بۇنىكىنىڭ تۇمسىعى الدىڭعى ماشينانىڭ قۇيىسقانىن تىرەي توقتاعان. ەندى وڭمەڭدەسە وكشەسىن باسىپ كەتەردەي. ادىمى اشىلمايدى. ءسال شەگىنىپ نە وڭ، نە سول قاتارعا كيىپ كەتەر دە مۇمكىندىك جوق. قىلمايقاننىڭ قىزعىنان قاشقاقتاعان ارتتاعىنىڭ قولاقپانى قول اپارتپايدى. بۇدان بىرەر مينۋت بۇرىن.

كوشەدە

الماتىنىڭ بىرشىعان اۋاسىنان مەڭ-زەڭ بوپ، ۇيقى قاشسا دا، دەنە اۋىرلاپ، جايالىعىڭا ورانىپ، يلەكتەلىپ جاتا تۇرعىڭ كەلگەن. ونىڭ ۇستىنە كۇندىز زىمىراي الماي جىمىرايىپ ىرگەڭدە تۇراتىن دا قوياتىن، ءتۇن بالاسىندا قۇلاعىڭدى ەگەۋمەن قاجاپ، دابىلىڭا داۋىل ورناتقانداي ىشقىنا، قىشقىرا شاباتىن ماشينالاردىڭ گۇجىلى جانە بار. باتىسىڭ مەن شىعىسىڭ باتتاسقانشا دوڭبەكشيسىڭ كەلىپ. ءسويتىپ باپتى ۇيقى باقۋاتتى جۇرتتىڭ بالاسىنا عانا ەنشىلىدەي، توقالدان تۋماعانىڭدى ساقالىڭ اعارعانشا دالەلدەي الماي وتەرىڭە سەنە باستاعان شاقتا كەشىككەن تولعاتتاي زارىقتىرىپ بارىپ تاڭ اتادى-اۋ. تاڭ اتقاندا قۇياڭىڭ ۇستاعانداي قيراپ جاتقانىڭ. سودان سوڭ...

بۇنىكىنىڭ تۇمسىعى الدىڭعى ماشينانىڭ قۇيىسقانىن تىرەي توقتاعان. ەندى وڭمەڭدەسە وكشەسىن باسىپ كەتەردەي. ادىمى اشىلمايدى. ءسال شەگىنىپ نە وڭ، نە سول قاتارعا كيىپ كەتەر دە مۇمكىندىك جوق. قىلمايقاننىڭ قىزعىنان قاشقاقتاعان ارتتاعىنىڭ قولاقپانى قول اپارتپايدى. بۇدان بىرەر مينۋت بۇرىن.

كوشەدە

الماتىنىڭ بىرشىعان اۋاسىنان مەڭ-زەڭ بوپ، ۇيقى قاشسا دا، دەنە اۋىرلاپ، جايالىعىڭا ورانىپ، يلەكتەلىپ جاتا تۇرعىڭ كەلگەن. ونىڭ ۇستىنە كۇندىز زىمىراي الماي جىمىرايىپ ىرگەڭدە تۇراتىن دا قوياتىن، ءتۇن بالاسىندا قۇلاعىڭدى ەگەۋمەن قاجاپ، دابىلىڭا داۋىل ورناتقانداي ىشقىنا، قىشقىرا شاباتىن ماشينالاردىڭ گۇجىلى جانە بار. باتىسىڭ مەن شىعىسىڭ باتتاسقانشا دوڭبەكشيسىڭ كەلىپ. ءسويتىپ باپتى ۇيقى باقۋاتتى جۇرتتىڭ بالاسىنا عانا ەنشىلىدەي، توقالدان تۋماعانىڭدى ساقالىڭ اعارعانشا دالەلدەي الماي وتەرىڭە سەنە باستاعان شاقتا كەشىككەن تولعاتتاي زارىقتىرىپ بارىپ تاڭ اتادى-اۋ. تاڭ اتقاندا قۇياڭىڭ ۇستاعانداي قيراپ جاتقانىڭ. سودان سوڭ...

شاپپاما ءورت تۇسكەندەي اپىل-عۇپىل كيىنىپ، جازىپ كەتكەندەرىن ادام ۇعىپ بولمايتىن بىتىقى-شىتىقى، بىراق ايتسا ايىزىڭدى قاندىرىپ، پايىزىڭدى تۇگەندەپ بەرۋشى ەدى دەپ زامانداستارى ەستەلىك سوعاتىن اتاقتى سىنشىنىڭ اتىنداعى كوشەنىڭ جۇپ جاق باسىنان ساناعاندا الدە ءتورتىنشى، الدە بەسىنشى تۇرعان قوتىر «حرۋششەۆكادان» شىعا تاكسي ۇستادىم. تۇيەسىن بەرسەڭ بيەسىن قوسا سۇرايتىن الماتىنىڭ اۋزى ۇلكەن ارباكەشتەرىنە نە داۋا، ءوزىم قۇرالپى قارا قازاق ءوزى ايتقان پۇلىنا جۇگىندىرىپ، سالىپ الدى. تومەن قاراي ەكى كۆارتال قۇلدادىق. سودان وڭعا بۇرىلىپ، تيمەريازەۆ كوشەسىنە شىعا بەرە كولىك كەپتەلىسىنە ۇرىندىق. ءجىپسىز بايلاندى دەگەن وسى شىعار. كەپتەلىستى كەيدە «تىعىن» دەيدى. ماي قۇيرىقتىڭ ورتاسىنا تىعىن كەپتەلگەندەي ءبىر ورىندا تىپىرشىعان الدەكىمنىڭ قويعانى بولۋ كەرەك. تىعىننان ىعىرىم شىعىپ، تەرەزەگە تەلمىرىپ وتىرمىن. كۇنى كولىكتە ءوتىپ، ءدۇمى ءمۇيىز بولعان تىزگىنشىگە جانىم اشيدى. جۇيكەسىن جول مۇجىگەن بايعۇستاردىڭ، تاپ ءبىر اكەسىنىڭ ءتورىن بوتەننىڭ بوكسەسى يەمدەنىپ كەتكەندەي، قاپتالى ءسال تارىلسا ارىلداسا كەتەتىن بوقتاۋىق مىنەزدەرىنە تاعى ءبىر رەت قول قويعاندايسىڭ. باسقالارمەن جامباس جاناستىرا ءىلبىپ، كەزەكتى باعدارشاممەن دە باقۇلداسقانبىز. ءتورت جولدىڭ تۇيلىسىنەن وتە بەرە، قۇرىق تاستام جەردەگى اق باۋىر اۆتوبۋستار ۇرىق تاستاعان بالىقشا ىلق ەتىپ توقتاپ، جىلپ ەتىپ جونەلىپ جاتقان ايالدامانىڭ ەتەگىن يىسكەي ىركىلدىك...

جولايرىق سايىن ايالداما. ايالداما سايىن اۆتوبۋسقا ەمىنگەن قارا-قۇرىم. ايالداما سايىن زىمىراپ كەپ توقتاعان اۆتوبۋستان زىمىرانشا ىتقىپ شىعىپ، بۇلكىلدەي جونەلەتىن جۇرت. الماتىنىڭ ادامدارى اياڭدى ۇمىتىپ قالعانداي. ويتپەسىڭە قويا ما بۇل الماتى. بۇل الماتى تۇسكە دەيىن مالشىلىق، تۇستەن كەيىن جالشىلىق قىلماساڭ، الاقان جايىپ، اۋىز اشقاننىڭ اعايىنى ەمەس. ەكى يىعىڭدى جۇلىپ جەپ، ەكى قاپتالىڭداعىنى، ەكپەتىڭ مەن كوتەگەيىڭدەگىنى قوسا قاربىتپاساڭ قاراڭ قالعانىڭ.

حوش. شاشىن جايىپ جىبەرىپتى. قۇلاقتىڭ ىعىنان سۋسىپ ءتۇسىپ، سول جاق ءجۇزىن كولەگەيلەگەن ۇزىنشا كەكىلدىڭ ار جاعىنان بۇزىق قوعامعا قىزىعا قاراپ تۇرعانداي كورىندى. قۇددى بۇرىنعىنىڭ قارالى سۇلۋى جارالى جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ، بەرگى ومىرگە ءوتىپ كەتكەندەي. توقىما جەيدەسىنىڭ ءوڭىر ويىعى تەبىنگىدەي. القا ءتوسى اۋا جۇتىپ تۇرعانى تاپ قازىردەي القىنادى كەپ. قىسقا كەنەپ يۋبكاسىنىڭ ەتەگى قاقپاقتان قارىسقا جۋىق جوعارى جاتىر. قالاقتاي اق ساندار دا اشقاراق، الدامشى الەمگە الاقتاي قارايدى. الدە كەرىسىنشە مە.

...قىز قول كوتەرىپ تۇر ەكەن. كولىك بەيكۇنا سۇلۋدىڭ باشپايلارىن باسا جازداپ توقتادى. مەن جاق تەرەزە تىزىلداپ تومەن ءتۇستى. بۇيىرعانى وسى شىعار دەگەندەي اسا ماڭعاز كەيىپپەن بۇرالا بۇكتەلگەن قىز قۇلاق تۇبىمنەن سىزىلۋىنان سىبىرى باسىم ۇنمەن «اعاي، اسىعىپ تۇرمىن، كازگۋ-گە دەيىن جەتكىزىپ تاستاڭىزشى» دەيدى. ءوزى دە جەلىنقاپتىڭ جيەگىنەن يەك اسىرا سىرتقا وڭمەڭدەگەن قوس انار ءبىز جاققا قاراي اقتارىلىپ تۇسەردەي كىلك-كىلك ەتەدى. ەڭكەيگەن يەسىنىڭ ەبىمەن كەنەپ يۋبكانىڭ الدىڭعى ەتەگى تىزەگە قاراي سىرعىعاندا ارتقى جاعى ساڭىرەيىپ، بار دۇنيەنى بۇكپەسىز جايىپ سالعانىن ويشا توپشىلاپ وتىرمىن. قورىققاننان قۇمعا باسىن تىققان تۇيەقۇس كەلدى كوز الدىما. باعانادان اۋزىنداعى اق ءيتى مەن كوك ءيتى اينالاسىنا ابالاي سوقتىعىپ، جاعالاي سىقپىرتىپ كەلە جاتقان تاكسيستىڭ ماڭدايى جازىلىپ، ەزۋى قۇلاققا قاراي ورمەلەپ بارادى ەكەن. قىز ءوتىنىشىن جەرگە تاستاي الماعان ءمارت نەمە «جارايدىسىن» يزەڭ ەتكەن يەگىمەن ۇقتىردى. «قارىنداستىڭ ورنىنا وتىرىپ الدىم-اۋ» - دەيمىن قاراپ وتىرماي. كولىك يەسى كوڭىلدى. ىرجىڭ-ىرجىڭ ەتەدى.

كافەدە

جۇمىستان سوڭ جۇعىم بولار ورتاعا قاراي جىلىستاعىسى كەپ تۇراتىن زامانداستىڭ ارەكەتىنە بەرەكەت تىلەگىشپىز. ويتكەنى ۇيدەن قىرىق قادام شىعا قۇرىق كورمەگەن اساۋىمسىپ، قويقاڭعا باساتىن «زاڭدى مۇساپىرلەردىڭ» اۋلىمەن باۋكەڭ ەكەۋىمىزدىڭ دە قوتانىمىز ءبىر عوي. كەشە ارسالاڭداپ الدىڭنان شىققان، بۇگىن شاۋجايىڭدا، ەرتەڭ ەتەگىڭنەن تارتقىلارى ساعان دا، قۇدايعا دا ايان تارشىلىقتىڭ ۋايىمىن سىراعا شىلاپ، ءبىر ىستىك كاۋاپتىڭ كۇشىمەن تەزەككە اينالدىرۋدىڭ كەزەگىن بىردە ول، بىردە مەن پۇلداپ دەگەندەي، شۋلى كافەنىڭ نۋىنا سۇڭگي بەرەمىز. ونداعى جۇرت قويىنداعىسى ويىنداعىسىنداي بولماي جوق ىزدەپ، ەلەس قۋعاندار. تاعى بىرەۋلەرى بەرەردە جىلتىر كوز، جىلماعاي ءجۇز، الاردا جايىن اۋىز داياشىلاردى جۇمساپ، قولبالانىڭ قىزىعىن كورۋگە كەلگەندەي كورىنەدى.

...جوق ىزدەپ، ەلەس قۋعانداردى ايتساق.

سىلقىم كەلىنشەكتەردىڭ قۇلقىن سارىدەن باقايشىعىن بوياتۋداعى باقاي ەسەبى - ىڭىردە جان ءبىتىپ، الاگەۋىمدە الاسۇرىپ جاتاتىن الماتىنىڭ ەكىنشى تىنىسىندا يەك قىشىتارلىق سيقىر بارداي. بۇلاردىڭ كۇندىزگى شاندىرىڭدى سوزىپ، ارقاڭدى جاۋىر قىلاتىن باتپان جۇمىستىڭ باتپاعىن سىلىپ تاستارلىق قىلىققا قامشى باسارى سوندىقتان. سوندىقتان سەن دە ول جەرگە سۇلۋ ىزدەپ بارمايسىڭ. جەتى قات كوكتەن وتىن اپ تۇسكەن پرومەتەيىمسىپ «جىلۋ شاشا» باراسىڭ، قۇدايى قولداعى بارىڭنىڭ بوداۋىنا نە بايلايىن دەسە، ءىزىم-قايىم قۇلىن كەزدىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، قۇلدىراڭداي شابۋعا پەيىل، سەيىلشىل ۇرعاشىعا. سەن قۇداي ەمەسسىڭ، بىراق قۇداي جاراتقان ءتىرى ادامىسىڭ عوي. ءتىرى ادام تىرشىلىگىن ىستەيدى. ولار بولسا وتپەگەن كۇنى وتكەن كۇنىنەن قىسقارا تۇسكەن سايىن جەلىك كەرنەپ، جەتپەگەن جەرىن جالعاي، جاماي تۇسۋگە قۇمار-اق. سەن بولساڭ كەربەزدىگىن كەڭسە جۇتىپ، ەر جىگىتتىڭ توياتىن قامداۋعا اۋەلدە قۇلقى بولعانمەن پارقىنا جەتە الماي، سوسىن ۋاقىت-جەگىنىڭ قارا تاباسىندا جان شىجعىرىلىپ بارا جاتقان سوڭ، قاساڭ تىرلىكتىڭ قالىبىندا بۇلقىنعان ماساڭ ءجۇزدى كەلىنشەكتەردىڭ ەمىنشەك كوڭىلىنە كوبىرەك شوق تاستاۋعا تىرىساسىڭ. بىرتىسقان كوڭىلدىڭ قىرتىسىن جازۋ ەكى باس، ءتورت قولعا ەرمەك بولعاي دەپ. سوسىن ۇرعان سايىن سەمىرەتىن بورسىقشا، قىلقىلداتقان سايىن بۇرىنداپ سويلەپ، بۇرىمدىلاردىڭ بۇلىڭعىر ومىرىندە بۇرىننان بار كىسىشە اقتارىلاسىڭ-اي كەلىپ. تاپ ءبىر جىگىتتىڭ جىلىكتىسىن الدىنا كەلتىرگەندەي ولار دا شات، قاقپايلاماي-اق قاسىنىسۋعا جاراپ قالعاندارىنا سەن دە شادىمان. الدا تالايدىڭ ۇرلىعىن ەتەگىمەن باسىپ، سىرت كوزگە سىعالاتپاعان الماتىنىڭ ۇزا-ا-اق ءتۇنى...

كەڭسەدە

كەڭسەگە كىرسەڭ قيتىعىپ كەڭەسكە كىرمەي، اينالاسىن جالپاقتاتىپ قويعان ادۋىن قۇداعيشا قازديىپ وتىرعاندارى. يت كورگەن ەشكى باستانىپ ودىرايا قاراسىپ، جاقتىرماعاندارىن جانارىمەن ۇقتىرادى. يمەنشەكتەي باسىپ شەتكى بىرەۋىنىڭ الدىنا باراسىڭ. ءجون سۇراعانعا جول سىلتەپ، قۇراق ۇشۋعا ارلاناتىن سىڭاي تانىتىپ، سوزدەرىن ساناپ تاستايدى. ازداپ ءجىبيتىن شىعار دەگەن ەسەك دامەمەن بىردەڭە دەپ مىسقىلداعان بولاسىڭ. مىسقىلىڭا پىسقىرىپ تا قارامايدى. امال جوق، ول شانشىلىپ وتىرعاندا، سەن قاراداي جانشىلىپ وتىراسىڭ. كەڭسە زاڭى ەڭسەڭدى ەزىپ بارا جاتادى. قىسقاسى سەن ودان، ول سەنەن قۇتىلعانشا اسىق. ءبىر قىزىعى شەتتەرىنەن سۇلۋ. بىراق مەيىرىمنەن مەنمەندىگى باسىم سۇرقيا سۇلۋلىق. سودان دا بولار بايسالدى دەگەننىڭ بايىزىن قاشىرىپ، جەلىككەندى جولىنا سۇلاتاتىن كەڭسە ساۋلىمدەرى، ءۇيدى-ۇيىنە سوپيىپ جالعىز قايتاتىنى...

الماتىنىڭ ەرتە كەلەتىن كوكتەمى الاتاۋ ءبىر سىلكىنسە-اق ءدۇر ەتىپ ەتەككە قۇلاي سالاتىنداي كورىنەدى. ارقانىڭ كوكتەمى الماتىنىڭ كوكتەمىندەي ەمەس، شۋاعىن پۇلداپ وتكىزەدى. پۇلداپ وتكىزسە دە جىرعاپ قالۋشى ەدىك. ۇزىلىستە بوي توڭازىتار كولەڭكەدەن ىعىسىپ، كۇنەسكە شۇپىرلەيتىنبىز. سوندايدا سىڭعىرلاي كۇلىسىپ جانىمىزدان ءوتىپ بارا جاتاقان ۇلكەن كلاستىڭ قىزدارى توقتاي قاپ، «ي-ي-ي ءتاتتى كۇشىك» دەپ بەتىڭنەن شىمشىپ الار ەدى. ايەلدىك ينستينكتەرى ويانىپ، الەمىش الەمنىڭ الدەبىر وزگەشە اسەرىن اڭداي باستاعان بويجەتكەندەردىڭ انشەيىندە سۇيكەپ وتسە دە سيپاپ وتكەندەي بولاتىن سۇيرىك ساۋساقتارى شىمشۋىرداي قادالعاندا شىم ەتىپ قان جۇگىرىپ، جۇرەگىڭ تاپ سول جەردەن سوققانداي بولاتىن. كوكتەممەن بىرگە وكتەمسي جەتكەن ادەمى سەزىمگە وكپە ايتپاق تۇرماق، قاباق شىتۋعا قاۋقارى بولماي، قالبالاق قاققان قىزدارعا ىزبار شاشۋدان اۋلاقسىڭ. قايتا ءتاتتى ەكەنىڭ بەلگىسىز، كۇشىك ەكەنىڭ بەلگىسىز، اڭتارىلىپ تۇرعانىڭ.

...ەش پەندەسىنىڭ كوز جاسىنا سەنبەيتىن الماتىنىڭ ءارىڭدى ساتپاساڭ ءتورىڭدى سايلاي المايتىن اششى تىرلىگىنەن يت سىلىكپەسى شىققان كەيىپكەرلەرىم، ءتاتتىسى مول «كۇشىك» كەزدەگى كوكتەمدى اڭساي ما ەكەن وسى...