ءالي ومار. ادىلەتسىزدىك ايەلدەردى اتقا قوندىردى
استانانىڭ جەمقورلىققا قارسى سىلتەگەن «ون سوققىسىنا» ءىلىنىپ، ەل امان، جۇرت تىنىشتا قىلمىسكەر اتانعان «قازاتومونەركاسىبى» كومپانياسىنىڭ ەكس-باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ اناسى مەن ايەلى جانە قاماۋعا الىنعان باسقا دا سەگىز ازاماتتىڭ جۇبايلارى ۇستىمىزدەگى دۇيسەنبىدە الماتىدا ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ باسىن قوسىپ، «ۇقك تاراپىنان قوزعالىپ جاتقان زاڭسىز ارەكەتتەرگە» توقتاۋ بولۋدى سۇراپ پرەزيدەنتكە اشىق حات جولدادى.
«وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇلىممەن ءبىر اۋىز تىلدەسە المادىم. جۇبايى مەن ۇيىندەگى 5 بالاسى دا نە ىستەرىن بىلمەي وتىر. گازەتتەردى وقىساق، سوناۋ 37-ءشى جىلداعى قۋعىن-سۇرگىن باستالدى دەپ جازادى. وتكەن جىلى عانا «قۇرمەت» بەلگىسىن العان ادام، ەندى بۇگىن قىلمىسكەرگە اينالعانداي. نە ىستەرىمىزدى بىلمەيمىز. مەملەكەت باسشىسى دا دەمالىسقا كەتىپتى. بىلەسىزدەر مە، ۇمىتپاسام بۇعان دەيىن وسىنداي جاعداي بولعان. بىرەۋدى ۇستاعان كەزدە پرەزيدەنت تاعى دا ەلدەن كەتىپ قالعان-تىن», - دەپ ەگىلەدى مۇحتاردىڭ اناسى رايسا جاكىشەۆا.
قۇداي قوسقان قوساعىنىڭ قازىرگى جاعدايىنان بەيحابار ءجاميلا جاكىشەۆا دا ارناۋلى قىزمەت توبى جاساعان «ارنايى» وپەراتسياعا كۇدىكپەن قارايدى. حانىمنىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق اتوم كومپانياسى جەتەكشىلەرىن ۇقك ادامدارى جاسىرىن ءبىر جەردە كۇشپەن قاماپ ۇستاپ وتىر.
استانانىڭ جەمقورلىققا قارسى سىلتەگەن «ون سوققىسىنا» ءىلىنىپ، ەل امان، جۇرت تىنىشتا قىلمىسكەر اتانعان «قازاتومونەركاسىبى» كومپانياسىنىڭ ەكس-باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ اناسى مەن ايەلى جانە قاماۋعا الىنعان باسقا دا سەگىز ازاماتتىڭ جۇبايلارى ۇستىمىزدەگى دۇيسەنبىدە الماتىدا ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ باسىن قوسىپ، «ۇقك تاراپىنان قوزعالىپ جاتقان زاڭسىز ارەكەتتەرگە» توقتاۋ بولۋدى سۇراپ پرەزيدەنتكە اشىق حات جولدادى.
«وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇلىممەن ءبىر اۋىز تىلدەسە المادىم. جۇبايى مەن ۇيىندەگى 5 بالاسى دا نە ىستەرىن بىلمەي وتىر. گازەتتەردى وقىساق، سوناۋ 37-ءشى جىلداعى قۋعىن-سۇرگىن باستالدى دەپ جازادى. وتكەن جىلى عانا «قۇرمەت» بەلگىسىن العان ادام، ەندى بۇگىن قىلمىسكەرگە اينالعانداي. نە ىستەرىمىزدى بىلمەيمىز. مەملەكەت باسشىسى دا دەمالىسقا كەتىپتى. بىلەسىزدەر مە، ۇمىتپاسام بۇعان دەيىن وسىنداي جاعداي بولعان. بىرەۋدى ۇستاعان كەزدە پرەزيدەنت تاعى دا ەلدەن كەتىپ قالعان-تىن», - دەپ ەگىلەدى مۇحتاردىڭ اناسى رايسا جاكىشەۆا.
