ەجەلدەن ادامدار ايەلدىڭ قارۋى شاش ەكەنىن جاقسى بىلگەن. ەرتەدەگى سلاۆياندار شاش ارقىلى جەر-انا مەن كۇن-اكە اسەر ەتەتىنىن دارىپتەگەن. شاش ارقىلى دانالىق پەن ءتاڭىردىڭ قالاۋىن سەزىنۋگە بولاتىنىن ەستە ساقتاعان. شاش تاندەگى كۇش-قۋاتتى ساقتاۋشى قۇرال بولعان.

ۇزىن بۇرىم – كورىك پەن كۇش

ايەل ءۇشىن ۇزىن شاش تەك كورىكتى بولۋدىڭ امالى عانا ەمە. شاش ايەلدىڭ ىشكى كۇش-قۋاتىنىڭ دەڭگەيىن كورسەتەتىن ولشەۋىش. ۆەدالاردا شاش جاعىمدى ەنەرگيانى جيناقتايتىنى ايتىلعان. شاشى ۇزىن ايەل سالماقتى، سابىرلى بولادى ەكەن.

ەرتەدەگى ايەلدەر شاشتى ۇزىن ەتىپ وسىرگەن. بۇرىم قىلىپ ءورىپ قوياتىن بولعان. ايەل ءۇشىن بۇرىم اككۋمۋلياتور سياقتى ءرول ويناعان. شاش ۇزىن بولعان سايىن، ونىڭ يەسى اقىلدى، كورەگەن، كۇش-قۋاتى كوپ بولعان. ونىڭ ادامگەرشىلىگى مول، مەيىرىم مەن نازىكتىگى باسىم بوپ تۇرعان.

قىزدىڭ شاشىن بۇرىمعا بەكەر ورمەگەن. ۇشكە ءبولىپ ورىلگەن شاش ياۆي (وسى الەم), ناۆي (باقي دۇنيە), پراۆي (كوكتەگى قۇداي) سىندى ءۇش الەمنىڭ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋعا مول مۇمكىندىك بەرگەن دەلىنەدى.

قىزدىڭ ارقاسىنا تۇسەتىن ۇزىن بۇرىم ەرەكشە كۇش-قۋات بەرىپ، ايەلدىڭ ءتانى مەن رۋحىن مىقتى قىلعان. تۇرمىسقا شىققان ايەلدىڭ شاشى ەكىگە جارىلىپ، قوس بۇرىم بولىپ ورىلگەن. ياعني، ەندىگى جەردە ايەلدىڭ كۇشى ەكىگە قاق جارىلعان. ەندى ول ءارى ايەل، ءارى انا رەتىندە كۇش جۇمسايدى. ونىڭ رۋحاني كۇشى تەك وزىنە عانا ەمەس، وتباسىنا، كۇيەۋى مەن بالالارىنا دا جۇمسالادى.

ايەل زاتى شاشقا اسا ۇقىپتىلىقپەن، ساقتىقپەن قاراعان. شاش – ءتاڭىردىڭ سىيى ەكەنىن بىلگەن. شاشتى كۇتىپ، باپتاپ، ەرىنە جاعۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلگەن. ءتىپتى كەي كەزدەرى اۋىرعان بالاسىن دا شاشتىڭ كۇشىمەن ەمدەگەن.

جايىلعان شاشتىڭ زيانى

باياعى زاماندا ءاربىر جەردە شاشتى جاۋلىقپەن جاۋىپ ءجۇرۋ داعدىسى بولعان. وتباسىن وتە نازىك ەنەرگەتيكا دەڭگەيىندە ساقتاپ، قورعاۋ ءۇشىن سولاي جاسالىنعان. قايعى-قاسىرەت پەن جامانشىلىقتى سولاي قۋعان. سەبەبى، ونىڭ ءبارى شاشتىڭ ۇشىنا جابىسىپ، ۇيگە كىرۋى مۇمكىن دەگەن ىرىم بولعان.

جايىلعان شاش – كۇش-قۋاتتى بەكەر ىسىراپ ەتۋ بولىپ سانالاتىن. جانە دە جىنىستىق قاتىناسقا اشىق شاقىرۋ دەپ قابىلداناتىن. ءاربىر ايەل ءوزىنىڭ رۋحاني قۇمىراسىنىڭ تولىسۋىن شاشىنا كۇتىم جاساي ءجۇرىپ باقىلاپ وتىرعان. شاشىن تەك كۇيەۋىنىڭ الدىندا عانا جايعان.

