وسى ءبىر دۇنيەنى جازباي-اق قويايىن دەپ ەدىم. الايدا وسى ءبىر تۇيتكىل مازامدى الىپ،  ويىمدى وزگەگە بۇردىرماي قويدى...

تورعاي دالاسىندا جاقىندا عانا «عارىشتىق زىمىرانداردىڭ  ۇشىرىلۋىنىڭ ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگى جونىندەگى قوعامدىق تىڭداۋ» دەگەن  اتىنا زاتى سايكەس كەلمەيتىن ءبىر قۇپيا جيىننىڭ وتكەنىنەن سايت وقىرماندارى حاباردار بولار. جالپى  ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ قانداي بولاتىنىن كەزىندە گەپتيل توگىلگەندە دە نەمەسە جەزقازعان دالاسىنىڭ قالىڭ ورتكە ورانىپ، ەكى ادامنىڭ ءومىرىن جالماعاندا، ەڭ اقىرى تورعاي دالاسىندا اقبوكەندەر جاپپاي قىرىلعاندا انىق كوزىمىز جەتكەن.

وسى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ورىندارىنىڭ بۇل ىستە مۇلدەم دارمەنسىز ەكەنىن، زىمىراننىڭ قۇلاۋ سالدارىنان بولعان قاسىرەتتىڭ ءبارىن تابيعاتتىڭ توتەنشە جاعدايىنا جابا سالاتىن وڭاي ءتاسىل تاۋىپ العانىن تاعى دا جاسىرا المايمىز. اشىعىن ايتايىق، ءبىزدىڭ تورعايدىڭ ازاماتتارى زىمىراننىڭ قۇلاۋىن مۇلدەم توقتاتۋ مۇمكىن ەمەستىگىن، سونان سوڭ امالسىز كونۋگە ءماجبۇر ەكەنىن بەك تۇسىنەدى. تەك حالىقتى الداماۋ كەرەك. بۇل قازاقتى اڭقاۋ ءارى ءيىس الماس جاندار توبىرىنا قوسۋ –  ورەسكەل قاتەلىك. قازاق اڭقاۋ بولسا اڭقاۋ بولار، الايدا ءيىس الماس ەمەس، قايتا ءوز اقىلى وزىنە جەتەتىن، عىلىمنىڭ قاي سالاسىنان دا وزگەگە ەنشى بەرە قويمايتىن حالىق. وسىنى تۇسىنبەگەن بيلىك ۇنەمى قاتەلەسۋدەن تانبايدى. دەمەك، زىمىراننىڭ قۇلاۋىنىڭ سالدارىن جان-جاقتى تالقىلاپ، ونىڭ زارداپتارىن مۇلدەم جويىپ جىبەرمەسە دە، مۇمكىندىگىنشە حالىققا از زيان كەلتەرەتىن جولداردى سوقىرعا تاياق ۇستاتتقانداي ەتىپ دەلەلدەپ بەرسە عانا حالىقتىڭ كوڭىلى تىنشىرى ءسوزسىز. ءبىر وكىنىشتىسى، اۋىلىمىزعا كەلگەن ەلىمىزدىڭ ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىكتەرى سەكىلدى ءمۇيىزى قاراعايداي مەكەمەلەردەن كەلگەن ۇلكەن وكىلدەردىڭ اۋزىنان ءجونى ءتۇزۋ ءسوز ەستي المادىق.

الايدا ايتارىمىز ءتىپتى مۇلدەم بۇل دا ەمەس. ءبىزدىڭ ەڭ الدىمەن وبلىسىمىزدىڭ اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ مىرزادان ابدەن كوڭىلىمىز قالدى. وسىندا ارنايى ات باسىن تىرەپ كەلگەننەن كەيىن، زىمىراننان كەلەتىن زالالدى شەمىشكىدەي شاعىپ، حالىقتى تىنىشتاندىرۋدىڭ ورنىنا، قازىرگى اتقارىلىپ جاتقان ءوزىنىڭ قىرۋار شارۋاسى مەن كەلەشەكتە تىندىرىلاتىن اۋقىمدى شارالار جايلى عانا كوسىلىپ سويلەدى. ءبىز، ارينە، وسى وڭىرگە اسا قاجەتتى، قوستانايدان باستالىپ، ارقالىق قالاسى ارقىلى تورعايعا جەتەتىن تاس جولدىڭ  سالىنىپ بىتەتىندىگىنە، ول 2019 جىلى اياقتالاتىنىنا، ال بيىل وبلىس ورتالىعىنا اپاراتىن اۋليەكول-جالداما اراسىنداعى جولدىڭ 64 شىقىرىمىنىڭ جوندەلگەنىنە اسا قۋانىشتىمىز. كەلەشەكتە تابيعي گازدى قولدان قويۋلاندىرۋ ارقىلى ودان مەتان جاسالىپ، ونى تورعاي، امانكەلدى، ارقالىققا ورناتۋ ماقساتى دا قولدارلىق دۇنيەلەر. وسىنداعى اقكول مەن قاراسى اۋىلدارىنا اۋىز سۋ تارتۋ ماسەلەسى دە وڭدى شەشىمىن تاپپاق.

تاعى دا ايتامىز وبلىس اكىمىنىڭ بۇل ىستەپ جاتقان شارۋالارىنىڭ تورعاي حالقىنىڭ تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋعا ەداۋىر سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز. ول ءۇشىن ايتار العىسىز دا شەكسىز. الايدا بۇل ەسەپكە ۇقساپ كەتكەن ۋادەلەر ءدال وسى زىمىراننىڭ زاردابى جايلى ءسوز قوزعالاتىن جيىندا ايتىلۋى مىندەتتى مە ەدى؟. ول وسىندا جەكە ءبىر كەلگەندە كەلەلى اڭگىمەنىڭ وزەگى بولار دۇنيە ەمەس پە ەدى؟. الدە بۇل استانادان كەلگەن وكىلدەردىڭ الدىندا جاقسى اتتى كورىنىپ قالۋدىڭ تاپتىرماس ءتاسىلى مە؟ ءتۇبى مۇنداي جيىنسىز دا ءوزى اتقاراتىن جۇمىستاردى مۇرنىنان تىزگىلەگەنشە، ەڭ بولماسا «الگى زىمىراننىڭ زارداپتارىنىڭ الاپات زيانىن ءسىز بەن ءبىز بولىپ بىرگە كوتەرەمىز» دەگەنىندە جينالعان جۇرت «ە، باسە» دەپ ءىشى جىلىپ قالماس پا ەدى. ءوزى ۋاقىتشا بولسا دا باسقارىپ وتىرعان ولكەگە كىشكەنە عانا جاناشىرلىق بىلدىرسە ازاماتتىق ەمەس پە؟. كۇنى كەشە عانا وسىناۋ قاسيەتتى ولكەگە، كەزىندە پاتشاعا قارسى باس كوتەرگەن باتىرلار مەكەنىنە تاعى ءبىر قاس باتىر كەيكىنىڭ باسىن اكەلىپ، كەسەنە ورناتقاندا باسى-قاسىندا بولماپ پا ەدى.

ءبىزدىڭ حالىق باسشى ازاماتتاردى قاشاندا سىيلاي بىلگەن. جاعىمپازدىقتان ەمەس، ولاردىڭ ءبىلىم-پاراساتىنا، وزگەلەردەن جوعارىراق تۇرۋعا ءتيىستى اقىل-ويىنا سەنىپ، حالىقتىڭ جاعدايلارىن جادىنان شىعارمايتىندىعىنا قۇلاي سەنگەن. سوندىقتان وزدەرىنە زياندى بولسا دا، مەملەكەتتىكتىڭ مۇددەسىنە سايكەس كەلەتىن شەشىمدەرىن اقىل تارازىسىنا سالماي، كوزسىز قارسى شىقپاعان. ءبىزدىڭ حالىق مىنە وسىنداي تەرەڭ تۇسىنىگى بار، اسىعىستىعىنان اقىلدىلىعى باسىم حالىق. دەمەك، قانداي دا دەڭگەيدەگى بيلىك وسىناۋ قاراپايىم عانا قاعيدانى ۇمىتىپ كەتپەگەنى ماقۇل. حالىقپەن تەڭ دارەجەدە سويلەسسەڭ عانا بەدەلىڭ ارتىپ، ابىرويىڭ اسادى. تەك ءبىزدىڭ بيلىكتەگى ءبىراز تۇلعالاردىڭ وسىنى ەستەرىنەن شىعارىپ الاتىنى وكىنىشتى. ال حالىق ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ وتىر. ۇندەمەگەنى قورقاقتىق ەمەس، قانىنا بىتكەن سابىرلىلىعى.

مىنەكەي، اياق استىنان وتكەن قۇپيا جيىننان تۇيگەن ءبىر ويىمىز وسى ەدى.

ايتپاقشى، وبلىس اكىمىنىڭ تاعى ءبىر قۋانتقانى، تورعايىلىق باۋىرلارىمنىڭ باسىنا تۇسەتىن زىمىران قالدىقتارىن جويۋعا جانكەلدين اۋدانىنىڭ بيۋدجەتىنە جىل سايىن 152 ميلليون تەڭگە تۇسەتىن كورىنەدى. بۇل قوستاناي شاھارىنىڭ قاق ورتاسىندا سالىناتىن قىزىل الاڭنىڭ كىرپىشىنە عانا كەتەتىن سومانىڭ شيرەگىنە دە جەتپەيدى. سوندا وبلىس ورتالىعىنىڭ ءسانىن كەلتىرەدى دەيتىن قىزىل الاڭ قىمبات پا، الدە تورعايلىق جۇرتتىڭ دەنساۋلىعى قىمبات پا؟ ەندى ونىڭ جاۋابىن وزدەرىڭىز دە شەشىپ كەرەرسىزدەر. بالا ەمەسسىزدەر عوي.

جانىبەك ادىلبەكوۆ

Abai.kz