جاھاندىق تەربەلىستەر ءجۇرىپ جاتقان زاماندا مەملەكەت ەكونوميكاسىنىڭ باستى قوزعاۋشى كۇشى وتاندىق ونىمگە جانە جاڭا جاسىل تەحنولوگيالاردىڭ جەتىستىكتەرىن ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك ومىردە كەڭىنەن پايدالانۋ ءبىر تۇتاستىقتىڭ كەپىلى بولا الادى. زامانا اعىمىنا ىلەسەمىن دەپ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردان اجىراپ، جيىرما ءبىردىڭ جىلتىراعىنا قىزىعىپ سان عاسىرلىق بايلىقتان ايىرىلىپ قالۋعا بولمايدى. ۇلتتىق سانا مەن ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ كوبىنە قابىستىرا الماي جاتاتىن جەرىمىز دە وسى، وسال تۇسىمىز دا وسى. تۇرالاعان ەكونوميكانى اياققا تۇرعىزامىز دەپ ءجۇرىپ وڭباي ءسۇرىنىپ جاتقان تۇسىمىز مىنە دەپ كورسەتپەسە دە كورەر كوزگە شودىرايىپ كورىنىپ تۇر.

اسىرەسە وتاندىق ءونىم “KZ” ماركالى تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى كوبەيتەمىز دەپ ءجۇرىپ ساپاسى ءبىر جاقتا، تاۋارى ءبىر جاقتا قالىپ، جاپپاي ناۋقانشىلىق داعدارىسىنا ۇشىراۋ قاۋپى تاعى دا بار. مۇنداي ناۋقانشىلدىقتان ءبىز ەكى ءتۇرلى زيان شەگەمىز. ءبىرىنشىسى، وتاندىق ماركالى ونىمدەردىڭ سانىن كوبەيتىپ ساپاسىن قۇلدىراتىپ الامىز. بۇل ءوز كەزەگىندە وتاندىق ءونىمنىڭ سىرتقى نارىقتاعى ستاتۋسىنا نۇقسان كەلتىرىپ، وزگە دە ساپالى تاۋارلاردىڭ كورسەتكىشىنە زور نۇقسان كەلتىرەتىن بولادى. ەكىنشىسى، ىشكى نارىقتاعى تۇتىنۋشىلاردان ايىرىلىپ، مەملەكەتتىڭ يمپورتىنىڭ وسۋىنە سەبەپكەر بولادى.

ۇلتتىق ەكونوميكانى وزگەرتۋدە ءبىزدىڭ كەمشىلىگىمىز بىلايشا ايتقاندا ەڭ باستى قاتەلىگىمىز شەت مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىن اينىتپاي كوشىرىپ الۋىمىزدا. ورتاشا ەسەپپەن ەلىمىزدەگى ءار سالادا شەت مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىن قولدانۋدىڭ تۇپنۇسقامەن جاقىندىعى 70 – 75%-دىق كورسەتكىشكە جۋىقتايدى. سوندا بۇل تاجىريبەنىڭ جارتىسىنان استامىن وزگەرىسسىز قابىلداۋدى بىلدىرەدى. ارالاس ەكونوميكا جاعدايىندا مۇنداي جاعدايلار تىم ءجيى كەزدەسىپ ءبىر ەلدىڭ ەكونوميكاسى كەلەسى ءبىر ەلدىڭ ەكونوميكالىق ءھام الەۋمەتتىك ارتىقشىلىقتارىن بۇركەمەلەپ، كورسەتكىشتەرىن تومەندەتىپ جاتاتىنى بەلگىلى. ءار ەلدىڭ ەكونوميكاسى وزىندىك سيپات الىپ سان عاسىرلىق مادەني جانە حالىقتىڭ جيعان تاجىريبەسىنەن الىس كەتەر بولسا بۇل جاھاندانۋدىڭ تەرەڭىنە جۇتىلۋدىڭ باستى بەلگىسى بولماق.

وزگەشەلىك جاقسى بولسىن جامان بولسىن ول ونى ارقاشان باسقالاردان ەرەكشەلەپ، تارتىمدى ەتىپ، وزگەلەردىڭ ارقاشان قىزىعۋشىلىعىن تۋىنداتىپ وتىرادى. بۇل قۇددى كولدە جاپىرلاسا جۇزگەن ءبىر توپ ۇيرەكتەردىڭ اراسىنداعى جالعىز اققۋداي كوزگە وتتاي باسىلىپ تۇراتىنداي. كوپ بىردەيدىڭ ىشىندە ەرەكشەلەنۋ قيىننىڭ قيىنى. الداعىلار سالىپ كەتكەن تاپ – تاقىر، تەگىس جولمەن جۇرگەننەن، ولار جاساماعان، ولار جۇرمەگەن، ولار كورمەگەن باتپاقپەن ءجۇرىپ، تىڭنان تۇرەن سالعان ارتىق. سوندا عانا سەنىڭ سوڭىڭنان ەرۋشىلەر ساعان قارىزدار بولادى، سەنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىڭدى گۇلگە اينالدىرادى. ەگەر ءبىز بۇل قارقىنمەن كوشىرە بەرۋدى جالعاستىرا بەرەر بولساق وندا سول مەملەكەتتەردىڭ ارقاشان ارتىندا جۇرەمىز، ەشقاشان الدىنا شىعا المايمىز. سەبەبى ءبىز سوقىر ادامداي ولاردىڭ باسقان ىزىمەن ءجۇرىپ كەلە جاتىرمىز عوي. ءبىز العا شىعۋ ءۇشىن، كەرىسىنشە ولار بىزدەن كوشىرۋ ءۇشىن ءبىز اششى بولسىن، ءتاتتى بولسىن قورىقپاستان بارىنەن ءدام تاتىپ كورۋىمىز كەرەك. سوندا عانا دۇرىس پەن بۇرىستى ءوز بەتىمىزشە ايىرىپ، ءتيىمدىسىن كورە الامىز. ماسكەۋدىڭ جاڭا زامان كەزىندەگى دارمەنسىزدىگى نەدە دەپ ويلايسىز؟ ول كەزدە وتارلىق داۋىرگە بەت بۇرعان بۇل ەل ەۋروپادا جاڭا قانداي وزگەرىستەر بولادى، مەيلى تەحنيكا، مەيلى عىلىم مەن تۇرمىستا سونى اينىتپاي وزىنە كوشىرىپ الا بەرگەن. قاۋقارى جەتكەن ولار بۇل قارجىلاي شىعىننىڭ ورىن تۇگىن تارتساڭ مايى شىعار بايلىعىمەن جاۋىپ وتىردى. بىراق نە كەرەك سول كەزدەگى ەۋروپا مەن ماسكەۋدىڭ تەرريتورياسىندا قانداي ايىرماشىلىق بولسا، عىلىم مەن بىلىمىندە سونداي ايىرما بولدى. راس، باتىستىڭ وزگەرىسىمەن ءبىرشاما عىلىمي ەڭبەكتەر، تەحنيكالار قۇرالدى. بىراق جالپى كورىنىس كوشىرمەدەن ءارى اسپاي قازان توڭكەرىسىنە دەيىن مەشەۋ كۇيمەن ءومىر سۇرۋگە ءماجبۇر بولدى. وزىندە تالدانىپ، سۇرىپتالىپ، ءوز يدەياسى قوسىلماعان عىلىمي جاڭالىق ول جەرگە 100% قىزمەت ەتە المايدى. يدەيا اۋىسىپ قولدان – قولعا وتكەن سايىن، مەملەكەتتەن مەملەكەتكە جۇرگەن سايىن وزىندىك سيپاتىن وزگەرتىپ، جاڭارىپ، دامىپ وتىرۋى كەرەك. مۇنى ومىرشەڭ يدەيا دەپ اتايدى.

شيمايلانعان تسيفرلار مەن گرافيكتەرسىز دە لوگيكامەن تۇسىنۋگە بولادى. ال گرافيك پەن تسيفردى ەسەپتەۋ كومپيۋتەرلەردىڭ مىندەتى. تەحنيكانى ادامزات وزىنە قىزمەتشى بولۋ ءۇشىن جاسادى ەمەس پە. ادامزاتتىڭ الداعى بولاشاعى يدەيالارعا عانا باعىتتالۋ ءتيىس، قارا جۇمىسقا ەمەس.

وتاندىق “قازاقستاندا جاسالعان” ماركالى ونىمدەر مەن قىزمەتتەردىڭ بولاشاعى قانداي بولاتىنىن ستراتەگيا الداعى ءجۇز جىلعا بولجام قۇرىپ تاستادى. مەنىڭ جوبالاۋىم بويىنشا الداعى ەلۋ جىلدىقتاعى قازاقستان ەكونوميكاسى مەن الەۋمەتتىك سالاسى مىناداي باعىتتاردى دامىتۋعا باعىتتالادى.

1. جاسىل ەكونوميكا جانە جاڭا جاسىل تەحنولوگيالار.

ەلىمىزدىڭ ءبىر سالادا بولسىن ۇزدىك ەتىپ كورسەتەتىن تاماشا مۇمكىندىگى جاسىل ەكونوميكا. ونىڭ ىرگەسىن بيىلعى جىلى وتەتىن ەكسپو – 2017 حالىقارالىق كورمەسى قالادى. جاسىل ەكونوميكا الەم ەلدەرىنىڭ كوشباسشىلارى سانالاتىن اقش، جاپونيا، قحر، فرانتسيا مەن ۇلىبريتانيا سەكىلدى ەلدەردە ەندى عانا قانات جايىپ كەلە جاتىر. بۇل كوشكە ىلەسۋگە قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك مۇمكىندىكتەرى زور. ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرى كۇن ەنەرگياسىنا، شىعىسى سۋ مەن جەل ەنەرگياسىن وندىرۋگە قاۋقارلى. بۇل باعىتتا “قازاقستاندى تۇبەگەيلى ەكونوميكالىق اۋدانداستىرۋ” اتتى عىلىمي ماقالامدا ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردى قالاي ءتيىمدى پايدالانۋعا بولاتىنىن جازعان بولاتىنمىن. ماقالانىڭ قىسقاشا مازمۇنى مىناداي. ەلىمىزدىڭ شىعىس ءوڭىرى سانالاتىن ەكى وبلىس الماتى مەن شىعىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ جەل مەن سۋ سونىمەن قاتار تاۋ – كەن ەنەرگياسىن ءبىرتۇتاس ەتىپ بىرىكتىرسە رەسپۋبليكانىڭ بارلىق اۋماعىن ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋگە قاۋقارى جەتەر ەدى. ارتىلعان ەنەرگيا كوزدەرىن ەكسپورتقا باعىتتاۋ كەرەك. قاي تۇسىنان قاراساق تا جاسىل ەكونوميكانى دامىتۋعا ەلىمىزدىڭ پوتەنتسيالى تولىق جەتەدى.

2.ۇلتتىق عىلىم جانە عارىش سالاسى.

ادامزات تاريحىندا ءۇش ۇلى اشۋ بار. ءبىرىنشىسى، قۇرلىققا تارالۋ، جاڭا جەرلەردى يگەرىپ، قونىستانۋ. ەكىنشىسى، تەڭىزدى شارلاپ جاڭا قۇرلىقتار اشۋ، جەردى تولىق قونىستانۋ. ءۇشىنشىسى – عارىش. العاشقى ەكەۋى شەكتەۋلى، سوڭعىسى شەكسىز سونىمەن قاتار مۇمكىندىگى دە شەكسىز. ءبىرىنشى ساياحاتقا ادامدار جالپى الەمدىك قالىپتاسقان تەوريا بويىنشا افريكادان دالىرەك ايتقاندا ەجەلگى كەنيا جەرىنەن تارالعان. ەكىنشى ساياحات يسپانيانىڭ پولوس پورتىنان كولۋمبتىڭ كەمەلەرى جاڭا جەرگە اتتاندى. ءۇشىنشى شەكسىز ساياحاتقا ادام بالاسى ەڭ العاش رەت قازاق جەرىندەگى كيەلى بايقوڭىردان سامعادى. الايدا باستاۋ العان جەردىڭ ءبارى كەرەمەت بولىپ كەتكەن جوق. كەرىسىنشە، كوشتىڭ سوڭىندا قالدى.

