"قىتايلىقتار تورت جەۋدى بىلمەيسىڭدەر", "مەن تاراقاندى دا جەپ قويامىن!" بۇل قوياندى ورتا مەكتەبىنىڭ جاڭا ديرەكتورى باقىتجان ساتتارۇلى ساتباەۆتىڭ ءسوزى.

استانانىڭ ىرگەسىنە ورنالاسقان قوياندى اۋىلىندا ەكى مىڭ بالا وقيتىن ءبىر عانا مەكتەپ بار. اتالعان مەكتەپ وتكەن 3-4 جىل ىشىندە اتاعى اسپانداپ، جاقسى جاعىنان كوزگە ءتۇسىپ كەلگەن ەدى. سوڭعى ءبىر جىل ىشىندە بۇل مەكتەپكە بىرنەشە ديرەكتوردىڭ اۋىس-كۇيىسى ورىن الدى. وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا كەلگەن ديرەكتور ءبىر ەكى اي عانا جۇمىس ىستەپ، «جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە» جۇمىسنان تايىپ تۇرعان. ءبىر قىزىمنان ءبىر قىزىم سوراقى دەمەكشى ەندىگى كەلگەن ديروكتور دا سوراقى ارەكەتەرگە بارىپ جاتقانىن اۋىل تۇرعىندارى اشىنا اڭگىمەلۋدە.

«داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەگەندەي، بۇل شۋدىڭ شىعۋى جاڭا ديرەكتوردىڭ اتا-انالارمەن بولعان جينالىسىندا باستالعان كورىنەدى.

جوسپارلى تۇردە ءوتىپ وتىراتىن اتا-انالار مەن مەكتەپ باسشىلارىنىڭ جينالىسىندا ءبىر اتا-انا:

– مەرەكەلەردە، بالالاردىڭ تۋعان كۇنىندە مەكتەپتە وقۋشىلاردىڭ تورت جەۋىنە بولا ما؟ – دەپ سۇراق قويىپتى.

قويىلعان وتىنىشكە ديرەكتور:

– مەكتەپتە وقۋشىلاردىڭ تۋعان كۇنىن وتكىزبەيمىز. قالا مەكتەبىندە تۋعان كۇندى مەكتەپتە اتاپ وتكىزىلەدى. سەبەبى، قالانىڭ جاعدايى جانە ساناسى بار. قوياندىدا جاعداي جوق، سانا دا جوق. سول جاعدايعا، ساناعا جەتۋ ءۇشىن 10 جىل كەرەك. سەبەبى، قوياندى حالقى قىتايدان، موڭعولدان، وزبەكستاننان، شىمكەنتتەن جان-جاقتان كەلگەندەر. تورت جەۋدىڭ مادەنيەتى بولادى. قىتايلىقتار تورت جەۋدى بىلمەيدى، مادەنيەتى جوق! – دەپ جاۋاپ بەرىپتى. مۇندا قىتايلىقتار دەپ وتىرعانى سول اۋىلعا قىتايدان كوشىپ كەلگەن قانداس باۋىرلارىمىزدى مەڭزەگەنى ەكەن.

اتالعان جينالىستا مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ ءبىرى مەكتەپ اسحاناسىنان ءىشىپ وتىرعان كامپوتىنان تاراقان شىققانىن ايتىپ، ديرەكتورعا اسحانا تازالىعىن قاداعالاۋدى ايتقان ەكەن.

بۇل وتىنىشكە ديرەكتور:

– تاراقان شىقسا نە بولىپتى. قىتايدان كەلگەندەر قىتايدىڭ زاڭىن ايتپاسىن ماعان، بىزدە بىلاي، سىزدەردە مۇنداي دەپ. قىتايدان كەلگەندەر قازاقستان زاڭدارىن بىلمەيدى، زاڭدى سەندەرگە ءبىز ۇيرەتۋىمىز كەرەك! – دەپ دۇرسە قويا بەرىپتى.

