ءبىز ەڭ بيىك جارتاستىڭ توبەسىنە كوتەرىلگەندە، تولقىندارىمەن لوفودەندى* ءۇستى-ۇستىنە ۇرعىلاپ جاتقان اشۋلى تەڭىزدەن 500-600 فۋت** جوعارىدا تۇردىق. قاسىمىزداعى قاريا قالىڭ ويعا شومىپ كەتتى دە، ءتىل قاتۋعا مۇرشاسى بولعان جوق. ءسوزىن ءبىراز ۋاقىت ۇنسىزدىكتەن سوڭ باستادى:

-بۇل جەرگە بىرنەشە جىل بۇرىن بىرگە كەلگەنىمىزدە، مەنىڭ قىلىشتاي قىلشىلداعان جاس جىگىتىڭ كۇش-قۋاتىنان كەم تۇسپەيتىن قايراتىم بولعانىن كورەر ەدىڭدەر. ال قازىر جىگەرىم جاسىعان، رۋحىم مۇقالعان، ساعىم سىنعان. ءۇش جىل الدىن ادام بالاسى بۇرىن-سوڭدى امان قالىپ كورمەگەن اپاتقا ۇشىراپ، 6 ساعات بويى زارەمدى العان سۇمدىق قورقىنىشتى باستان وتكەردىم. ناتيجەسىن وزدەرىڭ كورىپ تۇرسىڭدار. كارىلىك كەلمەسە دە قارتايىپ، شوگىپ كەتتىم. ءالى قىراۋ شالىپ ۇلگەرمەگەن شاشىم بىرنەشە ساعاتتىڭ ىشىندە قارداي اعارىپ، اياق-قولىم ءال-دارمەنىنەن ايرىلىپ، جۇيكەم توزعان ماتاداي جۇقاردى. مەن كورگەن سۇمدىقتى جاقىننان سەزىنسىن دەپ سەندەردى وسى جەرگە ادەيى ەرتىپ كەلدىم. ءبىز قازىر ۇستىندە تۇرعان حەلسەگگەن نەمەسە كلاۋدي اتتى بۇل جارتاس نورۆەگيا جاعالاۋىنان اسا قاشىق ەمەس. وتىرىپ، تەڭىزگە مۇقيات قاراڭدارشى.

الدىمىزدا شەتى مەن شەگى كورىنبەيتىن قاراكوك ءتۇستى ايدىن قاناتىن كەڭگە جايعان الىپ سامۇرىقتاي كوسىلىپ، شالقىپ جاتىر. ەكى جاعىمىزعا كوز تىكسەك، كوكجيەككە دەيىن جەتەتىن جارتاستىڭ ۇشكىر ەرنەۋى ءجىپ-جىڭىشكە سىزىقتاي كورىنەدى ەكەن. قۇرلىق پەن سۋدىڭ شەكتەسەتىن تۇسى ەكى الەمنىڭ ىمداسىپ، جىمداسىپ، الدەبىر جۇمباق تىلمەن سويلەسىپ جاتقانىنداي ەلەستەيدى.

جاسىل تۇگىنە قاراپ، وسىمدىك وسەتىنىن اڭعارۋعا بولاتىن ءبىر كىشكەنتاي ارال شامامەن 5 ميل قاشىقتىقتا تۇر. ودان 2 ميلدەي بەرىدە تۇنەرگەن جارتاستار جۇزىك ءتارىزدى اينالا قورشاعان تاعى ءبىر كىشىرەك ارال بار. ارىدا ورنالاسقان ارال مەن جاعالاۋدىڭ اراسىنداعى سۋ بەتىندە تۇسىنىكسىز ءبىر قۇبىلىس بايقالادى: جەلدىڭ باعىتىمەن دە، جەلگە قارسى دا الاسۇرىپ اسىققان اعىستىڭ كورىنىسى سونداي سۇستى.

-ارعى ارالدىڭ اتى – ۆۋرح، بەرگىسى – موسكە، – دەپ ءسوزىن جالعاستىرعان قاريا كەنەت شوشىپ كەتىپ:

-ەستىدىڭدەر مە؟ تەڭىزدەن قانداي دا ءبىر وزگەرىس بايقادىڭدار ما؟ – دەپ سۇرادى.

