قازاقتىڭ قۇرامىندا جوڭعار قانى بار. نايماننىڭ ىشىندە جانە باسقا دا قازاقتىڭ تايپالارى مەن رۋلارىندا جوڭعار كومپونەنتى از ەمەس، ال كەيبىر ولكەلەردە وتە كوپ. تاريحي شىندىق ءۇشىن بۇل سىردى اشاتىن كەز كەلدى.

مەنىڭ اجەم گۇلجاميلا (مەن ول كىسىگە شوبەرەمىن) ماعان مىنانى ايتقان ەدى: "اتالارىمىز جوڭعاردىڭ باسىنان باق تايعان تۇستا جوڭعار جايلاۋلارىن ارالايتىن بولىپتى. اتتان تۇسپەي-اق، بالا كورسە بەتىنە قارايدى ەكەن دە، ەگەر دە بالا وكپە اۋرۋىمەن اۋىرماسا (ول ۋاقىتتا تۋبەركۋلەز كوپ كەزدەسەدى) الىپ كەتەدى ەكەن. بۇل سول تۇستاعى سول زامانداعى جوڭعار-قازاقتىڭ كادۋىلگى تىرشىلىگى: بىرەۋىنە - ۇل (نارەستە ءولىمى كوپ بولعان. اسىرەسە، ۇلداردىڭ شەتىنەۋ كورسەتكىشى جوعارى بولدى), بىرەۋىنە - قالىڭدىق جەتپەيدى، سول كەرەكتەرىن جوڭعاردىڭ جايلاۋىنان وڭگەرىپ اكەلەدى ەكەن. ءسويتىپ تۋىسقاندارىن قارق قىلاتىن كورىنەدى.

كەيبىر جاعدايدا ءتورت-بەس جوڭعار جىگىتى پانا سۇرايدى ەكەن، ولاردى قازاقتار قارسى بولماي قابىلداعان. تاعى ءبىر جاعدايلاردا جوڭعارلار قازاق ىشىنە رۋ بولىپ قوسىلعانى جايلى دەرەكتەر كەزدەسەدى. قىتاي مەن قازاق جوڭعاردى تىقسىرعان تۇستا قىتاي تاراپى ولارعا گەنوتسيد جاساپ، ءبىر ميلليون حالىقتى قىرىپ جىبەردى. سول گەنوتسيدتەن قاشقان جوڭعاردىڭ كوبى قازىرگى قىرعىزستان مەن قازاقستان تەرريتوريالارىنا قاشىپ بارىپ، قىرعىز بەن قازاققا ءسىڭىپ كەتتى.

ولار قازاق باتىرلارىنىڭ پروتەكتسياسىن العان. ولار كەيىن نومينالدى تۇردە يسلام ءدىنىن قابىلداعان، كەيىن قازاقتانعان.

ماسەلەن، قازىرگى جەتىسۋدا-سارقان، قاراساي، قاسكەلەن اۋداندارىندا قالماق- جوڭعارلار اۋىلدارى ۇشىراسقان. ولاردىڭ ءبىر بولىگى حريستيان ءدىنىن قابىلداپ، كازاچەستۆو قۇرامىنا دا كىرگەن.

ەڭ كوپ قالماق سىڭگەن - قىرعىز ولكەلەرى. مەنىڭ اعام، بەلگىلى عالىم ساكەن دارجەنوۆ مارقۇم ايتۋشى ەدى: "مەنىڭ تەگىم قالماق" دەپ. قىرعىز ىشىندە قىرعىزدانعان قالماقتار تەگىن جاسىرمايدى. ءبىر كەزدە ولاردىڭ ءبىر توبى ءتىپتى قىرعىزدارعا وكپەلەپ، رەسەيدىڭ قالماق ولكەسىنە كوشپەك بولعان. قازاق قالماقپەن كوپ سوعىسقان، سونىمەن بىرگە اندا-قۇدالىق قاتىناستار دا از بولماعان. حاقنازار حاننىڭ كەزىندە قالماق حاندىعى قازاققا بودان بولعان. سەبەبى ءۇش-ءتورت عاسىر تەك سوعىسۋ، سوعىس جاعدايى تىم ۇزاق بولۋ مۇمكىن ەمەس نارسە.

ءبىزدىڭ تاريحشىلار بۇل ماسەلەنى ىندەتە زەرتتەۋى كەرەك دەپ ويلايمىن!

Abai.kz