ەلىمىزدە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ ىمىراسىز جۇرگىزىلىپ جاتقاندىعى كوڭىلگە كوپ ءۇمىت ۇيالاتادى. الايدا وسىنداي قىلمىسقا قاتىستى ىستەردىڭ ءبىرازى بەلگىسىز سەبەپتەرمەن سوتقا جەتپەي قالاتىندىعىن، ال جەتكەندەرىنىڭ كەيبىرەۋلەرىنىڭ تاعدىرلارى تالايلاردى الاڭداتىپ وتىرعاندىعىن دا جاسىرۋعا بولماس. سوتتىڭ شىعارعان ۇكىمدەرىنىڭ  دە كەي-كەيدە كوڭىلگە قونا بەرمەدى. بىرەر فاكتىلەرگە جۇگىنەلىك.

بىلتىر ءبىزدى قوستاناي قالاسىنىڭ اكىمى ءبىر توپ سىبايلاسىمەن جەمقورلىققا سالىندى دەگەن ايىپپەن تۇرمەدەن ءبىر-اق شىققان. بارلىعى دا لايىقتى جازاسىن الدى. ال اكىمىز بولسا ەڭ ۇزاق مەرزىمدى—13 جىلدى ارقالاپ كەتە بەردى. كىنالى بولسا، ارينە، جازانىڭ اۋىر-جەڭىلى جوق. الايدا ءبىزدىڭ ايتايىن دەگەنىمىز ول ەمەس. قالا اكىمى احمەتبەك احمەتجانوۆقا تاعىلعان نەگىزگى كىنا ونىڭ ورىنباسارىنىڭ اۋىزمەن ايتىلدى. ورىنباسار ءبىر بيزنەسمەننەن قوماقتى اقشا العان كەزدە ۇستالدى دا، «بۇل اقشا قالا اكىمىنە ارنالعان ەدى» دەپ باسشىسىنا اۋدارا سالدى. بۇل شىنىمەن سولاي ما، الدە ورىنباسار جازادان سىتىلىپ كەتۋ ءۇشىن ونى باسشىسىنا يتەرە سالدى ما، ونى انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس ەدى.ەشكىم دە ونىڭ قولىنان ۇستاپ العان جوق. نەمەسە اۋديو-بەينە تاسپااعا دا تۇسپەگەن. ءالى اكىم بۇل اقشانىڭ وزىنە تيەسىلى ەكەندىگىن ەش ۋاقىتتا مويىنداعان دا ەمەس. اكىمگە تاعىلعان ەكىنشى كىنا—بالا باقشا سالۋ ءۇشىن جاريالانعان تەندەردە جەڭگەن فيرمانىڭ ورنىنا ەكىنشى ءبىر فيرمانى زاڭسىز تۇردە جەڭدى دەپ، وبەكتىنى سوعان الىپ بەردى دەگەن ايىپ ەدى. مۇنى دا بۇلتارتپاس فاكتى دەۋ ارتىقتاۋ. ويتكەنى تەندەردى وتكىزۋگە اكىم تىكەلەي قاتىسپايدى، ونى ارنايى كوميسسيا وتكىزىپ، ءتيىستى شەشىم قابىلدايدى. ءفورمالدى تۇردە اكىمدى تەندەرگە قاتىستى قىلمىسقا تارتۋ دا دالەلدەۋ وتە قيىن شارۋا. سوعان قارماستان اكىم ءبارىبىر ايىپتى دەپ تانىلدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا اقشا العاندا قولىنان ۇستاپ الىپ، ونى ءتيىستى تۇردە راسىمدەمەسە، قانداي دا جاندى جەمقورلىققا سالىندى دەپ ايىپتاۋ—ادىلەتسىزدىك. سوت تىلىندە جازىقسىزدىق پرەزۋمپتسياسى دەگەن ۇعىم بار. قازىرگى سوتتار وسىنى ۇمىتىپ كەتكەن سىڭايلى. ال ول پرينتسيپتە قانداي دا كۇماندى جايتار ايىپتالۋشىنىڭ پايداسىنا شەشەلەدى دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايتىلعان. وسى ورايدا بۇرىنعا باس پروكۋرور جاقىپوۆ اسانوۆتىڭ (قازىرگى جوعارعى سوت توراعاسى) «بىزدە ءبىر-ەكى ادامنىڭ كۋا بولىپ، ايىپتاۋىنا سۇيەنىپ، قورىتىندى جاسالا بەرەدى» دەپ قىنجىلا سويلەگەنى بار.بۇدان ارتىق بىردەڭە ايتۋ قيىن. قازەكەڭ دە «ۇستالماعان ۇرى ەمەس» دەگەندى دە بەكەر ايتپاعان بولار.

ەندى مىنا قىزىقتى قاراڭىز. جاقىندا وبلىسىمىزدىڭ قوستانايدان كەيىنگى اسا ءىرى قالاسىنىڭ ءبىرى—رۋدنىي شاھارىندا اينا-قاتەسىز ءدال وسىنداي وقيعا بولدى. وندا دا قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءبىر سەرىكتەستىككە كومەكتەسەمىن دەپ، ودان 15 ميلليون تەڭگە پارا الىپ جاتقان جەرىنەن ۇستالعان. ورىنباسار «بۇل اقشا قالا اكىمى عايازوۆقا ارنالعان ەدى» دەپ انت-سۋ ءىشىپ، ءوزىن اقتاپ باسقتى. ال سوتتا پروكۋرورلار نە ىستەدى دەيسىزدەر عوي. ولار «قالا اكىمىنىڭ بۇل پاراعا ەش قاتىسى جوق. وعان ەشبىر ايعاق تابىلمادى» دەپ اكىمدى سۋدان تازا، سۇتتەن اق قىلىپ شىعارعىسى كەلىپ وتىر. ال ورىنباسارعا اناۋ-مىناۋ ەمەس، اتتاي 8 جىل سۇرايدى،. بىزدىكى ايتەۋىر قانداي سوت تەك قانا بۇلتارتپاس ناقتى ايعاقتارعا سۇيەنىپ، ءادىل ۇكىم شىعارسا عانا، ادىلەتتىلىك دەگەن قاسيەتتى ۇعىمعا سەلكەۋ تۇسپەيدى دەگەن سەنىمدەمىز.   سوت ءجۇرىپ جاتقانداعى كەلتىرگەن كۇمانىمىز شىندىققا اينالدى. كۇنى كەشە عانا رۋدنىي قالالىق سوتتىڭ ۇكىمى شىقتى. «اقشانى اكىمگە بەرۋ ءۇشىن الدىم دەپ» قانشاما انت-سۋ ىشسە دە رۋدنىي اكىمىنىڭ ورىنباسارى ماقسۇت دوسبولوۆ 8 جىلدى ارقالاپ كەتە بەردى. «وعان پارا بەردى» دەگەن «وركەن» سەرىكتەستىگىنىڭ ديرەكتورى ءومىرحان مۇسىراليەۆكە دە وسىنداي جازا بۇيىردى. ال اكىمگە نە بولدى دەيسىزدەر عوي؟ ەشتەڭە دە. ول قازىر تويعان قوزىداي بولىپ جۇمىسىن جەمىستى اتقارىپ جاتىر.

سوندا قالاي ءبىر سوتتا اكىم ورىنباساردىڭ ايتقانىنىڭ نەگىزىندە سوتتالىپ كەتەدى دە، ءدال وسىنداي وقيعاعا قاتىسى بار دەگەن اكىمىمىز ول جالادان اقتالىپ شىعادى.  سوندا وسى ەكى سوت ۇكىمىنىڭ قايسىسى دۇرىس؟ ءبىرىنشىسى مە، ەكىنشىسى مە؟ ونىڭ شەشىمىن ەندى وقىرمانداردىڭ ەنشىسىنە قالدىردىق.

جالپى اكىم دەمەكشى، كەيىنگى كەزدەرى ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدىڭ اۋدان مەن قالا اكىمدەرىنە توپالاڭ تيگەن سەكىلدى. بىرەۋى ءوز اۋدانىنا كەلگەن تەكەسەرۋشىلەرگە پارا بەرىپ، ءىستى جاۋىپ تاستايمىن دەگەن ارەكەتى جۇزگەگە اسپاي، 4 جىلعا سوتتالىپ كەتەدى. ەكىنشىسىنە وزىنە ەمەس، وزگە بىرەۋگە تيەسىلى ءۇيدى ساتىپ جىبەرىپ، باسى داۋعا قالىپ، اقىرى قىزمەتىنەن قوشتاسىپ تىنادى. ال ءۇشىنشىسى، ءسىرا، «اش قۇلاقتان تىنىش قۇلاق» دەگەندەي، ءوز ەركىمەن ارىز بەرىپ، جايلى قىزمەتىن تاستاپ جۇرە بەرەدى. قوستانايداعى قىزىقتار مەن شىجىقتار، مىنە وسىنداي. جىلدى ءبىز وسىنداي جايسىز جايتتارمەن اياقتايتىن ءتۇرىمىز بار.

جاڭا جىلدارىڭىز قۇتتى بولسىن!

جايبەرگەن بولاتوۆ

قوستاناي

Abai.kz