، قارۋ ۇستاپ ولەمىز! قىپشاق دالاسىنىڭ ساربازدارىنىڭ جالتارعان كەزى بولدى ما؟.. جاۋدىڭ زۇلىمدىعىنا شىداپ وتىرا المان!؟ جاۋعا مىنەر تۇلپار قۇرىپ پا؟! سۇر جەبە تولى قورامساق قاڭىراپ بوس قالىپ پا؟!»، –دەپتى ورشەلەنىپ.
ءسويتىپ تۇڭعىش رەت ءۇش ءجۇزدىڭ بىرىككەن قولىن باستاعان، دۇشپانعا تويتارىس بەرىپ، 1712 جىلى 50 مىڭ اسكەرمەن جوڭعار جەرىنە باسىپ كىرگەن بوكەنباي باتىردى قازاق حالقىنىڭ تۇڭعىش مارشالى دەسە بولادى. سوندىقتان ەلباسى ايتپاقشى، ۇلتتىق سانامىزدى جاڭعىرتا وتىرىپ، 25 جىلمەن ءوز ادىمىمىزدى ءوزىمىز تۇساماي، قازاق قارۋلى كۇشتەرىنىڭ 310 جىلدىعىن لايىقتى اتاپ وتەتىن كۇنگە جەتەيىك!
مارات توقاشباەۆ
Facebook-تەگى پاراقشاسىنان