اقپاننىڭ 12-ءسى كۇنى الماتىدا قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ VI پلەنۋمى ءوتتى. قالامگەرلەر باس قوسقان جينالىستى وداق توراعاسى نۇرلان ورازالين اشىپ، الداعى قۇرىلتايدا وداق توراعالىعىنىڭ سايلاۋىنا تۇسپەيتىنىن مالىمدەپ، «بەسىنشى سەزدە سايلاۋعا تۇسپەيتىنىمدى تاعى دا قايتالاپ ايتامىن»، – دەدى. ال پلەنۋمنىڭ نەگىزگى بايانداماسىن وداق توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى عالىم جايلىباي جاساپ، وداقتىڭ ۇلت ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى. بايانداماشى قوعامدىق ۇيىم – جازۋشىلار وداعىنىڭ مەملەكەتتەن ءبىر تيىن المايتىنىن، ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ وتىرعانىن جانە دە 2014 جىلدان بەرى ءجۇرىپ كەلە جاتقان الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس وداقتى دا اينالىپ وتپەگەنىن، ءتىپتى سونىڭ سالدارىنان قارجى ۇنەمدەۋ ماقساتىندا ۇيىم قىزمەتكەرلەرى قىزمەتتىك كولىكتەن باس تارتقانىن دا ايتتى. باياندامادان سوڭ، تاعى دا ءسوز العان ن.ورازالين جازۋشىلار وداعىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايىن 24 اقپاندا وتكىزۋ تۋرالى اڭگىمە ءجۇرىپ جاتقانىن، وعان قارسىلىعى جوعىن، ەگەر قالامگەرلەر سول كۇنگە قۇرىلتاي ءوتۋى قاجەت دەپ تاپسا، ۇيىم جارعىسى بويىنشا وتكىزۋگە بولاتىنىن ايتىپ، وسى ماسەلەگە قاتىستى ءجارىسسوز جاريالادى. اۋەلى ادەبيەت سىنشىسى سەرىك قيراباەۆتىڭ پلەنۋمعا قاتىسۋشىلارعا ارناپ جازعان حاتى وقىلدى. ءسويتىپ، ءجارىسسوز باستالىپ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، تولەن ابدىك، دۋلات يسابەكوۆ، ءسابيت دوسانوۆ، يران-عايىپ قاتارلى قالامگەرلەر ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.

ءسابيت دوسانوۆ، جازۋشى:

كىم كەلسە دە، سونى قولدايىق، سوعان قىزمەت ەتەيىك

– ەكى ماسەلە بويىنشا پىكىر ايتۋ كەرەك دەدى عوي. ءبىرىنشى – جۇمىسقا باعا بەرۋ كەرەك، ەكىنشى – قۇرىلتايدىڭ ۋاقىتىن بەلگىلەۋگە قاتىستى پىكىر ايتۋ. ءسوزدى كوپ سوزبايىن، مەن سەرىك قيراباەۆ اعامىزدىڭ پىكىرىنە تولىق قوسىلامىن. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، نۇرلاننىڭ جۇمىسىنىڭ ءۇش جىلى وتپەن، سوتپەن ءوتتى. ءوزىنىڭ بەدەلىنىڭ ارقاسىندا، پرەزيدەنتتىڭ، ءسىز بەن ءبىزدىڭ كومەگىمىزبەن ساتىلىپ كەتكەن، شاشىلىپ كەتكەن دۇنيەنىڭ ءبارىن جينادى. مۇنى ۇلكەن ەڭبەك دەپ قانا ەمەس، ۇلكەن ەرلىك دەپ باعالاۋ كەرەك. ودان كەيىنگى جۇمىستاردى ءبىر-اق سوزبەن ايتاتىن بولساق، جۇمىس ءوز قالىبىمەن ءجۇرىپ جاتتى. ءبىزدىڭ ەموتسياعا بەرىلەتىن اعايىندارىمىز بار، كەي كەزدە ارتىق ايتىپ قويامىز. ءبىر كەزدە مىناداي اڭگىمە دە بولعان: وسى وداقتىڭ كەرەگى نە، تەك ولىك شىعارادى، مەرەيتوي وتكىزەدى دەپ. جۇرتتىڭ ءبارىن وپەرا تەاترىنان شىعارمايدى عوي، ول دا ۇلكەن جۇمىس. ال ەندى نۇرلاننىڭ تاعى ءبىر ەڭبەگىن ايتايىن، قالاماقى ماسەلەسىن دەپۋتات كەزىندە دە ەلباسىنا دەيىن بارىپ، كوتەردى. ءبىر مىسال ايتايىن، وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن مەملەكەتتىك حاتشى ءۇش-ءتورت جازۋشىنى قابىلدادى. سوندا مەن دە بولدىم. سول جەردە دە قالاماقى ماسەلەسىن تابانداپ تۇرىپ ايتتى. ەڭ ۇلكەن ەڭبەگىنىڭ ءبىرى – قالاماقى ماسەلەسىن شەشكەنى. ارينە، كەمشىلىك بار. كۇن بار جەردە كولەڭكە بولادى، جۇمىس بار جەردە كەمشىلىك تە بولادى. ال ەندى تۇتاس العاندا وداق ءوزىنىڭ جۇمىسىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلەدى. سوندىقتان، مەنىڭ ۇسىنىسىم، وداقتىڭ جۇمىسىنا قاناعاتتانارلىق دەگەن باعا بەرسەك. قۇرىلتايدى 24 اقپاندا وتكىزەيىك دەگەنگە ءوز باسىم ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسىمىن. نەگە؟ قۇرىلتاي وتكىزۋ وڭاي ەمەس. ءبىزدىڭ وبلىستاردا جاتقان 300-دەي مۇشەمىز بار. قۇرىلتايعا سولاردىڭ ءبارى قاتىسۋى كەرەك. ولاردىڭ بارىنە حات جازۋ، شاقىرۋ، قۇرىلتايدى ۇيىمداستىرۋ كادىمگىدەي پروتسەسس. كىم كەلسە دە، ءوز باۋىرىمىز كەلەر. رەنىشتىڭ ءبارىن جيىپ قويىپ، كىم كەلسە دە، سونى قولدايىق، سوعان قىزمەت ەتەيىك. جاڭا باسشىعا ءبارىن يتەرىپ تاستاساق ول قيىنداۋ بولادى. سوندىقتان، مەنىڭ ۇسىنىسىم، قۇرىلتايدى مامىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا وتكىزۋ كەرەك. ۇسىنىسىم سول، وزدەرىڭىز شەشەسىزدەر.