تاعى دا تاريحقا ورالايىق. وسى ءۇش اشۋدىڭ العاشقىسى كەنيا دەدىك. ال قازىر ادامزاتتىڭ ەڭ العاش قونىستانعان كەنيانىڭ جاعدايى قانداي، ابوريگەندەردى ەسەپتەمەگەندە سوڭعى بولىپ قونىستانعان اۆستراليانىڭ جاعدايى قانداي؟ ەكىنشى ساياحاتتىڭ باستاۋ يسپانيا دەدىك. ال ەندى يسپانيانىڭ قۋاتى قانداي، وزدەرى اشقان امەريكانىڭ قۋاتى قانداي؟ ءۇشىنشى ساياحاتتىڭ باستاۋى بايقوڭىر دەدىك ياعني رەسەي. قازىر عارىشتىق سالادا رەسەيدىڭ جاڭالىعى قانداي، اقش – تىڭ جاڭالىعى قانداي؟ اينالىپ كەلگەندە بۇل العاشقى ارنا مىقتى بولادى دەگەندى بىلدىرمەيدى، ادامدارىنىڭ جاڭالىققا قۇشتارلىعى قانداي دەگەنگە مەڭزەيدى. بۇل جەردە ارقايسىسىنىڭ وزىندىك كەمشىلىكتەرى بولدى. مىسالى، كەنيا العاشقى ادام تارالعان تابيعاتى جىلى، قولايلى جەر بولعانىمەن ەسكى داستۇردەن، قاساڭ قاعيدالاردان ارىلا المادى. ارقاشان ەسكىدەن تاس قىلىپ ايىرىلماي، جاڭا نارسەدەن ۇرەيلەنگەننەن وسىنداي دارەجەگە جەتتى. بۇل قۇددى ءۇستى كىر – قوجالاق بالانىڭ دەنەسىنە سالقىن سۋ تيگەندە تۇرا قاشاتىن ادەتىنە ۇقسايدى. ەسىڭىزدە بولسىن، جاڭا يدەيا قاشان بولسىن العاشقىدا مايداي جاعىپ، جىلىلىق سىيلامايدى. وسىنىسىمەن ول جاڭاشىلدىعىن كورسەتەدى. “باسى قاتتى، اياعى ءتاتتى” دەپ قازەكەڭدەر بەكەرگە ايتقان جوق. ەكىنشىسىنىڭ قاتەلىگى بىلىكتى كادرلاردان ايىرىلىپ، قاتىپ قالعان قارابايىرلىق جولدى تاڭداۋى. تاعى دا، تاريح. وسى كەزگە دەيىن تاريحتا اتى اتالماعان، پيرەنەي تۇبەگىندە مۇلگىپ جاتقان بۇل يسپان مەن پورتۋگال حالقىنىڭ شامىن جاعىپ، قارا تانىتقان ەڭبەكقور اراپتار مەن ىسمەر ەۆرەيلەر بولاتىن. ۇلى گەوگرافيالىق اشۋعا دەيىن جانە كەيىن ءسىز بۇل ۇلتتىڭ الەمدىك دەرجاۆا بولعانىن ەستىدىڭىز بە؟ تەك سول كەزدە عانا ولار تاعدىر تارتۋ ەتكەن 100 جىلدىق داڭققا بولەنۋ داۋرەنىن ءسۇردى. ودان كەيىن بۇرىنعى تاز قالپىنا ءتۇستى. پورتۋگاليا دا، يسپانيا دا ءدال وسىنىڭ كەبىن كيدى.

مۇنىڭ سەبەبى دۇمشەلىك ينكۆيزيتسيادا جاتىر. وزدەرىنەن باسىپ وزىپ، عىلىم مەن بىلىمدە، تەحنيكادا بارلىق جەتىستىكتىڭ كىلتىن ۇستاپ وتىرعان اراپتار مەن ەۆرەيلەردى ءتۇپ تامىرىمەن جويۋعا بەكىنگەن ولار، كورە الماۋشىلىقتىڭ سالدارىنان وزدەرىنىڭ تامىرىن وزدەرى كەستى. قانشاما ءبىلىمدى، ىسكەر ادامدار ءولدى، تىرىلەي ازاپتادى، وتقا ورتەدى، امان قالعان شەت ەلدەرگە قاشتى. يسپانداردىڭ بۇل اقىماقتىعىن تۇرىك سۇلتانى II بايازيت قۋانا قابىلدادى. ول فەرديناندتى كەلەكە ەتىپ، قاشقان ەۆرەيلەردى قابىلداي بەردى. بۇل ءسوزسىز ونىڭ ىرىسىن ارتتىردى. ىسمەر ەۆرەيلەر يسپانياداعى جاڭا تەحنولوگيالاردى، كەمە جاساۋدى، باسپا ءىسىن، جاراتىلىستانۋ ءىلىمىن ستامبۋلدا جۇرگىزدى. سۇلتان ولارعا ينكۆيزيتسيادا ورتەلگەن بالالارى، اعالارى، اكەلەرى مەن انالارى ءۇشىن كەك الۋعا جاردەمدەستى. كوپ ۇزاماي يسپاندار وسى ىسىنەن تاياق جەدى. جەرورتا تەڭىزىندە يسپاندىق، ۆەنەتسيالىق كەمەلەر جاڭا قالىپتاسقان تۇرىك فلوتىنان جەڭىلگەن ۇستىنە، جەڭىلە بەردى. وسىلايشا جاۋىققان ءبورىنى ءوز ماقساتىنا ءتيىمدى پايدالانعان سۇلتاننىڭ باعى جاندى، ال ءوشىن العان ەۆرەي مەن اراپتاردىڭ دا كوڭىلى تىنشىدى. سول ىسكەرلەردىڭ ارقاسىندا از ۋاقىت قوقاڭداعان ەكى ەل 50 جىل وتپەي جاتىپ بىقسىعان تۇتىنگە اينالدى. بۇل تراگەديا ءالى كۇنگە دەيىن ۇمىتىلعان ەمەس. ءۇشىنشىسىنىڭ قاتەلىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بىزدە ينكۆيزيتسيا جاساپ عالىمداردى قىرىپ جاتقان جوق ءجاي عانا شەت ەلدە قالۋعا ءماجبۇر. كۇندەردىڭ كۇنىندە ءسىز مارستا ءۇي سالىپ، پلۋتوندا زاۋىت اشقان قازاق ازاماتى دەپ گازەتتەن وقىپ وتىرساڭىز تاڭ قالماڭىز. ارينە، ول اقش – تا نەمەسە قىتايدا تۇرىپ جاتقان قازاق بولۋى مۇمكىن. بىراق قازاقستاندا ەمەس.

ەندى بۇل ۇشەۋىنە دە ءتان ورتاق كەمشىلىكتى ىزدەپ كورەيىك. بۇل – جاڭا نارسەگە بەيىمدەلە الماۋ جانە ونى وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە، تاجىريبەدە سىناپ كورۋگە قۇلىقسىز بولۋ.

