قازىر بارلىق جەردە وبلىس اكىمدەرىنىڭ حالىققا ەسەپ بەرۋ ناۋقانى قىزۋ باستالىپ، ەندى اياقتالۋعا دا جاقىن قالدى. «ناۋقان» دەۋىمىز بەكەر ەمەس. شىنىندا دا وسى ءبىر ەسەپ بەرۋ دەگەن ۇلكەن باسقوسۋ ءوڭىر باسشىلارىنىڭ تەك قانا قوماقتى كورسەتكىشتەر مەن ازدى-كوپتى اتقارىلعان ىستەرىن ۇلانعايىر ەتىپ كورسەتەتىن كەزەكتى ءىش پىستىرار جينالىسىنا اينالىپ كەتتى.

كەزىندە ەلباسىمىز وسى حالىقپەن كەزدەسىپ، ەسەپ بەرۋ كەزىندە اتقارىلعان اۋقىمدى جۇمىستارمەن قاتار وبلىستاردا ءالى دە بولسا شەشىمىن تاپپاي جاتقان ءىرى ماسەلەلەر مەن ۇزاققا سوزىلىپ كەتكەن پروبلەمالاردى تەرەڭ ساراپتاپ، بۇلاردان شىعۋ جولدارىن تالداپ ايتىپ بەرەر دەگەن ماقسات بولعان دەسەك، قاتەلەسە قويماسپىز.  الايدا ول ءۇمىت اقتالمادى. اكىمدەردىڭ بارلىعى دەرلىك وڭاي جولمەن، ءوز وبلىستارىنىڭ تەك جاقسى جاقتارىن ءتىزىپ شىعۋمەن شەكتەلدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ وبلىستىڭ اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ تە وسى تاپتاۋرىن بولعان ىزدەن شىعا المادى.

ءبىز، ارينە، وبلىسىمىزداعى ەكونونوميكا، قۇرىلىس،  جول سالۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى اتقارىلعان كولەمدى ىستەردى جوققا شىعارعالى وتىرعان جوقپىز. ونى ءوزى دە جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ايتىپ تا بەردى.

-بىلتىرعى جىلى 485 كيلومەتر جول جوندەلدى,-دەدى ول. -بۇعان 28 ميلليارد 700 ميلليون تەڭگە جۇمسالدى. ال جالپى 1 700 000 شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنىپ، 2021 جىلعا تامان 26 مىڭ وتباسى ءوز جاعدايىن جاقسارتاتىن بولادى.حالىققا مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋ دە جاقساردى. وعان بىلتىر 2,2 ميلليارد تەڭگە جۇمسالدى.

قىسقاسى، تۇرمىس جاقسارىپ، تىرشىلىك تۇزەلىپ كەلەدى. وبلىسىمىزدا ەش كەمشىلىك جوق، ال كۇردەلى پروبلەمالاردى ىزدەسەڭ دە تابا المايسىڭ. ەندى بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ، «ءبىزدىڭ اكىم تاماشا» دەپ اندەتۋدەن باسقا ەشتەڭە قالماعانداي.

ال شىندىعىندا وبلىسمىمىزدا ءتۇيىنى تارقاتىلا قويماعان اسا ءىرى كەمشىلىكتەر مەن شەشۋى قيىن پروبلەمالار باستان اسادى. مۇنداي جاعدايدى وبلىس اكىمى نە بىلمەيدى، نە بىلگىسى كەلمەيدى. بىلمەيدى دەۋگە اۋزىمىز بارمايدى، ال بىلگىسى كەلمەيدى دەۋگە تومەندەگى كەيبىر ماسەلەلەر تۇرتكى بولىپ تۇر. ايتالىق وبلىسىمىزداعى اسا ءىرى كاسىپورىن بولىپ سانالاتىن، قوستانايدان تىم جىراق ورنالاسقان جىتىقارا ەلەۆاتورىنىڭ جۇمىسىنىڭ توقتاعانىنا ءبىراز جىل بولدى. قوجايىنى وسىنداعى استىقتى ۇرلاپ تۇرمەدەن ءبىر اق شىقتى دا، ەلەۆاتور قۇردىمعا كەتتى دەسە دە بولادى. ال ەندى وسى ەلەۆاتورعا استىعىن وتكىزەتىن ءۇش بىردەي اۋداننىڭ ديقاندارى وزدەرىنىڭ ونىمدەرىن قايدا قويارعا جەر تاپپاي سەندەلىپ ءجۇر. كەيبىرەۋلەرى وزدەرى وسىرگەن ىرىزدىعىن دەلدالدارعا ارزانعا ساتىپ جىبەرسە، ەكىنشىلەرى جەر شالعاي بولسا دا سوناۋ اقتوبە وبلىسىنا ساپار شەگۋگە دايىن.

مىنە، وسىلايشا ديقاندار قاۋىمى تىعىرىققا تىرەلىپ، ودان شىعاتىن جولدى تاپپاي  سارپىلۋدا. مۇنداي ماسەلەنى شەشۋدى اكىم قاشان دا ءوز ورىنباسارلارىنا، باسقارما باسشىلارىنا نەمەسە، اۋدان مەن قالا اكىمدەرىنە يتەرە سالاتىن ادەتىمەن، جىتىقارا قالاسىنىڭ اكىمىن ورىنان تۇرعىزدى. اكىم اباي ىبىراەۆ تا ماندىتىپ جاۋاپ بەرمەدى. تەك «ەلەۆاتوردى بانكروتقا جىبەرۋ كەرەك. ال جالپى ازىرگە يگى وزگەرىستەر بايقالمايدى» دەپ قىسقا قايىردى. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا، «بىزدەن قايىر كۇتپەڭدەر، ءوز كۇندەرىڭدى وزدەرىڭ كورىڭدەر» دەگەن جانىاشىماستىقتى بايقاۋ قيىن ەمەس ەدى. ايتپاقشى، وسى جىتىقارا قالاسىندا باسپانا ماسەلەسى اسا كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىر، ماسەلەن، وسىندا ءۇي كەزەگىندە 984 ادام تۇرسا، قازىرگى تاڭدا تەك 80 پاتەردى سالۋ جوبالانۋ ۇستىندە. دەمەك، جىتىقارالىقتار تۇرعىن ۇيدەن كۇدەرىن ۇزە بەرسە دە بولادى.

ءجا، بۇل ەلەۆاتوردىڭ جىرى وسىمەن ءبىتتى دەلىك. ال ءوڭىر باسشىسىنىڭ «ءبىز بىلتىرعى جىلدى جول جىلى دەپ جاريالىپ، ءبارىن قاتىردىق» دەگەنى دە تىم اسىرەلەۋ بولىپ شىقتى. ەسەپ بەرۋ كەزىندە اۋدان ارالىعىنداعى جولداردىڭ وتە ناشار ەكەندىگى جايلى ساۋالدار قارداي جاۋدى. ماسەلەن، وبلىس ورتالىعىنان قياندا جاتقا ناۋرزىم اۋدانىنداعى  بۋرەۆەستنيك ەلدى مەكەنىنە جول قاشان سالىنادى؟ نەمەسە مەڭدىقارا اۋدانى ارقىلى وتەتىن قوستاناي-ۇزىنكول مارشرۋتى بويىنشا بوروۆسكوي ەلدى مەكەنگە جەتۋگە ءسال قالعان 74 شاقىرىم تراسسانىڭ جىرى قاشانعا دەيىن سوزىلادى؟ بولماسا، تاران اۋدانىنداعى نوۆوۆيلينوۆكا اۋلىنا دەيىنگى جولدى قايتا-قايتا جوندەۋدىڭ جىرى قاشان بىتەدى؟ ال قاراسۋ اۋدانىنداعى جولداردىڭ جاعدايىن ايتا-ايتا جاعىمىز تالدى. بۇعان اكىم «ءبارىن دە قاتىرامىز» دەپ جاۋاپ بەردى. اۋ، ەندەشە وسى ماسەلەلەردى بايانداماعا ەنگىزىپ، شەشۋدىڭ جولدارىن ايتىپ بەرىپ، حالىقتىڭ بوستان-بوسقا اشۋىن تۋعىزباۋعا بولمايتىن با ەدى؟ الدە اكىمىمىز ونداي-ونداي ۇساق ماسەلەلەر جايلى ءسوز قوزعالا قويماس دەگەن ويدا بولدى ما ەكەن؟

پروبلەملار مۇنىمەن دە بىتكەن جوق. جالپى اۋىلدىق جەرلەردى سۋ جانە گازبەن قاشان قامتاماسىز ەتىلەتىندىگى  توڭىرەگىندە ساۋالدار كوبىرەك قوزعالدى. وكىنىشكە قاراي، اكىم وعان دا كوڭىل تولارلىقتاي جاۋاپ بەرە قويمادى. اكىم بولسا  بۇل سالاعا اسا مول قارجى كەرەك ەكەندىگى، سوندىقتان قازىرگى تاڭدا قاي اۋدانعا سۋ مەن گازدىڭ قاشان كەلەتىندىگىن ەشكىم دە تاپ باسىپ ايتا المايتىندىعىن العا تارتىپ، بۇل ماسەلەنى دە جىلى جاۋىپ قويدى. ال اۋدان مەن قالا اكىمدەرىنىڭ ەڭ كەمى 20 ميلليون تەڭگەدەن كەم تۇسپەيتىن قىمبات شەتەلدىك كولىك الۋىنا وبلىستىق بيۋدجەتتەن اقشا وپ-وڭاي تابىلادى دا، حالىققا گاز مەن سۋ كەرەك بولعاندا «ونداي قاراجاتتى قايدان الامىز» دەپ الاقان جايىپ شىعا كەلەدى. سوندا بيلىككە حالىقتىڭ جاعدايىنان گورى اكىمدەردىڭ جايلى دا جاقسى كولىگى قاجەتتىرەك بولعانى ما؟ مۇنان سوڭ اكىمىمىز حالىقتىڭ جايىن الدىمەن ويلايدى دەۋگە اۋىز بارا قويار ما ەكەن؟

كەيىنگى كەزدەرى وبلىسىمىزدا جول ءجۇرۋ اقىسىنىنىڭ  تالاي جۇرتتى الاڭداتىپ جۇرگەندىگى بەلگىلى. ويتكەنى ول جىلدا مىڭ قۇبىلادى. الدىڭعى جىلى قالامىزدا اۆتوبۋستاعى جول اقىسى 60 تەڭگە ەدى. بىلتىر ول بىردەن 80 تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلدى. قازىر ونى بىردەن 129 تەڭگەگە دەيىن كوتەرۋ تالابى قويىلىپ وتىر. مۇنى قالا اكىمى بازىل جاقىپوۆتىڭ ءوزى دە مويىندادى. وسى ماسەلەنى قوستاناي جۇك تاسىمالشىلدارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى الەكسەي بويچەنكو توتەسىنەن قويعان ەدى.

ال وعان ارحيمەد بەگەجانۇلىنىڭ جاۋابى مۇلدەم قىزىق بولىپ شىقتى.

-ارينە، باعانى كوتەرۋ حالىققا اۋىر سوعاتىنى بەلگىلى. بۇل ماسەلەگە مۇقيات قاراعان ءجون. الايدا ءبىزدىڭ وڭىردە جول ءجۇرۋ اقىسى تىم تومەن بولسا، ونى دا حالىققا ءتۇسىندىرۋ كەرەك،-دەپ ەشبىر قيسىنعا كەلمەيتىن عانا ەمەس، ءتىپتى وتىرىككە جاقىن جاۋاپ ەستىدى.

ال جالپى 80 تەڭگە ەلىمىزدەگى ەڭ تومەنگى جول اقىسى ەمەس، ەكىنشىدەن، ەگەر الگى 129 تەڭگە بيىل بەكىتىلىپ كەتسە، كورسەتكىشىمىز بۇكىل ەلدىڭ الدىنا شىعىپ كۇلكىمىزدى تيا الماي قالارمىز ءالى.

وبلىمىزداعى حالىقتى قاتتى مازالاپ جۇرگەن تاعى ءبىر جاي - قالامىز بەن اۋداندارىمىزعا كورىك بەرىپ، جاسىل جەلەككە ءبولىپ تۇرعان اعاش اتاۋلىنىڭ جاۋ تيگەندەي جاپپاي وتالۋى بولدى. وعان ءبىر عانا مىسال، بىلتىر وسىنداعى «مارت» ساۋدا ورتالىعىننىڭ ارتقى جاعىندا كورسە كوز توياتىنداي، وتە ادەمى شىرشالارى جايقالىپ تۇرعان ساياباق ءبىر كۇندە تۇبىرىمەن قىرقىلىپ، ونىڭ ورنىن جىلدام تاماقتاناتىن «ماكدونالدس» اتتى ءدامحانا بوي كوتەردى. ونىڭ سالاتاناتتى اشىلۋىنا اكىمنىڭ ءوزى قاتىسىپ، ماقتاۋعا ءسوز تاپپادى. ال قالاعا كورىك بەرۋمەن قاتار، اۋاسىن دا تازالاپ، تىنىستى كەڭەيتكەن سول شىرشالاردىڭ تاعدىرىن ويلاپ باس قاتىرعان جان بولمادى.

مىنە وسى جايدى ولگا ۆەلەر دەگەن جاس كەلىنشەك  العا جايىپ سالدى.

-مەن اعاشتاردى قىرقۋعا قارسى بولعان قوستانايلىقتاردى قولداۋ ءۇشىن ارنايى تاران اۋدانىنان كەدىم،-دەدى ول. -قازىر ءبىزدىڭ قالالارىمىز بەن اۋداندارىمىز كەزىندە جايقالعان اعاشتاردىڭ ءتۇبىرى عانا قالعان، جاداۋ ەلدى مەكەندەرگە اينالدى. ءتىپتى سوعىس كەزىندە دە مۇنداي جاعداي بولمااعان شىعار.

اكىمنىڭ وعان قايتارار جاۋابى بولمادى. الدە ماسەلەنى مۇلدەم تۇسىنبەدى مە، قالىپتاسقان ەسكى ادەتىمەن ونى تاران اۋدانىنىڭ اكىمىنە يتەرە سالدى. بۇل اڭگىمە تەك اۋدانى جايلى ەمەس قوي، ول بۇكىل وبلىسقا قاتىستى كەلەڭسىز جايت بولاتىن. وكىنىشكە قاراي، بۇل ماسەلە دە شەشىمىن تاپپادى.

مىنەكەي، وبلىسىمىزدىڭ اكىمىنىڭ ەل-جۇرتتىڭ كوپتەن كۇتكەن، جىل بويى قوردالانىپ قالعان كەمشىلىكتەر مەن پروبلەمالارعا ناقتى جاۋاپ الارمىز دەگەن ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋى وسىلاي اياقتالدى. كۇتكەن ءۇمىت اقتالمادى. مۇمكىن، كەلەسى جىلعى كەزدەسۋ جەمىستى بولار. شىدامدى حالىقپىز عوي، اماندىق بولسا ونى دا كورەرمىز.

وسى ماقالانىڭ جازۋ بارىسىندا «ۆرەميا» گازەتىنەن جانىمىزداعى كورشىمىز سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بولىپ بىلتىرعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا عانا تاعايىندالعان، قوستانايدىڭ ءوز تۇلەگى قۇمار اقساقالوۆتىڭ جۇرتشىلىقپەن ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىنىڭ قالاي وتكەندىگىن وقىپ، اسا ريزا بولدىم.ول بايانداماسىن تىم قىسقا عانا قايىرىپ، نەگىزىنەن قويىلعان سۇراقتار مەن كوتەرىلگەن پروبلەمالاردى مۇقيات تىڭداپ، تولىمدى دا ناقتى جاۋاپ بەرىپ وتىرعان كورىنەدى. كەمشىلىكتەر مەن ولقىلىقتاردى دا ورالىپ وتپەگەن. ال «ءسىز كەلگەلى وبلىسىمىز داعدارىستان شىعىپ، ەرەكشە وركەندەپ كەلە جاتىر» دەپ وتىرىك كولگىرسىپ، كوزگە تۇسكىسى كەلگەندەردى بىردەن تيىپ تاستاپ وتىرىپتى. سونىمەن بىرگە، كەزدەسۋدە كوتەرىلگەن ماسەلەلەردىڭ  بارلىعى دا دەر كەزىندە شەشىلمەگەندىگى ءۇشىن  اۋدان مەن قالا اكىمدەرىنە، باسقارما باسشىلارىنا دا قاتاڭ ەسكەرتۋ جاساعان. سوڭىندا ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلىپ: «وسىندا ءسوز تيمەگەن ادامداردىڭ ارقايسىسىمەن كەزدەسۋگە دايىنمىن. ەگەر ەشكىم دە شەت قالماي، وبلىس ومىرىنە بەلسەنە قاتىسسا، قانداي دا جوسپار ءتىپتى اسىرا ورىندالادى»،-دەگەن تۇجىرىم جاساعان.

بۇعان ءبىزدىڭ قوسىپ الارىمىز جوق. قورىتىندىسىن كوزى قاراقتى وقىرمانداردىڭ وزدەرى جاساي جاتار.

جايبەرگەن بولاتوۆ

قوستاناي

Abai.kz