جاڭاعى سەرىك قيراباەۆ اعامىزدىڭ اعالىق، باتالى ءسوزى. ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ جاعامىزدى جىرتپايىق، وكپە-رەنىشتى كەيىنگە قويالىق. پلەنۋمعا ساتتىلىك تىلەيمىن!

قابدەش ءجۇمادىلوۆ، جازۋشى:

جاڭعىرماي تۇرىپ قالعان مەكەمە – ءبىزدىڭ جازۋشىلار وداعى

– ال ەندى ايتاتىن ءسوز كوپ ەمەس، جاڭا ءسابيت دوسانوۆقا ءبىراز اقىل ايتىپ كەتتى. اقىلدى جىگىتتەردىڭ ءبىرى عوي. مىناۋ قۇرىلتايدى قاشان وتكىزۋ كەرەك، وداقتىڭ جۇمىسىنا – ءورازاليننىڭ جۇمىسىنا قالاي باعا بەرۋ كەرەك دەگەن نارسەلەر: ول – ءپرينتسيپتى ماسەلەلەر. ەندى ەكى اۋىز ءسوز سول تۋرالى.

«رۋحاني جاڭعىرۋ» دەگەن ۇران كوتەرىلدى، ءبىر جىلعا تاقاپ قالدى ما، جارتى جولدى ما؟! ول دەر كەزىندە كوتەرىلگەن ۇران. ءبىر عانا اتتەگەن-ايى بار، وتە كەش ايتىلدى. ول وسىدان 25 جىل بۇرىن ايتىلۋى كەرەك ەدى. ءبىز رۋحاني دەگەن نارسەنى ءسال-ءپال ءبۇلدىرىپ الىپ، ارتىنان بارىپ ەسىمىزگە ءتۇستى. جەمقورلاردى كوبەيتىپ الىپ، قىلمىسكەرلەردى، قاتىگەزدەردى كوبەيتىپ الىپ، ارتىنان ۇران شاقىرىپ جاتىرمىز، ەشتەن كەش جاقسى. رۋحاني جاڭعىرىپ جاتقاندا، جاڭعىرماي ورتاسىندا تۇرىپ قالعان مەكەمە – ءبىزدىڭ جازۋشىلار وداعى. توراعا 22 جىل وتىردىم دەپ وتىر عوي، مەن عابيدەن مۇستافيننەن بەرگى توراعالاردى باستان كەشىرىپ كەلە جاتىرمىن، جاسىم 80-نەن استى. سول توراعالاردىڭ ەشقايسىسى ءتورت-بەس جىلدان اسپاعان ەكەن. ءانۋار ءالىمجانوۆ قانا توعىز جىل وتىردى. ەسەسىنە قانداي جۇمىس ءبىتىردى. مىنا وتىرعان عيماراتتى، اناۋ قىتايدىڭ قوناقۇيى بولعان جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ءۇيىن ءالىمجانوۆ سالدىرىپ كەتتى. قانشا جازۋشىعا ءۇي اپەردى. ال ورازالين 22 جىلدا نە ىستەدى دەگەندە، داۋلى نارسە كوپ. العاشقى 10 جىلى ءوز كەزەگى، ەكى سەزد، ەكى سايلاۋدىڭ اراسى. مەيلى، وتىردى دەلىك. كەيىنگى 12 جىلى ىرىڭ-جىرىڭمەن ءوتتى. بىرەۋلەر «نۇرلان، جولىڭا ءتۇس، سەن دە جازۋشىسىڭ عوي، وتىرىپ جاز، ىلعي مانساپتا وتىرا بەرمەي، كەت» دەدى. ءاي، نۇرلان، مەن سەنى جاقسى كورەم، تالانتىڭ بار اجەپتاۋىر. بۇرىنعى توراعالار «مەنى بوساتىڭدار، جازۋىمدى، قالام-قاعازىمدى ساعىندىم» دەپ رۇقسات سۇراۋشى ەدى. ال مىنا نۇرلان كەتپەۋدىڭ قامىن قاتتى قاراستىردى. الگى «الاش» سىيلىعىن ءبىر كۇندە 42 ادامعا ۇلەستىرۋ – وزىنە داۋىس جيناپ، ءومىرى كەشپەيتىن نارسە. نۇرلاننىڭ بەتىندە قالادى ول. الاش دەگەن اتتى اياققا سالىپ، 42 ادامعا ءبىر كۇندە ۇلەستىرۋ دەگەن، نە بولدى سونشا، نە جەتتى؟ بۇرىن ول سىيلىقتى ۇزاسا ەكى-ءۇش ادام الاتىن، ءوزىمىز سول سىيلىقتى بەرۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ەدىك. ال نۇرلان سول كوميسسيانىڭ ءبارىن جيىپ قويىپ، ءوز ۇلەستىردى. مەنىڭ نۇرلانعا كەشپەيتىن ءبىر نارسەم – وسى. ول الاشتىڭ، وداقتىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ەمەس، ءوزىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ورىنتاعىن ساقتاپ قالۋ، جالپاق تىلمەن ايتقاندا، باسقا نە ول؟!

ەكىنشى ءبىر ماسەلە – ءادي ءشارىپوۆ باستاپ، ءانۋار ءالىمجانوۆ سالىپ بەرىپ كەتكەن شىعارماشىلىق ءۇيدىڭ ەسىگىنەن سىعالاي الماي قالدىق، كىرە المايمىز. وتكەن جىلى ما، ءبىر شارۋامەن سول جاققا بارىپ، كىرە كەتەيىن دەسەم، اۆتومات اسىنعان كۇزەتشى ماڭايىنا جولاتپايدى. سونىڭ قازىر قىتايدىڭ قوناقۇيى بولىپ وتىرعانىنا ءىشىڭ ۋداي اشيدى. نۇرلانعا ەكىنشى كەشپەيتىن نارسەم – وسى. قالاماقىنى قايتا-قايتا ايتا بەرەدى، ول ءبارىمىزدىڭ شۋلاپ ءجۇرىپ جەتكەن نارسەمىز.

جازۋشىلار وداعى مىڭداعان قوعامدىق ۇيىمنىڭ ءبىرى ەكەن. بۇل – جازۋشىلاردى قورلاۋدىڭ ەڭ جوعارعى ءتۇرى. ءبىز حالىقتىڭ رۋحاني دۇنيەسىن جاساپ وتىرمىز عوي. وداقتى قوعامدىق ۇيىم دەگەن تىزىمنەن الدىرا المادىق. ءۇش جىل سەناتور بولىپ وتىرعاندا وسى تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتقان جوق.