قۇداي قوسقان قوساعىنىڭ قازىرگى جاعدايىنان بەيحابار ءجاميلا جاكىشەۆا دا ارناۋلى قىزمەت توبى جاساعان «ارنايى» وپەراتسياعا كۇدىكپەن قارايدى. حانىمنىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق اتوم كومپانياسى جەتەكشىلەرىن ۇقك ادامدارى جاسىرىن ءبىر جەردە كۇشپەن قاماپ ۇستاپ وتىر.
«قازاتومپرومدا» بارلىق كەلىسىمدەر جايدان-جاي جاسالمايدى. ول ۇكىمەتتە ماقۇلدانىپ، ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىندە قاتتالىپ، وعان پرەمەر-مينيستر مەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولى قويىلادى. بارلىق كەلىسىمدەر مەملەكەتارالىق دەڭگەيدە اتقارىلادى. ولاردىڭ جابىق تۇردە جاسالۋى مۇمكىن ەمەس. بۇعان قوسا حالىقارالىق ۇيىمدار كەلىسىمنىڭ زاڭدىلىعىن جانە دۇرىستىعىن تەكسەرەدى. سوندىقتان بۇل ءىستى جابىق تۇردە جۇرگىزۋ شىندىققا سىيمايدى. مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ كۇيەۋلەرىمىزدى جالعان قارالاۋ. ەگەر ناقتى بۇلتارتپاس دەرەكتەرى بولسا نەگە اشىق جاريالامايدى؟» - دەيدى ءجاميلا جاكىشەۆا.
قاماۋدا وتىرعان ۆيتسە-پرەزيدەنتتەردىڭ ءبىرى مالحاز تسوتسوريانىڭ ايەلى ماريكانىڭ پىكىرىنە قۇلاق تۇرسەك، قىلمىستىق ءىستىڭ جارياسىز، «قۇپيا» جۇرگىزىلۋى، بىلىكتىلىگى جوعارى قورعاۋشى مامانداردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە كەدەرگى كەلتىرگەن.
«ءبىز كۇيەۋلەرىمىزگە زاڭدىق تۇرعىدا ساپالى كومەك كورسەتە الاتىن قورعاۋشىلاردى شاقىرا المايمىز. ۇقك تاراپىنان ۇسىنىلعان قورعاۋشىلاردىڭ قىزمەتىن عانا پايدالانۋعا ءماجبۇرمىز. سەبەبى، ءىس جابىق تۇردە قارالىپ جاتىر», - دەپ كۇيىنگەن ول، كۇيەۋى مەن وزگە قىزمەتتەستەرىن مۇحتار جاكىشەۆكە قارسى كۋاگەرلىك جاساۋعا ماجبۇرلەگەندىگىنە ەش ءشۇبا كەلتىرمەيدى.
سونداي-اق، تسوتسوريا حانىم ءبىر سوزىندە ارناۋلى قىزمەت ورىندارى جىبەرگەن قورعاۋشىمەن كەزدەسىپ، مالحازدىڭ باسقا ارىپتەستەرىمەن بىرگە جاسىرىن پاتەردە قامالىپ وتىر دەگەن حاباردى ەستىگەندىگىن ايتتى. حانىمنىڭ سوزىنشە، كەزدەسۋ بارىسىندا الگى قورعاۋشىڭىز بەتى بۇلك ەتپەستەن 20 مىڭ دوللار اقشا تالاپ ەتكەن كورىنەدى. كۇيەۋىنىڭ كۇرمەۋى قيىن ماسەلەسىن شەشىپ بەرۋ ءۇشىن، ارينە. ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، مۇنداي ىسكە بەكىتىلگەن قورعاۋشىلار مەملەكەت قورجىنىنان قارجىلاندىرىلۋى ءتيىس-ءتىن.
«وتكەن اپتادا ۇقك بەكىتكەن قورعاۋشى مەنىمەن كەزدەسىپ، قىلمىس قۇرامىنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى كۇيەۋىمدى شۇعىل-تەرگەۋ توبىنىڭ باسشىسى شايكەننىڭ بۇيرىعىمەن ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىنان بوساتقاندىعىن ايتتى. مەنىڭ ويىمشا، «قازاتومپرومنىڭ» وزگە ۆيتسە-پرەزيدەنتتەرىمەن دە سولاي جاساعان بولۋى كەرەك»، - دەپ تۇسىندىرەدى ءوز پىكىرىنى تسوتسوريا حانىم.
وسى جەردە ايتپاۋعا بولمايتىن جانە ءبىر جايت، قورعاۋشىعا قاتىستى اڭگىمە. ەلىمىزدىڭ اتا زاڭىنا سايكەس، باسىنا ءىس تۇسكەن ءاربىر ايىپتالۋشى ءوزىنىڭ قۇقىن قورعايتىن قورعاۋشىنى تاڭداۋعا قۇقىلى دەلىنگەن.
بۇل تۋراسىندا قورعاۋشى دانيار قانافينننىڭ ءۋاجى مىناداي: «مەملەكەتتىك قۇپيا سانالاتىن قىلمىستىق ىسكە قورعاۋشىلاردى قاتىستىرۋ جاعدايى، وكىنىشكە وراي، كۇردەلەنىپ كەتكەن. سوندىقتان ەلدەگى كوپشىلىك ادۆوكاتتار مۇنداي ىسكە قاتىسا المايدى. وسى تۇيتكىلگە سايكەس ءدال قازىر ايىپتالۋشىلاردىڭ تۋىستارى شاقىرتقان قورعاۋشىلار ىسكە ارالاسا الماۋدا. الايدا، اتالمىش تاجىريبە قىلمىستىق ءىستى ادىلەتتى جۇرگىزۋ تۋرالى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرىنە عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە قولدانىستاعى قىلمىستىق-پروتسەسسۋالدى زاڭنامالارعا دا قاراما-قايشى كەلەدى. مەنىڭشە، بۇل ادامدار، ونىڭ ىشىندە جاكىشەۆ مىرزا كاسىبي بىلىكتى جانە ەڭ باستىسى قىلمىستىق ءىستى جۇرگىزۋشى ورىنداردان تاۋەلسىز قورعاۋشىنى تاڭداۋ قۇقىن پايدالانا المادى».
جۋرناليستەرمەن بولعان كەزدەسۋ ۇستىندە اۆسترياداعى ادام ۇرلاعىش كۇيەۋدىڭ «قازاتومپروم» كومپانياسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسىمەن ارادا قاتىسى بار-جوعى ايتىلدى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، بۇعان دەيىن ۇلكەن ءۇيدىڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى راحات اليەۆ ينتەرنەت بەتىندەگى جاكىشەۆتى ساياسي قۋعىندالۋشى، ءارى ءوزىنىڭ دوسى رەتىندە كورسەتكەن. الايدا، مۇنداي مالىمەتتىڭ شىندىققا تومپاق كەلەتىندىگىن ەسكەرتكەن ءجاميلا حانىم: «جالعان ءسوز. مەنىڭ كۇيەۋىمنىڭ ەكس-ەلشى راحاتپەن تۋىستىق تا، باسقا دا ەشقانداي بايلانىسى جوق», - دەپ قىسقا قايىردى.
قالاي دەگەنمەن دە جاقىن ادامدارى ءۇشىن جانىن سالىپ كۇرەسۋگە بەكىنگەن ايەل ازاماتتاردىڭ ارىنى كۇشتى. ەگەر پرەزيدەنت نازرباەۆ ءوزىنىڭ اتىنا جولدانعان حاتقا ءمان بەرمەي، «قازاتومپروم» توڭىرەگىندە تۋىنداعان بايبالامدى ەلەۋسىز قالدىراتىن بولسا، ولار كومەككە حالىقارالىق ۇيىمداردى شاقىرماق. ەۋروپالىق قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ تورىنە وتىرۋعا ىڭعايلانىپ جاتقان بىزدەرگە بوتەن اڭگىمەنىڭ ەش كەرەگى جوق.