تاياۋدا جاريا بولعان ساناقتىڭ ناتيجەسى بويىنشا، ەلىمىزدەگى حالىق سانى - 17 994,2 مىڭ ادام بولدى. كەيبىر دەرەككوزدەرى قازاقستان حالقىنىڭ 69-71 پايىزى مەملەكەتتى قۇراۋشى ۇلت، قازاق ۇلتى بولعانىن دا ايتىپ جاتىر. قالاي دەسەكتە، قازىر جان سانى جاعىنان قازاق ءوز جەرىندە باسىم ۇلتقا اينالدى. بيلىك پەن بيزنەستىگى از عانا  قاۋىمنان وزگەسى تۇگەل قازاق ءتىلدى ورتا قالىپتاستىرىپ، كەرەك دەسەڭىز، وزگە دياسپورا وكىلدەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرۋىنە، مەملەكەتتىك تىلدە عانا قارىم-قاتىناس جاساۋىنا ىقپال ەتۋدە. بۇل – شىندىق. بىراق، ءتىل جاناشىرلارى ءتىل ماسەلەسىندە ءالى توقسانىنشى جىلداردىڭ جىرىمەن ءجۇر. ال، اقيقاتىنا جۇگىنسەك، قوعامدىق ورىنداردا، قىزمەت كورەستەتىن ورتالىقتاردا قازاق ءتىلى قازىر باسىم ءتىل بولدى. وسى جاعدايعا قازاق حالقى ءوزىنىڭ كونتەرى، كونبىستىگىنىڭ ارقاسىندا اقىرىنداپ جەتىپ كەلە جاتىر. الايدا، بار ماسەلە قازاق ۇلتىنىڭ، تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ پايداسىنا تۇبەگەيلى شەشىلۋدە دەسەك، قاتتى قاتەلەسەمىز. نەگە؟ ويتكەنى، حالىقتىڭ سانى وسكەنىمەن سانادا تولىق سىلكىنىس جوق. كوپشىلىك قۇلقىننىڭ قۇلى، توعىشار تىرشىلىكتىڭ سەمىز مالايى بولىپ بارادى. بيلىكتەگىلەر وزدەرىن بۇرىنعى كوممۋنيست حاتشىلاردىڭ دەڭگەيىندە ۇستايدى. اكىم-قارالار بىلاي تۇرسىن، اق وردا مەن ۇكىمەت ۇيىندەگى لاۋازىمدى باسشىلاردىڭ ءوزى وزدەرىن قازاقستاننان ەڭبەكاقى الىپ، رەسەي فەدەراتسياسىنا قىزمەت ەتىپ جۇرگەندەي سەزىنەدى. ولاردىڭ قاتارىنا قازىر ابدەن كوسموپوليتتەنگەن ۇرپاق كەلىپ قوسىلۋدا. ولار دا، بيلىك پەن بيزنەسكە اۋىز سالىپ مەملەكەت تاعدىرى تالقىعا تۇسەتىن ورىندارعا بارىپ جايعاسىپ جاتىر. بۇل – ۇلكەن قاۋىپ. نەگە دەسەڭىز ساياسي، تاريحي جادى جاڭعىرماعان حالىق ەندى وسى كوسموپوليتتەر مەن رۋحى كوممۋنيستردىڭ قۇلدىعىندا قالىپ، اقىرىندا مەملەكەتتى قۇراۋشى نەگىزگى ۇلت تۇعىرىنان تايىپ كەتۋى ىقتيمال. بۇل رەتتە گەوساياسي احۋال مەن كورشى ەلدەردىڭ ىقپالىن ەسكەرەر بولساق، جاعدايدىڭ كۇردەلەنىپ بارا جاتقانىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس. ءبىز وسى كۇننىڭ وزىندە جارتىلاي رەسەيدىڭ، جارتىلاي قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ، جارتىلاي اراب يسلام الەمىنىڭ ىقپالىندا وتىرعان ەلمىز. بيزنەس پەن بيلىك ەليتاسى دا اتالعان ۇشتىكتىڭ ىقپالىندا ءومىر سۇرۋدە. بۇل ۇشتىك ەندى قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسىپ قانا قويمايدى، كۇن ءتارتىبىن بەلگىلەپ، جول-جوبا نۇسقاۋعا دا ارالاسۋى كادىك. سونىڭ سولاي بولىپ تا جاتقانى جاسىرىن ەمەس.  