راسىندا دا، سۇراپىل داۋىلدىڭ ۇنىندەي قورقىنىشتى داۋىس ءسات سايىن ۇدەي ءتۇسىپ، تەڭىز تۇلەن تۇرتكەندەي ءبۇلىنىپ، الاپات اعىس شىعىسقا قاراي ورشەلەنە ۇمتىلعان ەدى. تابيعاتتىڭ دولى مىنەز كورسەتىپ، بۇلقىنۋىن ءجىتى باقىلاپ تۇرعان مەن اعىس جىلدامدىعى مەن ەكپىنىنىڭ قاس قاعىم ساتتە ادام سەنگىسىز دەڭگەيدە ەسەلەنگەنىن كورىپ تاڭعالدىم. نەبارى 5 مينۋتتىڭ ىشىندە ۆۋرح پەن موسكەنىڭ اراسى شارق ۇرا اينالعان مىڭداعان شەڭبەرگە تولىپ، شىعىس جاققا لاپ قويدى دا، جارالى جىرتقىشتىڭ اقىرعان ىزالى ۇنىندەي، كۇننىڭ كۇركىرەگەنىندەي زارەنى الار دىبىس مۇلدە كۇشەيىپ كەتتى. الايدا بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە جاعداي تاعى وزگەردى: كىشكەنتاي يىرىمدەر جايىلعاننىڭ ۇستىنە جايىلا ءتۇسىپ، جوق بولدى دا، ورنىنا ۇزىندىعى 1 ميلگە*** جەتەتىن وتە ۇلكەن ءبىر ءيىرىم پايدا بولدى. دوڭگەلەك شەكاراسى سۋ-بەلدەۋمەن اينالدىرىپ، بەلگىلەپ قويعانداي جىلتىراپ كورىنىپ تۇرعان الىپ شەڭبەردىڭ ءىشى بارعان سايىن قاراقوشقىلدانىپ، دوڭگەلەنگەن سۋ-جارتاستار تەرەڭگە قاراي مۇيىستەنە ءتۇسىپ ەدى. سول باعىتتان اجداھانىڭ ىسقىرعانىنداي ۇرەيلى لەپ ەسىپ، ءتىپتى، ءبىز وتىرعان جارتاس تا تەڭسەلىپ كەتكەندەي بولدى. مەن ەتپەتىمنەن جاتا قالىپ، تاسقا سۇلىكتەي جابىسىپ الدىم.

-بۇل، – دەدىم مەن قارياعا، – ۇلى ءيىرىم ماەلستروم شىعار.

-ءيا، كەيدە سولاي اتالادى، – دەدى ول، – بىراق موسكە ارالىنىڭ ماڭىندا بولاتىندىقتان، ءبىز، نورۆەگيالىقتار، موسكەستروم دەيمىز. مۇنىڭ كىتاپتاردا جازىلعان سيپاتتاماسى مەن مەنىڭ كورگەنىمنىڭ ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي. ءدوپ سۋرەتتەدى دەگەن زەرتتەۋشى دجوناس رامۋستىڭ ءوزى موسكەسترومدى حەلسەگگەننىڭ توبەسىندە وتىرىپ باقىلاماعان سياقتى. تابيعات قۇبىلىسىنىڭ ول بەرگەن مالىمەتتەگى قۋاتى الدەقايدا ءالسىز، اقيقاتقا ساي كەلمەيدى.

رامۋستىڭ پىكىرىنشە، بۇل تۇسقا اعىس لاپ قويعاندا، لوفودەن مەن موسكە اراسىنداعى سۋ جانىن قويارعا جەر تاپپاعان ماقۇلىقتاي شارق ۇرا جونەلەدى. ال اعىس كەرى سەرپىلگەندە، قۇزار بيىكتەن قۇلاعان سارقىرامانىڭ شۋىنان دا اسىپ تۇسەتىن گۇرىل بىرنەشە ميل قاشىقتىقتان ەستىلىپ تۇرادى. مۇنداي كەڭ ءارى تەرەڭ يىرىمگە جاقىن كەلسە، ءتىپتى كەمەنى دە تارتىپ اكەتىپ، تۇڭعيىققا باتىرىپ جىبەرەدى دە، تەڭىز استىنداعى جارتاستارعا سوعىپ، كۇل-پارشاسىن شىعارادى. سۋ كەرى سەرپىلگەندە، كەمەنىڭ قيراندىلارى مەن بولشەكتەنىپ كەتكەن بولىكتەرىن كورەر ەدىڭىز. ءيىرىم التى ساعات بويى توڭىرەگىندەگى جاندى-جانسىزدىڭ ءبارىن تۇگەل جالماپ، تەرەڭگە سۇڭگىتكەن سوڭ، شامامەن شيرەك ساعات تىنىشتىق ورنايدى دا، سودان كەيىن قيامەت قۇبىلىس قايتا باستالادى.

باستاپقىدا دجوناس رامۋستىڭ موسكە-سترومدى بۇلاي بەينەلەۋىن شىندىقپەن ۇندەسەدى دەپ ويلادىم، – دەدى ودان ءارى قاريا، – بىراق قار كوشكىنىندەگىدەي الاپات داۋىس قۇلاعىمنىڭ تۇبىندە ءالى جاڭعىرىپ تۇرعاندىقتان، قازىر رامۋس جەرىنە جەتكىزىپ سيپاتتاي المعانىن جاقسى تۇسىنەمىن.

كوز الدىمىزداعى قورقىنىشتى كورىنىسكە قاراپ تۇرىپ، ماعان كيرچەر جانە وزگە دە عالىمداردىڭ كوزقاراسى اقىلعا قونىمدى بولىپ كورىندى. ولار سۋ استىندا مۇحيتتىڭ باسقا ءبىر بولىگىندەگى شۇڭقىرمەن بايلانىسىپ جاتقان ۇلكەن ويىق نە جارىق بار دەپ ەسەپتەگەن. بۇل بولجامدى قاريانىڭ ەسىنە سالعانىمدا، ول نورۆەگيالىقتاردىڭ كوبى وسىعان يلاناتىنىن، الايدا ءوزى سەنبەيتىنىن ايتتى.

-ءيىرىمدى جاقىن جەردەن كوردىڭدەر، – دەدى جولباستاۋشىمىز، – ەندى ءسال ارىرەك بارىپ، تىنىش جەرگە جايعاسساق، موسكە-ستروم جايلى ءوز كوزىممەن كورگەن شىندىقتى اڭگىمەلەپ بەرەمىن.

ءبىز جارتاستىڭ باسقا  بولىگىنە بارىپ وتىردىق.