بۇرىمدى شەشۋدىڭ ءوزى ەرەكشە ماڭىزدى بولىپتى. ورىلگەن شاشتى شەشۋ وتە كۇردەلى جۇمىس بولعان. وعان اسىقپاي، مۇقيات قاراعان. شاشىن شەشكەن قىز جيناقتالعان ەنەرگيانى بوساتىپ جاتىر دەپ ەسەپتەلگەن.

وسى كۇنگە دەيىن قىز بالا جىگىتتى ۇناتىپ قالسا، ورىلگەن شاشىن سول جىگىتتى ويلاپ وتىرىپ شەشۋى كەرەك دەيدى. سوسىن جىگىتكە جايىلعان شاشىن كورسەتسە، ول جىگىت قىزعا عاشىق بوپ قالۋى مۇمكىن.

جىگىتتىڭ كوزىنە ءتۇسۋ ءۇشىن قىز شاشىن ساۋساعىنا وراپ وتىرسا دا جەتكىلىكتى. سوندا ەركەكتىڭ ويىن وزىنە بايلاپ العان بولىپ ەسەپتەلەدى.

جايىلعان شاشپەن تەك مىستان كەمپىرلەر مەن جەڭىل ءجۇرىستى ايەلدەر عانا جۇرەتىن. مىستان كەمپىرلەر شاشتان ەنەرگەتيكالىق ۇيىق جاساپ، ستيحيالاردىڭ ەنەرگياسىنا قوسىلادى ەكەن.

ەگەر كوپشىلىك جەرگە بارساڭىز، شاشتى ءورىپ ءجۇرىڭىز نەمەسە باسىڭىزعا باسكيىم كيىڭىز. اۋرۋحانا، ساۋدا ورتالىقتارى، بازارلارعا، دۇكەندەرگە، مۋزەي، تەاترلارعا بارعاندا، بايقاۋ، كارناۆالدارعا، قالالىق مەرەكەلەرگە قاتىسقاندا، بەيىت باسىنا بارعاندا شاشتى جاۋىپ ءجۇرۋ كەرەك.

كۇش-قۋاتتى ساقتاۋ ءۇشىن شاشتى ءورىپ، نە ءتۇيىپ قويعان ابزال. سوندا ايەل ءتوزىمدى، سابىرلى بولا باستايدى. جەلكەگە تۇيىلگەن شاش ايەلدى جۋاس قىلادى. ورىلگەن شاشتى ومىرتقانىڭ ۇستىنەن جىبەرىپ قويۋ تابيعات انانىڭ كۇش-قۋاتىمەن سۋسىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ايەل ومىرتقادان وتكەن قۋاتتان نازىكتىك الادى.

ەگەر شاشتى ارتقا قايىرا تاراسا، ايەل تەز سابىرلى بوپ، جانى جاي تابادى.

شاشتى ايەلدەرگە وڭ جاقتان بولگەن دۇرىس. سوندا شاشىن سولعا قاراتا تارايدى. سەبەبى، وڭ جاق ەركەكتەر قۋاتىن جيناقتايدى. سول جاق ايەلدىڭ قۋاتىن جيناستىرادى. قۋات تەڭ ءتۇسسىن دەگەن ادام تەڭدەي ءبولىپ تاراسا بولادى. سول جاقتان بولمەۋ كەرەك. بۇيرا شاش ايەلدىڭ كوركى. بۇيرا شاشتان قۇتىلۋعا اسىقپاڭىز.

شاشىڭىزدى ءوزىڭىز ءورىپ ۇيرەنىڭىز. سوندا شاش تەز وسەدى. شاش يەسى سۇلۋ بولا تۇسەدى. ەگەر ماڭىزدى جينالىس، كەزدەسۋ بار بولسا، شاشىڭىزدى ءورىپ بارىڭىز. سوندا جولىڭىز بولادى.

شاشتى كەسۋ

سلاۆيان-اري ۆەدالارىندا «شاشتى كەسپە، دەنساۋلىق پەن دانالىقتان ايىرىلاسىڭ» دەگەن ءسوز بار. سوندىقتان سلاۆياندار شاش كەسپەگەن.

تەك «كوز تيگەن» ادامدار عانا شاشىن كەسكەن. جامان اۋرۋدان، جامان ەنەرگەتيكادان قۇتىلۋ ءۇشىن، كۇناسىن جۋىپ-شايۋ ءۇشىن سولاي جاساعان. ەگەر تاعدىردىڭ قيىندىعىنا توتەپ بەرسەڭىز، شاشىڭىزدى قيىپ، جاڭا ءومىر باستاۋعا بولادى.

ايەلدەر و باستا شاشىن قىسقا قىلىپ كەسپەگەن. بۇل ايەلدى قۋات قاينارىنان الاستاۋ ەكەن.

سوندىقتان دۇشپان كەلگەن كەزدە ەڭ ءبىرىنشى باي-ماناپتاردىڭ ايەلىن ۇستاپ، شاشىن قيىپ تاستاعان. ايەلدى كۇش-قۋاتىنان ايىرۋ ارقىلى، كۇيەۋىن، اۋلەتىن جويعان.

قازىرگى زاماندا ايەلدەر قىسقا قىلىپ كەسەدى. كەسكەن سايىن ءوزىنىڭ كۇش-قۋاتىنان ايىرىلاتىنىن بىلمەيدى.

شاشتى وسىرگەن كەزدە دە ونىڭ ۇشىن قيىپ، جوندەپ وتىرۋ كەرەك. سەبەبى، شاشتىڭ ۇشىنا جامان ەنەرگيا قونادى. ءبىر ايعا ءبىر-ەكى سانتيمەتر قىرىقسا، جەتكىلىكتى. ەگەر وتكەن ايدا قۋانىش كوپ بولسا، وندا شاشتىڭ ۇشىن قيماسا دا بولادى.

شاش قىرقاتىن ادامدى مۇقيات تاڭداعان ابزال. سەبەبى، شاش قىرقۋ كەزىندە ول ءوزىنىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنىڭ ءبىر بولىگىن سىزگە سىيلايدى. ءتىپتى كارماڭىزدى وزگەرتىپ بەرۋى دە كادىك.

ايەلدەر ايەل شاشتارازدى تاڭداعانى ءجون. ەگەر شاشتارازىڭىز سىزدەن الدەقايدا جاسى ۇلكەن بولسا، سول جاقسى. سەبەبى، ونداي جاننىڭ تاجىريبەسى مولداۋ، كورگەنى كوپ. سوعۇرلىم تاعدىرىڭىزعا اسەرى دە كۇشتىلەۋ بولادى. شاشتاراز كوڭىلدى، كۇش-قۋاتى كوپ، جاقسىلىق تىلەيتىن مەيىرىمدى ادام بولسىن. سوندا ونىڭ سىزگە اسەرى يگى بولماق.

شاما كەلسە، كەكىل قويۋدان اۋلاق بولعان ءجون. ەرتەدە ماڭدايدى جاباتىن شاش ءومىر جولىن، ادامنىڭ نەگىزگى ماقساتىن جاۋىپ قالادى دەپ ەسەپتەلەتىن.

ەركەكتەردىڭ ايەل شاشتارازعا بارعانى دۇرىس ەمەس. ايەل شاشتاراز جۇبايىنىڭ قۋاتىن جوققا شىعارىپ، كۇيەۋدى وزىنە قاراتىپ الۋى مۇمكىن. ەڭ دۇرىسى ەركەكتىڭ شاشىن ايەلى نە شەشەسى قىرقىپ بەرۋى. باياعى زاماندا ايەلدەرگە ادەيىلەپ شاش قيۋدى ۇيرەتەتىن بولعان.

ءوز شاشىن ءوزى كەسكەن جامان ىرىم. ءتان مەن جانعا زيانى كوپ.

كەسىلگەن شاشتى، نە تۇسكەن شاشتى، تاراقتا قالعانىن جەرگە كومىپ، نە ورتەپ جىبەرگەن دۇرىس. سوندا قۋات دالاعا كەتپەيدى. شاشتى باسقا بىرەۋلەر جامان پيعىلمەن قولدانىپ تاستاماسىن دەسەڭىز، ءسويتىڭىز.

بالانىڭ شاشىن ءبىر جاستان كەيىن كەسكەن دۇرىس. شىلدە شاشىن ساقتاپ جۇرسەڭىز، ول تۋرالى ەشكىمگە ءتىس جارماڭىز. تولىسا باستاعان اي كەزىندە قىرقىلعان شاش تەز وسەدى. اي كەمىگەن كەزدە كەسىلگەن شاش تۇسپەيتىن بولادى.

جۇكتىلىك كەزىندە شاشتى كەسۋگە بولمايدى. جۇكتى ايەلدىڭ شاشىنا ءوزى مەن بالاسىنا ارنالعان كۇش-قۋات جيناقتالادى. ماڭىزدى جاعدايلار الدىندا شاش كەسپەۋ كەرەك. تاعدىرعا زيان تيگىزبەس ءۇشىن.

شاشتىڭ ۇزىندىعى

شاشتىڭ ەڭ ادەمى ۇزىندىعى – كەۋدەنىڭ ورتا تۇسىنداعى نۇكتەدەن اسۋى. ول جەردە اناحاتا چاكراسى ورنالاسقان. شاش سول تۇستان قىسقاراق بولسا، وندا ايەل تاڭىرمەن بايلانىسىن ۇزەدى. ءوزىن باقىلاي الماي قالادى. شاشىن ۇزىن قىلىپ وسىرسە، ونىڭ ومىرىندە جاقسىلىقتار ورىن الا باستايدى.

شاشتىڭ ۇزىندىعى قابىلداناتىن ەنەرگيانىڭ جىلدامدىعى مەن سانىن انىقتايدى. شاش ۇزىن بولعان سايىن ەنەرگيا كوبىرەك بولادى. سوندا ايەلگە كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىكتەرىن ورىنداۋ وڭايىراق بولادى.

شاش ءوسىرۋ – ەرەكشە اسكەزا. ۇزىن شاش ءوسىرۋ وڭاي ەمەس. بىراق ۆەدالار – شاش وسىرەم دەگەن نيەت تۋعاننان باستاپ شاش قالىڭداپ، وزدىگىنەن جىلتىراي باستايدى دەيدى.

شاش ايەلدىڭ قۋاتى بولعاندىقتان، ونىڭ ۇزىن بولۋىن نازاردان تىس قالدىرماۋ كەرەك. شاش وسىرگەن كەزدە بەرىلگەن ۋادە مىندەتتى تۇردە ورىندالادى. مىسالى، «كۇيەۋىمنىڭ بايلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن شاشىمدى وسىرەمىن» دەپ ايتساڭىز، ول ورىندالادى.

قىسقا شاش ەركەكتىك ەنەرگيانى كوبەيتەدى. سوندىقتان شاشىن كەسكەن ايەل عالامنىڭ سىيىن الۋعا شاماسى جەتپەي، ولاردى وتباسى ءۇشىن قولدانۋدىڭ ءجونىن تاپپايدى.

ونىڭ ۇستىنە ايەلگە تاماعىنىڭ تەسىگىن، جەلكەسىن ەشكىمگە كورسەتپەي ءجۇرۋ وتە ماڭىزدى. ەگەر ادامدار وسى نۇكتەلەرگە جامان كوزبەن قاراسا، سۇقتانسا، ايەل اۋىرىپ قالۋى مۇمكىن. شاش كەرەكتى ۇزىندىققا دەيىن وسكەنشە ونى ءتۇيىپ، بۋىپ، جىپپەن بايلاپ، بايلانعان ءجىپ جاۋىرىنعا جەتەتىندەي ەتىپ قويۋ قاجەت.

شاش بوياۋ

شاش بوياۋ ايەلدىڭ ەنەرگەتيكاسىن وزگەرتەدى. ونىڭ ءتان مۇمكىندىگىن وزگەرتەدى. اسىرەسە، بوياۋ تابيعي بولماسا، وندا حيميا شاشتىڭ ءتۇسىن عانا ەمەس، قۇرىلىمىن دا وزگەرتەدى. سول ارقىلى ادامدى بەلگىلى ءبىر عالامشارلاردىڭ ەنەرگياسىنا بايلانىستىرادى.

بوياعان كەزدە شاش ءوزىنىڭ تۇسىنەن 1-2 رەڭككە عانا وزگەرۋ ءتيىس. كوپ ەمەس. ەگەر ادامنىڭ شاشى قارا بولماسا، وندا قارا تۇسكە بوياماڭىز. سوسىن قىپ-قىزىل تۇسكە دە بوياعان زيان. ايەلدىڭ بويىنداعى ەركەكتىك كۇشتەردىڭ باس كوتەرۋىنە اكەلەدى.

شاشقا ءۇندى حناسى جاقسى اسەر ەتەدى. ول شاشتى نىعايتىپ قويماي، قۇرىلىمىن تازارتادى. حنانى قولدانعان ايەل جەڭىلدەنىپ قالعانىن بىردەن سەزەدى. حنانى ازعانتاي شاش بولىگىنە جاعىپ ۇيرەنىڭىز. حنا مەن باسما اشىق جانە اق شاشتى جاقسى بويايدى. ليمون شىرىنى مەن سىركەسۋىن قوسسا، بوياۋ قانىق بولادى. قارا كوفە نەمەسە شاراپ قوسىلعان حنا شاشتى اناعۇرلىم قانىق ەتەدى.