قازاقستانداعى قازىرگى جاعداي ەلباسى نازارباەۆتىڭ ساياساتتاعى مول تاجىريبەسى مەن الىستان كورەتىن، ناقتى ساياسي جۇرىستەر جاساي الاتىن قابىلەت-قارىمىنىڭ ناتيجەسىندە مۇمكىن بولىپ تۇر. ونى ءبىز مويىنداۋعا ءتيىسپىز. ال، ەلباسى قازاق حالقىنا الدىمەن ارقا سۇيەپ، تابان تىرەۋ كەرەكتىگىن مويىنداۋى كەرەك. مويىنداپ تا باستادى. سوزىمىزگە دالەلەل – پرەزيدەنتتىڭ جۋىردا جاريالانعان «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ ماقالاسى» دەر ەدىك. ەلباسى ماقالاسى قوعامدىق ورتادا «ۇلتشىلدار» اتانعان ازاماتىق بەلسەندىلىگى جوعارى ءام بيلىكپەن سيرەك ىمىرالاساتىن كۇشتەردىڭ تاراپىنان دا قولداۋ تاپتى. دەمەك، ەلباسىنىڭ بۇل قادامىن ۇلتتىق مۇدەگە شىنايى بەتبۇرىس دەپ قابىلداۋعا بولادى. ارينە، پرەزيدەنت ەلىمىزدەگى وزگە ۇلت دياسپورالارىنىڭ دا تالاپ-تىلەگىن ەسكەرە وتىرىپ شەشىم قابىلدايدى. الايدا، دياسپورالاردىڭ تالاپ-تىلەگى، مۇرات-ماقساتى مەملەكەتتى قۇراۋشى نەگىزگى ۇلتتىڭ قالاۋىمەن قابىسۋى قاجەت. ولاي بولماعان جاعدايدا بۇل – سەپاراتيزم. جىكشىلدىك. كونستيتۋتسيانى كۇشتەپ قۇلاتۋ، قازاقستان مەملەكەتىنىڭ تۇتاستىعىنا كۇمان كەلتىرۋ. ال، وسى نازارباەۆ بيلىگى مەن ونىڭ داۋىرىنە كەرەك پە؟ ارينە، كەرەك ەمەس. ەندەشە، قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن، تاريحي تاعدىرلاستىعىن انىقتايتىن، بۇگىن مەن بولاشاقتىڭ بۇتىندىگىن قامتاماسىز ەتەتىن پارمەندى زاڭ كەرەك. ول زاڭ «وتارسىزدانۋ تۋرالى زاڭ» بولۋى كەرەك. ءبىزدىڭ بۇل ۇسىنىسىمىزعا باز بىرەۋلەر: «تاۋەلسىزدىگىمىزدى جاريا ەتتىك، تاۋەلسىزدىك تۋرالى دەكلاراتسيانى قابىلدادىق، بۇۇ-عا مۇشە ەلمىز، بۇدان ارتىق نە كەرەك؟» دەۋى مۇمكىن. ءيا، بۇنىڭ ءبارى بىزدە بار. تەك، وسى قۇندىلىقتاردى  تولىقتىراتىن زاڭ اسا قاجەت بولىپ تۇر. بۇل زاڭ ءبىزدىڭ ساياسات پەن رۋحاني ماسەلەلەردە عانا ەمەس، ەكونوميكادا، زاڭ سالاسىندا، ۇكىمەت پەن پارالامەنتتىڭ قىزمەتىندە، عىلىمدا، ءباسپاسوز مايدانىندا، ادامي رەسۋرستاردىڭ باعالانۋىندا، دەربەس ەل بولىپ قالۋىمىزعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ بىلەمىن. قىسقاشا ايتپاعىمىز – وسى ازىرگە.  تانىمال ازاماتتاردىڭ تاراپىنان قانداي دا ءبىر ءۇن قاتۋ، تىلەك قوسۋ بولادى دەپ كۇتەمىن.

قىرىمجان ءادىلجان

Abai.kz