-ءبىر كەزدەرى ەكى باۋىرىم جانە مەن – ۇشەۋمىز، ۇلكەن قايىعىمىزبەن موسكە مەن ۆۋرح اراسىندا بالىق اۋلاۋشى ەدىك. تەڭىز قاھارلانىپ، تاۋداي تولقىندار الاسۇرىپ، ءبىر-بىرىمەن سوقتىعىسقان ساتتەردە بالىق جاقسى تۇسەتىن. بىراق مۇنداي ۋاقىتتا تەڭىزگە شىعۋعا بۇل ولكەدە ۇشەۋمىزدەن باسقا ەشكىمنىڭ باتىلى جەتپەيتىن. بالىق اۋلاۋعا قاۋىپسىز ايماق وڭتۇستىك باعىتتا بولسا دا، ءبىز وڭاي ولجاعا قارىق بولۋ ءۇشىن موسكەنىڭ جارتاستارىنا دەيىن ءجۇزىپ كەلىپ، يىرىمگە قاتتى جاقىندايتىنبىز. تەڭىز 15 مينۋتقا تىنشىعاندا، موسكە-ستروم بولاتىن تۇستى كەسىپ ءوتىپ، كوزدەگەن مەجەگە جەتىپ الامىز. سودان سوڭ 6 ساعات بويى بالىق اۋلاپ، كەلەسى شيرەك ساعاتتىق ۇزىلىستە جاعاعا قايتۋدى داعدىلى كاسىپكە، ۇيرەنشىكتى ىسكە اينالدىرعالى قاشان. الايدا جەل سوعىپ تۇرماسا، تاۋەكەلگە بارمايتىنبىز. ويتكەنى، جەل ارقىلى اۋا-رايىن دولبارلايتىن ەدىك. 6 جىل تاجىريبەمىزدە ءيىرىمنىڭ باستالاتىن ۋاقىتىن ەسەپتەۋدە ەكى-اق رەت جاڭىلىسىپپىز. ەكى جاعدايدا دا ارال ماڭىن پانالاپ، جان ساقتادىق. باسقا كەزدە موسكە-ستروم بولاتىن تۇستى ءدال ۋاقىتىندا كەسىپ وتسەك تە، بىرەر مينۋت ەرتە نە كەش قيمىلداعانداي جۇرەگىم اۋزىما تىعىلاتىن. اعامنىڭ 18 جاستاعى تەپسە تەمىر ۇزەتىن ۇلى، ال مەنىڭ جىگىت بولىپ قالعان ءۇش بالام بار. كۇنكورىس قامىنداعى ارپالىستا ولار بىزگە كادىمگىدەي قولعانات بولار ەدى. دەگەنمەن، ءوزىمىز تاۋەكەلگە بەل بايلاساق تا، جاستاردىڭ ءومىرىن قاتەرگە تىگۋدى ءجون ساناماي، پەرزەنتتەرىمىزدى ەرتپەيتىنبىز. اقىرى وسىدان ءۇش جىل بۇرىن 18__ جىلدىڭ 10 شىلدەسىندە بۇرىن جان بالاسى كورمەگەن سۇمدىقتى باستان وتكەردىك. بىراق سول كۇنى تۇسكە دەيىن دە، تۇستەن كەيىن دە اسپان شايداي اشىق بولىپ، وڭتۇستىك-باتىستان جىبەكتەي سامال ەسىپ تۇردى. مەن جانە ەكى باۋىرىم – ۇشەۋمىز ارالدارعا قاراي ساعات تۇسكى ەكىلەر شاماسىندا ءجۇزىپ باردىق. قانجىعامىز مايلانىپ، بالىق كوپ ءتۇسىپ، مول پايداعا كەنەلدىك. ءيىرىم بولىپ جاتقان تۇسقا قاراي اقىرىن جىلجي باستاعاندا، قولساعاتىما قاراپ، كەشكى جەتى بولعانىن كوردىم. ساعات سەگىزدە تەڭىزدە 15 مينۋت تىنىشتىق ورنايتىنىن بىلەتىنبىز. ىشكى ەسەبىمىز بويىنشا، 1 ساعاتتا قاۋىپتى ايماققا جەتىپ، ءيىرىمنىڭ شيرەك ساعاتتىق ۇزىلىسىندە جاعاعا قاراي ءوتىپ كەتۋ كەرەك ەدىك. ويىمىزدا ەشتەڭە جوق، قايىقپەن باياۋ ءجۇزىپ كەلە جاتىرمىز. كەنەت اياق استىنان الاپات داۋىل باستالىپ كەتتى دە، توبەمىزگە قىپ-قىزىل بۇلتتى ايداپ اكەلدى. نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ويلاپ تا ۇلگەرمەي قالدىق. ءۇش مينۋتقا جەتپەي، توڭىرەكتى تۇگەلدەي تۇنەك جايلاپ، اينالانى قويۋ قاراڭعىلىق باسىپ، كوز بايلاندى. قايىقتاعىلار، ءتىپتى، ءبىر-ءبىرىمىزدى كورگەن جوقپىز. مۇنداي قورقىنىشتى ءساتتى سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. نورۆەگيالىق ەڭ كارى تەڭىزشىنىڭ ءوزى بۇرىن-سوڭدى ءدال وسىنداي سۇمدىقتى كورمەگەن شىعار. داۋىل بار ەكپىنىمەن العاش سوققاندا، ءىنىم قايىقتان اۋىپ ءتۇسىپ، تۇڭعيىققا جۇتىلىپ كەتكەن ەكەن. ەدەنگە قاعىلعان شىنجىرعا جارماسىپ الماعاندا، مەن دە ونىڭ كەبىن كيەر ەدىم. قايىقتىڭ ىشىنە سۋ تولىپ قالعاندىقتان، دەمىمدى ىشكە تارتىپ العان مەن ءبىراز ۋاقىت تۇنشىعۋمەن بولدىم. ودان ءارى شىداۋعا دارمەنىم قالماعاندا، شىنجىردى قىسىپ ۇستاعان قالپىمدا تىزەرلەپ وتىردىم دا، باسىمدى سۋدان شىعاردىم. سودان سوڭ جەل قايىقتى سۋدان شىققان ءيتتىڭ سىلكىنگەنىندەي شايقاپ جىبەردى دە، ىشتەگى سۋدىڭ ءبىراز بولىگى سىرتقا توگىلدى. يىعىما الدەكىم قولىن قويعان سوڭ، ارتىما جالت قاراپ، اعامدى كوردىم دە، جۇرەگىم قۋانىشتان، ويناقتاعان لاقتاي، اتقاقتاي جونەلدى. ويكەنى، مەن ونى دا باتىپ كەتتى دەپ ويلاعان ەدىم. الايدا ول قۇلاعىمنىڭ تۇسىنا «موسكە-ستروم!» دەپ ايقايلاعاندا، جاڭاعى شاتتىق جۇرەگىمنەن لەزدە عايىپ بولدى دا، ونىڭ ورنىن ۇرەي باستى. توبە قۇيقام شىمىرلاپ، بۇكىل دەنەم قورقىنىشتان قالش-قالش ەتكەن مەنىڭ سول كەزدەگى كۇيىمدى جەر بەتىندە ەشكىم سەزىنىپ كورگەن جوق! ەشكىم! اعام ءبىر اۋىز سوزبەن نەنى مەڭزەگەنىن ۇقتىم. قۇتىرىنعان جەل مەن ورشەلەنگەن اعىس ءبىزدى تۋرا يىرىمگە قاراي الىپ بارا جاتقان ەدى. تەڭىزدىڭ 6 ساعاتتان سوڭ بولاتىن تىنشيتىن ۋاقىتىنا ەندى امان جەتۋىمىز ەكىتالاي. ەسكەكتەردىڭ قايدا قالعانىن دا بىلمەيمىز. قايىعىمىز جەل قۋالاعان قاڭباقتان دا سالماقسىز بولىپ قالعانداي اعىس باعىتىمەن زىمىراپ بارادى. بۇرىن كورمەك تۇگىلى، ەلەستەتە دا الماعان تاۋداي تولقىندار لەك-لەگىمەن كەلىپ، سابالاپ جاتىر. قارا پەردەمەن تۇمشالاپ قويعانداي قاپ-قاراڭعى اسپاندا كەنەت مولدىرەپ اي كورىندى دە، اينالاعا سۇتتەي جارىق ساۋلەسىن شاشتى. جان-جاعىما لەزدە باجايلاپ قاراعان مەن مۇنداي سۇراپىل كورىنىستى كورمەي-اق قويعانىم دۇرىس ەدى عوي دەپ ويلادىم. اعاممەن تىلدەسىپ، نە ىستەيتىنىمىزدى اقىلداسۋعا تىرىسسام دا، جەل مەنىڭ ءۇنىمدى ايدالاعا الىپ قاشىپ، سويلەسۋگە مۇرشا بەرمەدى. كەرىسىنشە، تەڭىز ۇستىندەگى الاپات شۋ كۇشەيە ءتۇستى. باۋىرىم باسىن شايقاپ، سۇق ساۋساعىن كورسەتىپ، «تىڭدا!» دەگەن يشارا جاسادى. كەنەت الدەنە ەسىمە ءتۇسىپ كەتىپ، مەن جالما-جان ساعاتىما قارادىم دا، اي جارىعىمەن ساعات ءتىلىنىڭ جەتىدە توقتاپ قالعانىن كوردىم. ءيىرىمنىڭ ءۇزىلىس ءساتىن وتكىزىپ العانىمىزدى، قازىر ول ناعىز كەمەرىنە كەلىپ، كۇشىنە مىنگەن ۋاقىت ەكەنىن تۇسىنگەنىمدە، ەڭكىلدەپ جىلاپ جىبەردىم. ۇلكەن ءبىر تولقىن ءبىزدى بيىككە كوتەرىپ اكەلگەندە، اينالامدى لەزدە شولىپ ۇلگەرگەن مەن موسكە-ستروم يىرىمىنە شامامەن جارتى ميل قالعانىن اڭدادىم. سويتكەنشە بولعان جوق، بالاپانىن سىناعان قىرانداي، تولقىن قايىقتى تومەنگە تاستاپ جىبەردى. قورقىنىش پەن شاراسىزدىقتان كوزىمدى تارس جۇمىپ الدىم. ەكى مينۋتقا جەتپەي جاتىپ، ءبىز ءيىرىمنىڭ شەكاراسى – اعاراڭداعان سۋ-بەلدىككە ەنىپ كەتتىك. قايىق ءبىر قىرىنا بۇرىلدى دا، شەڭبەردى بويلاپ كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن اينالا جونەلدى. داۋىل توقتاپ، ماناعى كۇننىڭ كۇركىرەگەنىندەي گۇرىل، ەندى، ءبىر مەزەتتە مىڭداعان كەمەنىڭ دابىل بەلگىسىن باسقانداي قۇلاق جارار ىسقىرىققا ۇلاستى. قاس-قاعىم ساتتە باتاتىن شىعارمىز دەپ ويلاعان مەن، قايىق وتە جوعارى جىلدامدىقپەن اينالىپ جاتقاندىقتان، ءيىرىمنىڭ تۇبىنە زەر سالىپ قاراي العان جوقپىن. ايتەۋىر، ءيىرىمنىڭ تىسىنداعى تەڭىز سۋى كوكجيەككە دەيىن جەتەتىن ۇلكەن جارتاستاي بولىپ ەلەستەدى. اجالدىڭ اپانداي ارانىنا تۇسكەندىكتەن، ومىردەن كۇدەرىمدى ءۇزدىم. ولگەن جەرىم وسى شىعار دەپ ويلادىم. ىشتەي ولىمگە كوندىككەن ساتتە و دۇنيەگە جاراتۋشىنىڭ شەكسىز قۇدىرەتىن تانىپ بارىپ اتتانعان قانداي باقىت ەكەنىن سەزىندىم. قازىر سەندەرگە اقىماقتىق بولىپ كورىنەر، بىراق مەن ءيىرىمنىڭ تەرەڭدىگىن انىقتاعىم كەلدى. سول كەزدە وسىنداي ادام تاڭعالارلىق قۇبىلىستى ءوز كوزىممەن كورگەنىمدى جاعادا قالعان دوستارىما ايتىپ بەرە الماي، ءولىپ بارا جاتقانىما قاتتى وكىندىم.

ءبىز ءيىرىمنىڭ شەكاراسى – اعاراڭداپ كورىنىپ تۇرعان سۋ-بەلدىكتى بويلاپ ءبىر ساعاتتاي اينالدىق. مەن تەمىر شىنجىردان ايرىلعان جوقپىن. ال اعام قايىققا ارقانمەن بايلانعان شاعىن بوشكەگە جارماسىپ الىپتى. داۋىل العاش سوققاندا-اق، باسقا مۇلىكتى تۇگەلدەي ۇشىرىپ اكەتكەن. سۋ-بەلدىكتەن تومەنگە، ءيىرىمنىڭ ىشكى بولىگىنە قاراي وتەيىن دەپ جاتقاندا، جانارىنا ۇرەي ۇيا سالعان اعام شىنجىردان مەنىڭ قولىمدى كۇشپەن جۇلىپ الىپ تاستادى دا، ءوزى ۇستادى. جان ءتاتتى عوي، دەگەنمەن، باۋىرىمنىڭ بۇل قىلىعىنان ودان سايىن جۇرەگىم اۋىرىپ، ەڭسەم ءتۇسىپ كەتتى. بىراق اقىرىندا ولەتىن بولعان سوڭ، شىنجىردان ۇستاساڭ دا، ۇستاماساڭ دا ءبارىبىر ەمەس پە دەپ ويلاپ، ەش قارسىلاسپاستان، قايىققا ارقانمەن بايلانعان بوشكەگە جارماستىم. باستاپقىدا جاڭا ورنىمنىڭ ىڭعايىن تابا الماعاندىقتان، ءبىر ساتى تومەن تۇسكەنىمىزدە، اۋىپ كەتە جازدادىم.ءيىرىمنىڭ ىشكەرى بولىگىنە ەنگەندە، ءبارى جىلدام اياقتالاتىن شىعار، تەز ءولىپ كەتەتىن شىعارمىن دەپ ويلادىم. كۇبىرلەپ، قۇدايعا جالبارىنىپ، دۇعامدى وقىدىم دا، كوزىمدى تارس جۇمىپ الدىم. ارادا ءبىر مينۋتتاي ۋاقىت ءوتتى. مەن ءالى ءتىرىمىن. نەگە سۋعا تۇنشىعىپ، ءبىر جۇتىم اۋاعا زار بولىپ، ولىممەن جان-دارمەن ارپالىسقا تۇسپەي جاتقانىما تۇسىنە الار ەمەسپىن. بار ەرىك-جىگەرىمدى جيناپ، كوزىمدى اشقاندا كورگەن كورىنىس ماڭگى باقي جادىمدا ساقتالادى-اۋ. تومەنگە قاراي مۇيىستەنگەن تەرەڭ شۇڭقىردىڭ قاراقوشقىل ءتۇستى سۋ-قابىرعالارى اي جارىعىمەن شاعىلىسىپ، جالتىراپ تۇر. سۋ كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن ۇرشىقتاي اينالىپ جاتىر. يىرىمگە العاش ەنگەندە، ەكپىنمەن جارتىسىنا دەيىن ءتۇسىپ كەتكەنمەن، ءبىزدىڭ تومەندەۋ قارقىنىمىز بىرتە-بىرتە باسەڭدەي بەردى. شەڭبەردى ءار اينالعان سايىن قايىق شامامەن ءبىر يارد**** تومەنگە ءتۇسىپ وتىردى. اجالدى كۇتىپ جاتقان سول ءبىر ساتتە مەن بىزدەن تومەنگى جاقتا دا، جوعارعى جاقتا دا كەمەنىڭ بولشەكتەرى، اعاشتىڭ دىڭدەرى، جاشىكتەر، بوشكەلەر، تاياقتار شەڭبەردى اينالا ءجۇزىپ جۇرگەنىن اڭعاردىم. باسقا ىستەيتىن ەشتەڭە بولماعان سوڭ با، كەلەسى كەزەكتە وسىلاردىڭ قايسىسى قۇردىمعا كەتەتىنىن جورامالداي باستادىم. ءيىرىمنىڭ تۇبىنە تاياپ قالعان اناۋ ءبىر اعاش بولشەگى سۋعا باتىپ، كوزدەن جوعالا ما دەپ ەدىم، كەمەنىڭ قيراندىسى ونى باسىپ وزىپ، ءبىرىنشى بولىپ سۋ تۇبىنە كەتتى. تاعى بىرنەشە بولجامىم قاتە شىققانىنا تاڭعالدىم. كەنەت جۇرەگىم اتتاي تۋلاپ كەتتى. بۇل جولى قورقىنىشتان ەمەس، قۋانىشتان. ويتكەنى، ۇلكەن زات كىشىسىنە قاراعاندا تومەنگە اناعۇرلىم جىلدام جەتەتىنىن تۇسىنگەندە، ءتىرى قالام با دەگەن ءۇمىت وتى قايتا جانعان ەدى. ماعان تىم كىشكەنتاي زاتتار ءيىرىمنىڭ تۇبىنە تەڭىزدىڭ تىنشيتىن ۋاعىنا دەيىن جەتىپ ۇلگەرمەيتىندەي كورىندى. ءۇزىلىس ۋاقىتىندا ولاردى اعىس باسقا باعىتقا، بۇل تۇستان جىراققا الىپ كەتۋ كەرەك. وسىنى ويشا ساراپتاپ جاتىپ، جاڭا عانا ءبىر دەڭگەيدە بولعان اعاش ءدىڭى قازىر بىزدەن الدەقايدا بيىكتە قالعانىن، ءسات سايىن ارامىزداعى اراقاشىقتىق ۇلعايا تۇسكەنىن بايقادىم. ەندى كوپ ويلانۋعا ۋاقىت جوق. ءوزىمدى بوشكەگە ارقانمەن مىقتاپ شاندىپ بايلاپ، قايىقتان سەكىرۋگە بەل بۋدىم. جانىمىزدا ءجۇزىپ كەلە جاتقان اعاش بولىگىن نۇسقاپ، اعاما جوسپارىمدى ىم-يشارامەن بارىنشا تۇسىندىرۋگە تىرىستىم. ۇقتى ما، جوق پا انىق بىلمەيمىن، بىراق ابدەن شوشىپ قالعان ول قايتا-قايتا باسىن شايقاپ، ۇستاپ جاتقان شىنجىرىنان ايرىلمايتىنىن ءبىلدىردى. بۇدان ارتىق بوگەلە المادىم. قايىققا بايلانعان ارقاندى جۇلقىلاپ جۇلىپ الدىم دا، بەلىمە وراپ، سۋعا قويىپ كەتتىم. راسىندا دا، مەنىڭ ويلاعانىمداي بولىپ، امان قالدىم. مىنە، ءوستىپ سەندەرگە وسى حيكايانى ايتىپ بەرىپ وتىرمىن. مەن سەكىرىپ كەتكەننەن كەيىن، ءبىر ساعاتتان سوڭ، ارامىز قاتتى الشاقتاپ كەتتى. اقىرى جارتى مينۋتتىڭ ىشىندە قايىق سۇمدىق جىلدامدىقپەن 3-4 رەت اينالدى دا، مەنىڭ عازيز باۋىرىمدى تۇڭعيىققا، سۋ تۇبىنە ماڭگىلىككە الا كەتتى... كوپ ۇزاماي-اق، تەڭىزدە وزگەرىس بايقالىپ، تابيعاتتىڭ اشۋى تارقاي باستادى. سۋ بىرتە-بىرتە جايىلىپ، ءيىرىم توقتادى. الاپات داۋىل ساپ تىيىلىپ، قاھارلى جەل وڭالىپ، اسپانداعى قاراڭعى بۇلتتار دا عايىپ بولدى. تەك ءالى ساباسىنا تۇسە قويماعان تەنتەك تولقىندار عانا الاسۇرىپ، جاڭا عانا تۋرا وسى جەردە بولعان سۇمدىقتان حابار بەرەتىندەي. قاتتى اعىس مەنى وڭتۇستىكتەگى بالىق اۋلايتىن ايماققا اپارىپ تاستادى. سۋدان شىعارىپ الىپ، قايىققا مىنگىزگەن بالىقشىلار جولداستارىم ەدى. الايدا بىرنەشە ساعات بۇرىن عانا كومىردەي قاپ-قارا بولعان شاشىم قۋداي اعارىپ كەتكەندىكتەن، دوستارىم مەنى تانىماي قالدى. قورقىنىشتان ءتىلىم بايلانىپ، ۇزاق ۋاقىت سويلەي الماي وتىردىم. ءبىرازدان كەيىن باستان وتكەرگەنىمدى ايتىپ بەرگەنىمدە، ولار ماعان سەنگەن جوق. سەندەر يلانباساڭدار دا، تاڭعالمايمىن.

*لوفودەن – جارتاس اتاۋى

** 1 فۋت – 0,3048 مەتر

*** 1 ميل - 1.609344 شاقىرىم

**** 1 يارد – 91,44 سم

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان الپامىس فايزوللا

Abai.kz