بۇل جاۋاپقا ىزالانعان ءبىر اتا-انا:

– ەگەر سول تاراقان ءسىز ءىشىپ وتىرعان استان شىقسا نە ىستەر ەدىڭىز؟ – دەپتى.

سوندا ديرەكتور:

–  شايناپ-شايناپ جۇتا سالار ەدىم! – دەگەن ەكەن.

قاراپ وتىرساق، بۇل ديالوگ قۇرداستار اراسىنداعى ارزان ءازىل-قالجىڭ سياقتى. الايدا بۇل بىلدەي ءبىر مەكتەپتى باسقارماقشى بولىپ كەلىپ وتىرعان ديرەكتوردىڭ ءسوزى. سوندا، جاڭا كەلگەن ديرەكتور قازاقستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگىنە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە ارنالعان ەتيكا كودەكسىن بىلمەي مە؟ جوق الدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ قولى قويىلىپ ارنايى جارلىعىمەن جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قىزمەتتىك ادەپ قاعيدالارى دەگەن زاڭ جوباسىن كوزگە ىلمەي مە؟

بۇل –  بۇل ما!؟ بۇدان دا سوراقىسى مەكتەپ اسحاناسىنان تاراقان شىقتى دەپ شاعىمدانعان مۇعالىمگە ديرەكتور: «اتا-انالاردىڭ الدىندا مەكتەپتىڭ ىشكى قۇپياسىن شاشتىڭ. ساعان سوگىس جاريالايمىن» دەپ شۇيلىگىپتى. ىزىنشە سوگىس جاريالاتىپ قانا قويماي، وزىنەن كەشىرىم سۇراۋعا ماجبۇرلەگەن ەكەن.

ءىستىڭ اياعى شۋعا اينالا باستاعاندا ديرەكتور ءوزىنىڭ ورىنباسارلارىن «مىنا پالەدەن قۇتقارۋعا شاقىرعان» كورىنەدى. سويتسە، ورىنباسارلارىنىڭ ءبىرى جازباشا تۇسىنىكتەمە جازىپ: «سەتپتيىكتىڭ سۋى اسحانادان كۇندە كوتەرىلىپ كەتەتىندىكتەن اسحانادا دىمنان بولاتىن قىرقاياقتار ءورىپ جۇرەدى»، «مەكتەپتە بولعان جاعدايدى تەلەفونعا ءتۇسىرىپ تاراتۋعا بولمايدى، ەگەر قۇپيامىزدى اشقاندار بولسا جازالانادى دەدى» – دەگەن سەكىلدى ءپاتۋاسىز سوزدەرمەن اقتاعان ەكەن. مىناسى «اقتادى» دەگەننەن كورى «ايپاراداي اشتى» دەۋگە لايىق سياقتى.

اتا-انالار شۋلاپ، ۇستازداردى دۇرلىكتىرگەن بۇل وقيعانى جوعارى-تومەن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، «كوز جۇما» قاراپ وتىرعان سىڭايلى. ديرەكتور دا باسقانى كەۋدەسىمەن سوعىپ، «قىرام-جويام» دەپ ۇستازداردىڭ اۋزىنا قاقپاق قويىپ وتىر ەكەن.

«مۇنداي مەكتەپكە، اناداي باسشىعا بالالارىمىزدى قالاي سەنىپ تاپسىرامىز» دەگەن اتا-انالار الاڭداپ، «بۇيتە بەرسە تاراقاندى ەمەس، بالالارىمىزدى قوسا جەپ قويىپ جۇرمەسىن!» دەيتىن كۇبىر-سىبىرىن بىزگە جەتكىزدى. اراشا كىمنەن، ادىلدىك كىمنەن؟ دەل-سال بولعان اتا-انالار جوعارعى جاققا جالتاقتايدى.

بۇل اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانى قوياندى ورتا مەكتەبىنە جاڭادان كەلگەن ديرەكتور – باقىتجان ساتتارۇلى ساتباەۆتىڭ العاشقى حيكاياسى. جالعاسىن كەيىن تاعى دا ايتا جاتارمىز!

جەڭىس رۇستەمۇلى

Abai.kz