ال ەندى پلەنۋم، قۇرىلتايدىڭ ۋاقىتىنا كەلسەك، ەكەۋى دە ۋاقىتىنان كوپ كەشىگىپ ءوتىپ كەلەدى. مەن ءتىپتى ەكەۋىن بىرگە وتكىزۋگە دە قارسى ەمەسپىن. «تەمىردى قىزعان كەزىندە سوق» دەيدى. 24 اقپاندا قۇرىلتايدى وتكىزۋ كەرەك. جۇرتتى تاعى دا پارتيا-پارتياعا بولمەي، اركىم ءوز «پوكلوننيكتارىن» سوڭدارىنان ەرتپەي. دايىندىق دەگەن – سول. ونداي دايىندىقتىڭ تۇككە كەرەگى جوق. ەندى قۇرىلتايدى كىم وتكىزەدى دەگەنگە كەلسەك. قۇرىلتايدى مىنا كوماندا وتكىزە مە؟ جاڭا ورازالين ايتتى. ونى ورنىنان ءتۇستى دەپ ەسەپتەۋىمىز كەرەك. ءسويتىپ، قۇرىلتايدى وتكىزەتىن كوميسسيا قۇرۋىمىز كەرەك.

جارايدى، مەنىڭ ايتارىم، وسى جىگىتتەر! باياعىدا قۇرىلتايدا دا ايتقانمىن. نۇرلان ءورازاليندى دۇرىستاپ شىعارىپ سالايىق، سوسىن الداعى تىرشىلىگىمىزدى ويلايىق.

يران-عايىپ، اقىن:

– «ورازالين ۇزاق وتىردى» دەيسىڭدەر، تالاساڭدار، بيلىكتە بۇدان دا ۇزاق وتىرعاندار بار عوي.

مارال ىسقاقباي، جازۋشى:

نە دەگەن اسىعىستىق ەكەنىن تۇسىنبەيمىن

– ءسوزىم باسقاشالاۋ بولار دەپ ويلاپ ەم. سويلەۋشىلەردىڭ باعىتى ادامدى جاڭىلدىرىپ جىبەرەدى ەكەن. نۇرلاندى جاقسى كورەيىك، جەك كورەيىك، سايلاۋعا تۇسەم دەپ جاتقان جوق قوي، جاعاسىنان الا بەرگەندە قايتەمىز. تاعى دا تۇسەم دەسە، جاعالاسساڭدار جاراسادى. كەتەم دەپ وتىرعان ادامدى تومپەشتەپ كەتىرەمىز دەۋ بولمايدى. سوندىقتان ءىستىڭ باعىتىن بىلمەيتىن كىسى بولىپ سويلەمەۋىمىز كەرەك. قوعامدىق مەكەمەنىڭ اتى – قوعامدىق مەكەمە. زامانىمىز سوۆەت وداعىنىڭ زامانى ەمەس. مۇنى ايتىپ وتىرعانىم، مەن دە ءبىر قوعامدىق مەكەمەنىڭ باستىعىمىن. سەكسەنگە كەلدىم. ايتىلىپ جاتقان قيىندىقتار ءبىزدىڭ دە باسىمىزدا بار. ۇكىمەتتەن ەشقانداي كومەك جوق. سوندىقتان وسىنداي قيىن جاعدايدا جازۋشىلار وداعىن قۇلاتىپ الماي، وسى كۇنگە جەتكىزگەنىمىز ءۇشىن ءبارىمىز وزىمىزگە ءوزىمىز راقمەت ايتامىز با، جوق الدە قوسىلىپ نۇرلانعا ايتامىز با، ول – باسقا ماسەلە. نۇرلاننىڭ دا، ءبىزدىڭ دە ەڭبەگىمىز بار. نۇرلاندى ماقتايىن دەپ تۇرعان جوقپىن، 22 جىلعى جۇمىسىنا باعا بەرگەلى جاتقان دا جوقپىن، سەرىك قيراباەۆ اعامىزدان اسىرىپ ەشتەڭە ايتپايمىز. بارىمىزگە بەلگىلى نارسە عوي.

24 اقپاندا سەزد وتكىزەيىك دەگەندى مەن قازىر ەستىپ وتىرمىن. بۇل نە دەگەن اسىعىستىق ەكەنىن تۇسىنبەيمىن.  بەس جىلدان بەرى رومان، پوۆەست، اڭگىمەلەر جازىلدى. سەزدە ءبىز سونى قورىتىندىلاۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟! سونشالىقتى كۇيىپ بارا جاتقان نە بار؟

تولەن ابدىك، جازۋشى:

تاق ءۇشىن كۇرەسكەندى قويايىقشى

– ادەبيەتىمىزدىڭ قاراشاڭىراعى دەپ جۇرگەن جازۋشىلار وداعىنىڭ تاعدىرى ءبارىمىزدى ويلاندىرادى، تولعاندىرادى. زامان وزگەرۋدە، زامانعا قاراي ادام دا، قوعام دا وزگەرۋدە.وسى زامان تۋدىرىپ وتىرعان جاڭا تالاپتارعا جاۋاپ بەرىپ جاتىرمىز با، سوعان وسى ءبىزدىڭ ۇيىم لايىق پا دەگەن ماسەلەلەر ايتىلماعالى كوپ بولدى. جاڭاعى جىگىتتەر ءارتۇرلى پىكىر ايتىپ جاتىر. بىرەۋلەر قاناعاتتانارلىق، جاقسى دەپ تە جاتىر. سىن ايتىپ جاتىر.  ەگەر جازۋشىلار وداعىندا ەشقانداي پروبلەما جوق دەسەك، ارينە، قاتەلەسەمىز. ول پروبلەمالاردى ايتپاي، جاۋىردى جابا توقىپ، ءبارى تاماشا، جاقسى بولدى، كەتىپ بارا جاتىر عوي، راقمەت ايتايىق دەسەك، وندا سول جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە قالادى. سول پروبلەمامەن تاعى دا قالامىز. سوندىقتان شىندىقتى ايتۋىمىز كەرەك، جولداستار! شىندىقتى ايتساق، نۇرلاننىڭ وسى قىزمەتكە كەلۋىنە ىقپال ەتكەن ادام – مەنمىن. ونى ءوزى دە بىلەدى. كەرەك كەزىندە قولدادىق. جۇردىك. قىزمەت قىلدىق. بىراق ەندى زامان وزگەرەدى، ۋاقىت وزگەرەدى. بۇل – قوعامدىق ۇيىم. قوعامدىق ۇيىم دەموكراتيالىق نەگىزدە قۇرىلۋى كەرەك. باسشىلىقتىڭ اۋىسىپ تۇرۋى دەگەن بار، ول دا بولۋى قاجەت. ءبىر ادام شەكتەن تىس وتىرسا، ول وزىنە-ءوزى پروبلەما جاسايدى. پروبلەمانى ونىڭ توڭىرەگىندەگىلەر جاسايدى. ول ايتىلىپ ءجۇر. وعان نۇرلان رەنجۋگە ءتيىستى ەمەس. قارجىلىق ماسەلەلەردى ايتىپ جاتادى. مەن ونى تولىق بىلە قويمايمىن. بىراق وعان تولىق جاۋاپ بەرىلۋى ءتيىس. جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ۇيىندە 20 جىلدان استام ۋاقىت دەمالماي ءجۇرمىز دەۋى ويلاندىرا ما، ويلاندىرادى. ەگەر ول جالعا بەرىلگەن بولسا، ول از اقشا ەمەس، سەزد وتكىزۋگە، ادامدارعا ايلىق بەرۋگە نەگە جەتپەي جاتىر؟ سوعان جاۋاپ بەرسىن، سوندا جۇرتتىڭ ءبارى توقتايدى. جاڭا قابدەش اعامىز ايتىپ جاتىر عوي، ءسوزىنىڭ كوبىنە قوسىلامىن. ويتكەنى ول شىندىقتى تۋرا ايتاتىن جىگىت. جازۋشىلار وداعى قوعامدىق ۇيىم ەكەنى راس. ونى ودان الىپ تاستاي المايمىز. جازۋشىلاردىڭ ەرىكتى قوعامدىق ۇيىمى. بۇعان بيۋروكراتيا، باستىقتىق دەگەن جۇرمەيدى. بيلىكپەن ايتىسۋدىڭ، تارتىسۋدىڭ قاجەتى جوق. بىراق جازۋشىلار وداعى حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، قاجەت بولسا بيلىككە قاراتا سىن ايتا الاتىن ۇيىم بولۋى كەرەك. بۇلاي جۇرە بەرۋگە بولادى.  جازۋشىلار وداعى بۇرىن تالانتتى قالامگەرلەردىڭ ورتاسى بولاتىن. جۇرت كەلىپ-كەتىپ جاتاتىن. قازىر سۇراسام، «وداققا بارمايمىز» دەيدى. سوندا جازۋشىلار وداعى كىمگە كەرەك؟ ءبىز باياعىدا وداقتان شىقپايتىنبىز. ەشكىم كەلمەسە، ۇرپاق پەن ۇرپاقتىڭ بايلانىسى ۇزىلەدى. كەلەسى كەلەتىن باسشىلىقتان سۇرايتىنىمىز، وداقتىڭ جۇمىسى اشىق بولۋى كەرەك. اشىق بولماسا، وندا وسەك-اياڭ داميدى. ەگەر ءبىر ماسەلە تۋىندايتىن بولسا، وعان انىق جاۋاپ بەرىلۋى كەرەك. سودان كەيىن، اعايىندار، تاق ءۇشىن كۇرەسكەندى قويايىقشى. جارعىنى وزگەرتۋ دەگەن قيانات. ءار كەلگەن باسشى جارعىنى ءوز ىڭعايىنا قاراي وزگەرتەتىن بولسا، نە بولادى؟ «قۇرمەتتى توراعا» دەگەن نە ءسوز؟ نۇرلان، اينالايىن، ساعان ەشقانداي قارسىلىعىم جوق، وتكەن پلەنۋمدا ەستىدىم، قۇرمەتتى توراعا سايلانعان توراعانىڭ ۇستىنەن قارايدى ەكەن. ونداي نارسە قوعامدىق ۇيىمدا بولمايدى عوي دەپ ەدىم، جۇرتتىڭ ءبارى سوندا ماعان جابىلىپ قارسى سويلەپ، مەن زالدان شىعىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدىم. مۇنىڭ ارتى جاقسىلىققا اپارمايدى. وسىنداي نارسەلەر ايتىلۋى كەرەك. مۇنى ايتۋ بىرەۋگە جاماندىق ويلاعاننان ەمەس، الگىندەي دۇنيەلەر جالعاسپاۋ ءۇشىن، قايتالانباۋ ءۇشىن.

جاڭا جىگىتتەر «قۇرىلتايعا ءبىز نەگە اسىعامىز» دەپ وتىر عوي، قۇرىلتاي ءبىر جارىم جىلعا كەشىگىپ وتىر. بۇعان قاراپ وتىرساڭىز، باسشىلىق لەگيتيمدى ەمەس بولىپ شىعادى. اسىقپايتىن ەشتەڭە جوق ەمەس، اسىعۋ كەرەك. ويتكەنى مەرزىم ءوتىپ كەتتى. ەندى تاعى دا داۋ تۋدىرماۋ ءۇشىن قۇرىلتايدى اقپاننىڭ 24-ىندە وتكىزىپ جىبەرەيىك دەگەن پىكىردى مەن قولدايمىن.

تەمىرحان مەدەتبەك، اقىن:

…جازۋشىلار وداعى بۇگجيىپ وتىردى

– سەرىك قيراباەۆ اعامىزدىڭ ءسوزىن العا تارتتى. ول كىسىنىڭ ىنتىماققا، بىرلىككە شاقىرعان، ءبىر-ءبىرىنىڭ جاعاسىنان الماسىن دەگەن ءسوزىن تىڭدادىق. بىراق مەن سول كىسىنىڭ ءوزىن ۇلكەن مارتەبەلى، ۇلكەن تۇلعا دەپ ويلامايمىن. ول كىسى كەزىندە قاسىم امانجولوۆتىڭ قاناتىن قايىرعان، مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ماڭدايىن ايىرعان ادام. ەندى بۇگىن كەلىپ بىرلىككە شاقىرادى. اركىم دە بىرلىككە شاقىرادى. مەن نە بىرلىككە قارسىمىن با، ىنتىماققا قارسىمىن با؟ قۇرىپ كەتسىن ونداي دۇنيە، ودان دا ولە قالعان جاقسى.

جازۋشىلار وداعىنىڭ اتاعىنان ات ۇركەتىن، اياعىن تارتاتىن ايبارى جوق. جازۋشىلار وداعى ايباردان جۇرداي بولدى. ماسەلەن، باياعى كولبيندى وسى جەرگە شاقىرىپ الىپ تۇرىپ، جۇبان مولداعاليەۆتىڭ، سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ سويلەگەن كەزىندەگى ايبارى قانداي ەدى! ال كەشەگى جاڭاوزەن وقيعاسى، «جەر ساتىلماسىن» دەگەن وقيعالاردا جازۋشىلار وداعى بۇعىپ، بۇگجيىپ وتىردى. سول وقيعالار كەزىندە قابدەش ءجۇمادىلوۆ، عابباس قابىشەۆتار ءۇن قاتتى. جاڭاوزەن وقيعاسى كەزىندە ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ قانداي ءسوز ايتتى… سولاردىڭ قۇلاعىن قۇنتيتىپ، مۇرنىن شۇنتيتقان ەشكىم جوق. قان توگىلىپ جاتىر. جەر ساتىلايىن دەپ جاتىر. سول كەزدە جازۋشىلار وداعى بۇگجيىپ وتىردى. قان توگىلمەسىن، جەر ساتىلماسىن دەگەننىڭ قانداي ساياساتقا قارسىلىعى بار، اينالايىن، جازۋشىلار-اۋ! ەشقانداي ساياساتقا قارسىلىعى جوق قوي. ەلىڭ مەن جەرىڭ، تىلىڭنەن باسقا نەڭ بار؟! مىنە، وسىنداي نارسەلەردى كورگەندە ادام كۇيەدى، كۇيىنەدى.

باياعىدا پلەنۋمنان كەيىن ىلە-شالا قۇرىلتاي وتەتىن. سوندىقتان قۇرىلتاي 24 اقپاندا ءوتۋى كەرەك. ايتپەسە ارادا تاعى دا نەبىر ينتريگا، شانتاج نارسەلەر بولاتىنىن ءبىز ەستىپ، كورىپ جاتىرمىز.

بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ، جازۋشى:

جازۋشىلاردىڭ بەدەلىن قۇرتىپ جاتقان ءوزىمىز

– تىڭداۋ ءۇشىن، پىكىرىمىزدى ايتۋ ءۇشىن كەلدىك. «22 جىل وتىرۋ ۇيات ەمەس پە، ىڭعايسىز ەمەس پە؟» دەپ ايتىپ جاتىرمىز. ءوزىمىز كەزىندە سايلاپ الامىز دا، ءوزىمىز كەلىپ نەگە وتىراسىڭ دەيمىز. وسىنىڭ ءوزى زاڭدىلىق پا، ادامگەرشىلىك پە؟ سونى ويلايتىن، تۇسىنەتىن، زاڭدى بىلەتىن جاسقا كەلمەدىك پە، ءبارىمىز دە؟ ءبارىمىزدى زورلاپ، كوزىمىزدى جۇمىپ، الداپ كەلىپ وتىرىپ العان سياقتى. ءار سەزد سايىن ەسەپ بەرىلەدى، تىڭدايمىز، داۋىس بەرەمىز، سايلايمىز، سودان كەيىن كەلىپ نەگە وتىراسىڭ دەيمىز. ءبىز زاڭدى سىيلايتىن، باعالايتىن جاسقا جەتپەدىك پە، ءبارىمىز؟ قايتا-قايتا سوۆەت وكىمەتىنىڭ كەزىن ايتا بەرەسىڭدەر، ونى كەلىپ سالىستىراسىڭدار. جاڭا مارال كوكەم ايتتى عوي، مەن دە وسىنداي قوعامدىق ۇيىمدى باسقارىپ وتىرمىن، ماڭگى باسقارا بەرۋىمە بولادى دەپ. ويتكەنى حالقىڭ سەنى دۇرىس دەپ سايلاسا بولدى. جارعىنى وقىمايسىزدار ما؟ جازۋشىلاردىڭ بەدەلى قۇرىدى دەيسىزدەر، ونى قۇرتىپ جاتقان ءوزىمىز عوي. جازۋشىلاردا ءپاتۋا جوق دەيدى. كەشە عانا مەن ەلۋ جىل دوس بولىپ جۇرگەن دوسىما ايتتىم: ءاي، كوكەم، ون ەكى كۇننىڭ ىشىندە سەزد دايىنداۋ دەگەن نە سۇمدىق؟ بەس كۇن قوناق شاقىرساڭ، بەس كۇن دايارلانامىز. ون ەكى كۇننىڭ ىشىندە 780 جازۋشىنى شاقىرۋ… الدە ورازالين سەزد وتكىزە الماي ماسقارا بولسىن دەپ وتىرسىڭدار ما؟ جازۋشىلاردىڭ، ءبىزدىڭ ابىرويىمىز عوي ول. «كەتەم» دەدى، وسىعان ەندى ءبىر لايىق ىنىلەرىڭىزدى قويىڭىزدار دەدى. راقمەت دەدىم. ءسويتىپ الامىز دا، بۇيرەكتەن سيراق شىعارامىز. سوسىن 47 ادامعا «الاش» سىيلىعىن بەردى، ءسۇيتتى، ءبۇيتتى دەپ. بەرىلمەسىن دەگەن زاڭ بار ما؟ مەن ويلايمىن، «الاش» سىيلىعىن الا الماي قالعاندار ريزا ەمەس شىعار دەپ. ول سىيلىق بەكەردەن-بەكەر بەرىلمەيدى، وعان 100 مىڭنان، 70 مىڭنان اقشا كەرەك. سول اقشا تابىلعان كەزدە بەرىپ قالۋ كەرەك. ايتپەسە انا دەمەۋشى اقشانى ساعان كۇنىگە دايىنداپ بەرمەيدى. سونى ءبىلىپ وتىرساڭىزدار دا، بىلمەگەنسيسىزدەر. بۇل بولا ما ەكەن، ەندى؟ ماعان «سەن ىنىڭە جاقتاسىپ وتىرسىڭ» دەيدى. ءاي، كوكەلەرىم، سايلاۋدى اعام، ءىنىم ءۇشىن عانا وتكىزىپ وتىرساق، وندا جەتىسكەن ەكەنبىز. ول نە دەگەن سۇمدىق! سوندا مەن ءىنىم بولعانى عانا ءۇشىن جازۋشىلار وداعى كەرەك، ورازالين جوق بولسا تۇككە قاجەتى جوق دەيمىن بە؟ جازۋشىلار وداعى 80-نەن اسقان قابدەشكە، مىنا تولەن، دۋلاتقا، ماعان كەرەك بولماۋى مۇمكىن، ونسىز دا كۇن كورەسىڭ، مىنا ارتىمىزدان كەلە جاتقان جاستار بار، ولار وردەن، سىي-سياپات الىپ، ۇيىمداسىپ، جازۋشىلار وداعى دەگەن ۇيىم بار ەكەنىن كورۋى كەرەك. ول ۇيىمنىڭ عيماراتى بولۋى كەرەك. ءبىز سولار ءۇشىن قام جەۋىمىز كەرەك قوي. 22 جىل بويى ءار سەزدە رەۆيزيا كوميسسياسىنىڭ ەسەبى تىڭدالىپ، داۋىس بەرىپ كەلەمىز. قۇرىلتايدى كوميسسيا قۇرىپ وتكىزۋ دەگەن – جارعىنى بىلمەيتىن ادامنىڭ ءسوزى. سەزد سايلانعان قۇرام عانا وتكىزەدى دەپ جارعىدا جازىلعان. جارعىنى بۇزاتىن ءبىز سونشالىقتى كىمبىز؟ بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ داۋلاسامىز دا، سىرتتاعىلارعا ۇياتقا قالامىز. قۇرىلتايدى 24 اقپاندا وتكىزۋ دەگەن ءوزىمىزدى دە، جازۋشىلار وداعىن دا ماسقارا قىلۋ دەپ ەسەپتەيمىن. مامىردا وتكىزۋ تىم كەش دەسەڭدەر، وندا بەرى، كوكەككە قويىڭدار. جاۋ قۋىپ كەلە مە، جاۋ شاپقالى جاتىر ما؟ ءوزىمىزدى-ءوزىمىز شاباتىنداي نە كورىندى بىزگە؟ سوندىقتان، مەنىڭ ۇسىنىسىم، جازۋشىلار وداعىنىڭ جۇمىسىن قاناعاتتانارلىق دەيىك، قۇرىلتايدى مامىردىڭ ياكي بولماسا كوكەكتىڭ ىشىندە وتكىزەيىك دەلىك.

ەندى مەنىڭ ءبىر ۇسىنىسىم بار. «سەزدى 24 اقپاندا وتكىزەيىك» دەپ ەلدىڭ ءبارى حات جازىپ جاتىر دەگەن سوڭ، مەن دە پرەزيدەنتتىڭ اتىنا ءبىر حات دايىنداپ اكەلدىم. ۇشتىلدىلىك تۋرالى. ءۇش ءتىلدى بالاباقشادان باستاپ وقىتۋ كەرەك دەپ جاتىر. مىنە، وسىعان وراي، ۇشتىلدىلىكتى باستاۋىش سىنىپتاردان كەيىن عانا ەنگىزۋ جونىندە حات جازىپ الىپ كەلدىم.

V پلەنۋمداعى ءجارىسسوزدىڭ نەگىزى وسىلاي ءوربىدى. ءار سويلەۋشىنى مىنبەگە شاقىرىپ وتىرعان نۇرلان ورازالين سىنعا قاتىستى جاۋاپ بەرەتىنىن ايتىپ وتىردى. بىراق قۇرىلتاي وتكىزىلەتىن ۋاقىتقا داۋىس بەرۋ اياقتالعان سوڭ قالامگەرلەر تاراپ كەتتى دە، وداق توراعاسىنىڭ قورىتىندى ءسوز ايتىپ، سىنعا جاۋاپ قاتۋعا مۇمكىندىگى بولمادى.

پلەنۋمعا قاتىسۋشىلار باسىم داۋىسپەن جازۋشىلار وداعىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايىن 12 ناۋرىزعا بەلگىلەدى.

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «تالاساڭدار، بۇدان دا ۇزاق وتىرعاندار بار عوي…»

"جاس الاش"