شاشتىڭ ساۋلىعى

شاش كوسموسپەن بايلانىستىراتىن انتەننا. ەگەر شاش اۋىرسا، زاقىمدالسا، بۇل ادامنىڭ ءوز ءومىرىن جاساۋعا كومەكتەسەتىن تىلسىم كۇشكە، تاڭىرگە دەگەن سەنىمسىزدىگىن بىلدىرەدى. بۇل سەنىمسىزدىك ومىرلىك كۇشتى كەمىتەدى.

شاشتىڭ سىرتقى ساۋلىعى – كوپ نارسەدەن حابار بەرەدى. ايەلدىڭ قۋاتىنىڭ دەڭگەيىن، ىشكى مۇشەلەرىنىڭ ساۋلىعىن، گورمونالدى تەپە-تەڭدىكتى، ءتىپتى وتباسىلىق كيكىلجىڭ تۋرالى دا ايتىپ بەرە الادى.

شاشتىڭ السىرەۋى ءوز وزىڭە سەنۋدىڭ، ءوزىڭدى تانۋدىڭ ماڭىزىن كورسەتەدى، ءتاڭىردىڭ قولداۋىنا سەنۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. ماتەريالدىق قۇندىلىق ماڭىزدى، بىراق ول رۋحاني قۇندىلىقتاردان اسىپ كەتپەۋى ءتيىس.

شاش تۇسسە، وندا شىققان تەكپەن جۇمىس جاساۋ كەرەك. ايەلدىڭ شاشى تۇسكىش بولسا، نە كۇيەۋىمەن، نە اكەسىمەن كيكىلجىڭ بار ەكەندىگىن كورسەتەدى.

ەگەر ايەل شاشىن دۇرىس كۇتىپ-باپتاسا، قاجەتتى ۇزىندىققا دەيىن وسىرسە – ول وراسان زور كۇش-قۋاتقا يە بولادى. مۇنداي ايەلدەردىڭ تۇيسىگى قاتتى داميدى. ۇيىندە بەرەكە-بىرلىك ورنايدى.

ەرتەدە ايەلدەر تاراقتى اسا مۇقيات تاڭداعان. تاراقتىڭ كومەگىمەن كەز كەلگەن جاماندىقتى تاراپ تاستاۋعا بولاتىنىن، تانىمەن دەمالىپ قالاتىنىن بىلگەن. دەمالۋ – ايەل ءۇشىن نازىكتىكتى جيناۋدىڭ العىشارتى ەكەن.

شاش ايەل ءۇشىن سىرتقى ورتا مەن اقىلىنىڭ اراسىنداعى كوپىر سياقتى. سوندىقتان شاشتى كۇتىپ-باپتاۋ – ءبىر قاراعانعا اسكەزا. ۇيىقتار الدىندا شاش تاراۋ – بۇكىل جاماندىقتان قۇتىلۋ. سوندىقتان شاشتى مۇقيات، اسىقپاي تاراعان ابزال. شاش تاراعان كەزدە جاقسى نارسەنى ويلاپ، جاقسى ءان سالىپ تاراعان ءجون.

شاشتى نەعۇرلىم ءجيى جۋىپ تۇرعان پايدالى. ولار تەك كىر بولىپ قالمايدى، شاشقا – رەنىش، وكپە، جامان اڭگىمەنىڭ ءبارى جابىسادى. بىرەۋگە رەنجىسەڭىز، كۇش-قۋاتىڭىز ازايىپ قالسا، شاشىڭىزدى جۋىڭىز. بىردەن جەڭىلدەپ، كوڭىلدەنىپ قالاسىز.

شاكتي دەگەن ۆەدالىق ەنەرگيا شاشتا جيناقتالاتىن بولعاندىقتان ايەلگە شاشىن بوتەن ادامدارعا ۇستاتۋعا بولمايدى. تەك كۇيەۋى مەن اكەسى عانا ۇستاي الادى.

اينالاڭىزدا ۇرىس شىعىپ كەتۋدىڭ قاۋىپى تونسە، باسىڭىزعا جاۋلىق جابىڭىز. سوندا كەلەڭسىزدىكتەر ءسىزدى اينالىپ وتەدى. شاشتى جۋعاندا ارنايى مايلاردى قولدانىڭىز. ءزايتۇن، وشاعان، كاستور، توڭ ماي، جانە ت.ب. شاشتى وسىرۋگە كومەكتەسەتىن ەفير مايلارى: يلانگ-يلانگ، دارشىن، لاۆاندا، گۇلشەتەن (روزمارين), قاراعاي، شاتىراش (شالفەي).

اۋدارعان شىنار ءابىلدا

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان