قازاقستان حالقىنىڭ بىرىڭعاي زەينەتاقى جيناقتاۋشى قورىننان كەزەكتى رەت داۋ شىقتى. بۇل جولى ەكونوميست راقىم وشاقباەۆ زەينەتاقى قورىنداعى جەلگە ۇشقان 200 ميلليون دوللاردىڭ جاي-جاپسارىن جايىپ سالدى.

قازاقستاننىڭ بىرىڭعاي زەينەتاقى جيناقتاۋشى قورى ءازىربايجاننىڭ مەملەكەتتىك بانكىنىڭ 125 قۇندى قاعازىن ساتىپ العان. بۇل - شامامەن 71,3 ميلليارد تەڭگەنى نەمەسە 200 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايتىن سوما.

ال جاقىندا عانا قازاقستاننىڭ بزجق ينۆەستورلىق ەتكەن  ءازىربايجان بانكى بانكروتقا ۇشىراعانى 
بەلگىلى بولدى. ءسويتتى دە 71 ميليارد جەلگە ۇشتى.

وتكەندە قازاقستاننىڭ حالىق بانكى 2014 جىلى ءدال وسى بانكتەگى بارلىق سالىمدى كەرى قايتارىپ العانىن باسقارما ءتورايىمى ءۇمىت شاياحمەتوۆا حانىم ايتتى.

شاياحمەتوۆا باسقاراتىن بانك ءازىربايجان بانكىنەن ءوز سالىمدارىن كەرى قايتارىپ العان دا، بزجق ءدال وسى بانككە سالىم سالعان ەكەن. وقيعا 2014 جىلى بولعان.

ءازىربايجاننىڭ مەملەكەتتىك بانكى 2016 جىلى بانكروتقا ۇشىراۋدىڭ از-اق الدىندا بولعان. بزجق سول كەزدە نەگە اكتسيالارىن كەرى قايتارىپ الماعان؟ بەلگىسىز. قورداعىلار دا بۇل جايىندا جاق اشپادى.

بزجق-داعى قارجى - جۇمىسقا جارامدى قازاقستان حالقىنىڭ جىلدار بويى تىرنەكتەپ جيعان اقشاسى. ال ونى وڭدى-سولدى جۇمساۋعا كىم رۇقسات بەردى؟ بزجق- قارجىسىن ينۆەستورلىق باعىتتا قولدانۋدى كىمدەر باقىلايدى؟ كىمدەر جۇزەگە اسىرادى؟

ءبىز بۇل سۇراقتارعا جاۋاپتى  بزجق جانىنان قۇرىلعان قوعامدىق كەڭەستىڭ ەكس-توراعاسى دوسىم ساتپاەۆتان سۇرادىق.

راقىم وشاقباەۆ جاريا ەتكەن بۇل اقپارات بزجق-نىڭ ءبىر عانا بىلىعى. بۇدان باسقا قانشا 
قارجى سۇراۋسىز كەتتى؟..

(سۋرەتتە ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ)

دوسىم ساتپاەۆ، ساياساتتانۋشى:

-اۋەلى  قوردىڭ جۇمىسىندا كولەڭكەلى تۇستار كوپ ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. اشىقتىق جوق. راقىم وشاقباەۆ جاريا ەتكەن بۇل اقپارات بزجق-نىڭ ءبىر عانا بىلىعى. بۇدان باسقا قانشا قارجى سۇراۋسىز كەتتى؟.. مىسالى، وتكەن جىلى عانا قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە ينۆەستيتسيا رەتىندە بەرىلگەن قارجىلار ءوزىن-ءوزى اقتاماق تۇگىلى، «Kazinvest» سەكىلدى بانكتەر بانكروتقا ۇشىرادى. نەمەسە، قوعامدىق كەڭەس قۇرىلاعان كەزدە قازاقستان تەمىر جولىنا ينۆەستيتسيا رەتىندە بەرىلمەك بولعان 50 ميلليارد تەڭگەنى ءبىز شۋلاپ ءجۇرىپ، جۇرتقا جاريا ەتتىك.

بىرىنشىدەن، بزجق-نىڭ قارجىسى ينۆەستورلىق ماقساتتا قولدانىلادى. تەك سونىڭ ناقتى قانداي نىساندارعا، قاشان، قانشا سومادا جۇرگىزىلگەنى  جاريا ەتىلمەدى.

ەندى سۇراق. زەينەتاقى قورىنىڭ اقشاسىنا (سول كەزدە) بانكروت بولۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعان 
ءازىربايجان مەملەكەتتىك بانكىنىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋ تۋرالى  شەشىمدى كىم شىعاردى؟ 
كىم ۇسىندى؟ قۇزىرلى ورگاندار تاعى ءۇنسىز.

سودان كەيىن، زەينەتاقى قورىنىڭ قارجىسىن «ۇلتتىق قوردى باسقارۋ جونىندەگى كەڭەس» باقىلايدى. ونىڭ قۇرامىنا – قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، قر ۇكىمەتى، قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى، قر قارجى مينيسترلىگى كىرەدى. ال كەڭەس جۇمىسىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جۇرگىزەدى.  ەندى سۇراق: زەينەتاقى قورىنىڭ اقشاسىنا (سول كەزدە) بانكروت بولۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعان ءازىربايجان مەملەكەتتىك بانكىنىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋ تۋرالى شەشىمدى كىم شىعاردى؟ كىم ۇسىندى؟ قۇزىرلى ورگاندار تاعى ءۇنسىز.  پرەزيدەنتكە كىم كەڭەس بەردى؟ ەكونوميكا ءمينيسترى مە، الدە قارجى ءمينيسترى مە؟ بۇل جەردە ۇلتتىق بانك باسشىسى ەشقانداي دا شەشىم شىعارمايدى. اقىشەۆتىڭ دا، كەلىمباەتوۆتىڭ دە، ءتىپتى مارچەنكونىڭ دا ونداي  قۇزىرەتى بولعان ەمەس.

ۇشىنشىدەن، پروبلەما بيلىك ەليتاسىندا. داعدارىس كەزىندە زەينەتاقى قورىنىڭ قارجىسىن ءتۇرلى ينۆەستورلىق ماقساتتارعا پايدالانۋعا بولادى. تەك، تاۋەكەلدى جان-جاقتى ەسكەرۋ كەرەك قوي. نەگە حالىق بانك بارلىق اكتسياسىن كەرى قايتارىپ الدى؟ حالىقتىڭ بۇل قورعا اي سايىن 10 پايىزدان سالىپ وتىراتىن اقشاسى – قوسىمشا ءاميانى بولۋى كەرەك-ءتىن. وكىنىشكە وراي بۇگىن قور حالىقتىڭ قوسىمشا سالىعى سەكىلدى. ەەگەر وشاقباەۆ 200 ميلليوننىڭ جەلگە ۇشقانىن ايتپاسا، بزجق باسقارماسى مۇلدە ءۇنسىز وتىرماق پا؟  دال وسى قارقىنمەن جۇرە بەرەتىن بولساق، ەندى 20-25 جىلدا زەينەتاقى قورى تاۋسىلۋى دا ابدەن مۇمكىن.

بىزگە، حالىققا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن زەينەتاقى قورى جۇمىسىن اشىق جۇرگىزبەيىنشە، قارجىنى قايدا، نە ماقساتقا جۇمساپ جاتقانىنا قاتىستى ناقتى ەسەپ بەرىلمەيىنشە – قور قارجىسىن جۇمساۋعا ماراتوري جاريالاۋ كەرەك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz