ەلباسى ەلدىڭ ءسوزىن ايتتى! داريعا كىمنىڭ ءانىن ورىنداۋدا؟!
ەركە قىز اكەسىنە قارسى شىعۋى مۇمكىن، بىراق سەناتور پرەزيدەنتتى تىڭداۋى كەرەك!
قايداسىڭ، قايدا، داريعا، سول قىز؟!
وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن، «قازاق ءۇنى» (ول كەزدە «جاس قازاق ءۇنى») گازەتىندە «قايداسىڭ، قايدا، داريعا، سول قىز؟!» دەگەن ماقالا جازىپ ەدىم. وندا سالماقتى ساياساتىمەن ەل كوزىنە تۇسكەن داريعا نازارباەۆانىڭ ۋاقىتشا ساياسي ارەنادان كورىنبەي كەتۋىنە بايلانىستى ويلارىمدى ايتقان ەدىم…
ەندى بۇگىن تاعى دا، «قايداسىڭ، قايدا، داريعا، سول قىز؟!» دەپ، اقيىق اقىن قاسىمنىڭ ارۋاعىن تەربەتۋگە تۋرا كەلىپ تۇر…
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «پارلامەنت پەن ۇكىمەت تەك قازاق تىىلندە سويلەۋى كەرەك» دەگەن ءسوزىن ەلدىڭ 99 پايىزى قۋانا قابىلداپ، قاتتى قولداۋدا! قالعان 1 پايىزعا مەن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى مەن مەملەكەتتىك مۇددەنى قورعاعان پرەزيدەنتتىڭ سوزىنە قارسى شىعۋشىلاردى قوسىپ وتىرمىن.
قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ايگىلى : «پارلامەنت پەن ۇكىمەت تەك قازاق تىلىندە سويلەۋى كەرەك» دەگەن ءسوزىن ايتتى. بۇكىل اقپارات قۇرالدارى وسى ءسوزدى ەلگە جەتكىزۋگە كۇش سالسىن دەگەنى انىق. ال ءبىز، «قازاق ءۇنى» باستاعان قازاق ءباسپاسوز قۇرالدارى ەلباسىمىزدىڭ ەل 27 جىل كۇتكەن ءسوزىن ەلگە جەتكىزۋدە ايانىپ قالىپ جاتقان جوقپىز.
ەلباسى ەكى سويلەمەيدى. ەل ەلباسىنىڭ سوزىنە «رەداكتورلىق» جاساۋشىلاردى كەشىرە قويۋى قيىن بولىپ، الەۋمەتتىك جەلى دۇرىلدەپ تۇرعاندا، تۇتقيىلدان قر پارلامەنتى سەناتورى داريعا نۇرسۇلتانقىزى نازارباەۆا كىرىستى. بۇگىن سەنات دەپۋتاتى داريعا نازارباەۆا پالاتا وتىرىسى كەزىندە ۇلتتىق بانككە قاتىستى دەپۋتاتتىق ساۋالىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە ەمەس… رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە جولدادى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىن ەسكە سالعان جۋرناليستەرگە سەناتور رەسەي تىلىندە سويلەگەن وزىنە ىڭعايلى ەكەنىن جەتكىزگەن.
«ءبىز پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن بارلىعىمىز ورىنداۋعا تىرىسامىز. ورىس ءتىلىن ءاءلى ەشكىم الىپ تاستاعان جوق.قۇدايعا شءۇكىر, ونداي ءاءلى بولمايتىن دا شىعار. ءوزگە ۇلتتىڭ ءوكىلدەرىن سىيلاۋمىز كەرەك, سوندىقتان مۇندايمءاسەلەلەرگە كەلگەندە اسىرا سىلتەۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ سانايمىن«، – دەيدى نازارباەۆا.
سوندا كىم اسىرا سىلتەگەن؟ «قۇدايعا شءۇكىر, ونداي ءاءلى بولمايتىن دا شىعار.» قۇدايعا شۇكىر، سونداي، ەل ەندى جەتكەن ەلباسى تاپسىرماسى ورىندالعاندا عانا مەملەكەتتىك ءتىل تورگە شىعىپ، مەملەكتتىك مۇددە ورىندالادى. مەنىڭ مەملەكەتتىك مۇددەنى تۇسىنبەيتىن مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتار قالاي پارلامەنت پەن ۇكىمەتتە جۇرگەنىنە ميىم جەتپەي كەلەدى. («مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتاردىڭ مەملەكەتتىك تىلگە ميى جەتپەيتىنىن جازا بەرەسىڭ» دەپ ايىپتاعان كوكەلەرىمە ايتارىم، مەنىڭ دە وسىنداي پارادوكسكە ميىم جەتپەيدى…). داريعا نۇرسۇلتانقىزى جانە تاعى باسقالارعا مەن ءبىر كەزدە ماماندىعىم سۋرەتشى بولسا دا، شالعايداعى شارداراداعى قىزىلقۇم اۋىلىنداعى مەكتەپتە 1-ءىنشى كلاستان 10-ىنشى كلاسقا دەيىن قازاق تىلىنەن ساباق بەرگەنىمدى پايدالانا وتىرىپ، تەگىن ءتۇسىندىرۋ ءھام ساۋات اشۋ جۇمىسىن جۇرگىزە كەتەيىن:
«پارلامەنت پەن ۇكىمەت تەك قازاق تىلىندە سويلەۋى كەرەك»-دەگەن سويلەمدەگى «تەك» دەگەن ءسوز وزگە تىلدەردە، اتاپ ايتقاندا رەسەي تىلىندە سويلەۋگە بولمايدى» دەگەن ءسوز. استاناداعى مينيسترلەر مەن سەناتورلاردىڭ مۇنى قالاي تۇسىنۋگە شاماسى جەتەتىنىن قايدام، مەنىڭ قىزىلدىڭ قۇمى ىشىندەگى باستاۋىش كلاستاعى وقۋشىلارىم دا قازاق تىلىنەن وزات بولىپ، 1990 جىلى ءوزىم جەتەكشىلىك ەتكەن مەكتەپ بىتىرۋشىلەرىم اۋدان بويىنشا جالعىز التىن مەدالدى يەلەنگەنىن ماقتانىشپەن ايتا كەتسەم دەيمىن…
مەن جوعارىدا اتاپ كەتكەن ماقالامدا ايتىپ ەدىم، ەندى تاعى دا قايتالاي كەتەيىن. رەسەيدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بوريس ەلتسيننىڭ جۇبايى ناينا ەلتسينا مەن قىزى تاتيانا ەلتسينا دا، قازىرگى پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ جۇبايى ليۋدميلا پۋتينا دا (مۇمكىن ەكس-ايەلى) تمد ەلدەرىندەگى ورىس ءتىلىن قورعاۋ قوعامىنىڭ تورايىمى بولعان ەدى… بۇنداي، ەل پرەزيدەنتىنىڭ قىزى نەمەسە جۇبايى سول ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن، مادەنيەتىن قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ جەتەكشىسى بولعان مىسالدار جەتىپ ارتىلادى.
ءبىز ساياساتتا سالماعى بار داريعا نازارباەۆادان 27 جىلدىڭ ىشىندە تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن قورعاپ سويلەگەن ءبىر ءسوزىن كۇتىپ ءجۇر ەدىك. كەرىسىنشە، رەسەي ءتىلىن قورعاپ، (ورىس تىلىنە ادۆوكات كەرەك بولىپ قالدى دەگەن وي كۇلكى كەلتىرەدى) قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتىنە قارسى شىقتى. تۇڭعىش بولعان سوڭ، ەركە قىز بولار، بىراق اكەسىن تىڭداماعانمەن، قر پارلامەنتى سەناتورى، سايلانعان ەمەس پرەزيدەنتتىڭ تاعايىندالۋىمەن بولعان سەناتور پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا قارسى شىقپاۋى كەرەك، قايتا ونى ورىنداۋعا زور ۇلەس قوسىپ، ۇلگى كورسەتۋى كەرەك!
داريعا نازارباەۆانىڭ شەتەل ءتىلىن قولداعان ءسوزىن وزگە ەل پرەزيدەنتىنىڭ قىزى ايتسا نە بولار ەدى؟ مىسالى، كەزىندە گەرمانيادا جۇمىس ىستگەن رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ قىزى نە ۇلى: » مەن دەپۋتاتتىق ساۋالىمدى نەمىس تىلىندە جاسايمىن، ول ويتكەنى ماعان ىڭعايلى» دەسە، نە بولاتىنىن ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى شىعار… ءوز ەلىنىڭ پاتريوتى جيرينوۆسكيلەردىڭ ەرتەڭ: «ءبىز دۇرىس ايتتىق، بۇل قازاقتاردىڭ ءوز ءتىلى، جازباسى جوق» دەپ شىعاتىنى انىق. باياعىدا جيرينوۆسكيدى سەناتور عاني قاسىموۆ وزىنشە جەكپە-جەككە شاقىرعاندا، مەن جيريكتى قولداپ، ماقالا جازعانمىن. سەبەبى، جيرينوۆسكي ءوز تىلىندە سويلەيدى، ءوز ەلىنىڭ مۇددەسىن قورعايدى! ال قاسىموۆ ءوز ءتىلىن بىلمەي، جيريكتىڭ تىلىندە سويلەپ وتىرىپ، ونىمەن قالاي ايتىسپاقشى؟
انا جىلى پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆپەن باس رەداكتورلار كەزدەسۋىندە مەن كارىم قاجىمقانۇلىنا: «مەملەكەتتىك ءتىل باعدارلاماسى بويىنشا 2016 جىلى بارلىق مەملەكەتتىك جانە كوپشىلىكتى ۇيىمدار مەملەكەتتىك تىلگە سويلەۋى كەرەك» دەگەن تالاپ قاشان ورىندالادى؟»-دەگەن سۇراعىما سول كەزدەگى پرەمەر-مينيستر قازاقشا جاۋاپ بەرىپ، ول ۇكىمەت باقىلاۋىندا ەكەنىن ايتقان. سوندا جانىندا وتىرعان سول كەزدەگى ۆيتسە-پرەمەر داريعا نازارباەۆا ءوزى سول تىلگە بايلانىستى كوميسسيا ءتورايىمى ەكەنىن ايتىپ، «مەملەكەتىك باعدارلاما ورىندالادى، ول تۋرالى ءبىز ارنايى جاۋاپ بەرەمىز» -دەپ مالىمدەگەن بولاتىن…
قايدا، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى باعدارلامانىڭ ورىندالعانى؟
رۋحاني جاڭعىرۋدى باستاپ، لاتىن الىپبيىنە ءوتىپ، ەندى مىنە، ساباقتى ينە ساتىمەن بولىپ، سارابدال دا، سالماقتى، سارا ساياساتىمەن پارلامەنت پەن ۇكىمەتتى تەك مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋگە تاپسىرما بەرگەن ەلباسىمىزدى ەل زيالىلارىنان باستاپ، بارلىق مەملەكەتشىل قاۋىم قولداپ جاتقاندا، ءوزى تاعايىنداعان مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتاردىڭ باسقاشا سايراي جونەلۋى كىمگە كەرەك ەدى؟
قازاق قىزى، مەيلى سەناتورى نەمەسە ساياساتكەرى مەن مينيستر، اكىمى بولسىن، ءانىن كرەملگە قاراپ ەمەس، اقورداعا قاراپ ايتۋى كەرەك!
«قايداسىڭ، قايدا، داريعا، سول قىز؟!» قايران، قاسىم اقىن-اي! سەنىڭ زارىڭدى ءالى شىرقاپ كەلەمىز…
ءبىز، قازاقتىڭ ۇلت زيالىلارى، ەلباسى تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋىن قاداعالايتىن جانە قورعايتىن بولامىز!
قازىبەك يca
Abai.kz