بۇل ءبىز ءۇشىن، وتاندىق عىلىم مەن ەكونوميكاعا وراسان زور تابىس بەرەر ەدى ەگەر عارىش ايلاعىنىڭ يگىلىگىن ءوزىمىز عانا كورسەك وزگەلەر ەمەس. مىنە، بىزدە بار مۇمكىندىككە كەلگەندە اقساپ، قولىمىزداعى سىيدى دالاعا شاشاتىن تۇسىمىز دا وسى. ەكولوگيانىڭ زاردابىن حالىق تارتادى، ال يگىلىگىن ءوز ەلىمىز ەمەس وزگە ەلدەر كورۋى ءتيىس. كۇن استىندا ادىلدىك ورنامايتىنى، تەك ادىلدىك ءۇشىن كۇرەسۋگە بولاتىنىن جاقسى تۇسىنەمىن. كادر سالاسى جەتىسپەيدى. مىنە، ءبىزدىڭ باستى كەمشىلىك. ال ول ۇلتتىق ءبىلىم مەن ۇلتتىق عىلىمعا تىكەلەي تاۋەلدى.

تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان بەرى ەسەپتەيتىن بولساق بىزدەگى قاتىپ قالعان كوممۋنيستىك كەزەڭدەگى ءبىلىم بەرۋ سارقىنشاقتارى ساقتالىپ قالعانىن، ونىڭ ۇلتتىق مەنتاليتەتتە ءبىلىم بەرۋگە سالقىنىن تيگىزىپ وتىرعانىن بۇگىنگى حالىق جاقسى سەزىنىپ وتىر. بىزدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى كوبىنە ماجبۇرلەۋ مەن قاتىپ قالعان ەرەجەلەرگە سۇيەنەدى. ال عىلىمنىڭ جولى تىكە جول ەمەس. ونى يگەرۋشىلەردىڭ ارەكەتتەرى دە سان قيلى. عىلىمعا اپارار اقيقات جول بىرەۋ بولعانىمەن ارالاپ وتەر سان تاراۋى بارىن ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز. ەگەر ۇلتتىق عىلىم مەن ءبىلىم جۇيەسىن جاڭادان قۇرار بولساق ەشبىر شەت مەملەكەتتىڭ ەلەمەنتىن، ءادىسى مەن ءتاسىلىن ارالاستىرماۋ كەرەك. وندا ءدال بۇگىنگى ءىسىمىزدى قايتا قايتالايتىن بولامىز. ۇلتتىق عىلىم مەن ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ەڭ پايدالىسى، ەڭ بەرەرى مول قاجەتتىسى مەملەكەتكە بەرىلگەن، ادال قىزمەت ەتۋشى مامانداردى بەرەدى. مىنە، ناعىز وتاندىق ءونىم دەپ ايتۋعا بولادى. الەمدىك برەند جاسايتىن وسىنداي ماماندار عانا.

3. اۋىل شارۋاشىلىعى.

قازاقستاننىڭ جەر ءۇستى مەن جەر استى بايلىعى وزگە مەملەكەتتەرمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. مىسالى، رەسەي نەمەسە اقش-تى الايىق. ءار شتات پەن گۋبەرناتورلىقتىڭ ءوز جەرى بار، ءوز زاڭى مەن ءوز شارۋاشىلىعى بار. ولار تەك بەلگىلى ءبىر مىندەتتەمەلەر الا وتىرىپ ءبىر ءبىرىن تولىقتىرۋشى عانا قىزمەتىن اتقارادى. بىلايشا ايتقاندا سانسىز قۇراندىلاردى جالعاپ، تىگىپ قويعان جۇيە. ەگەر ساياسي جاعداي ۋشىعار بولسا باس باسىنا تۋ تىگەرى انىق. ال قازاقستان ءبىرتۇتاس. حالقى قازاقتار، جەرى بايىرعى بابالارىنان قالعان قازىناسى. دەمەك ول اتاپ وتكەن ەڭ ۇلكەن مەملەكەتتەردىڭ تەرريتورياسىنان دا باسىپ وزادى. بۇل ەلىمىز ءۇشىن اسىرەسە اگرارلىق سەكتور ءۇشىن تاماشا مۇمكىندىك. وسى كەزگە دەيىن شارۋاشىلىقتىڭ ەكى اكسيوماسى بولاتىن بولسا سونىڭ ءبىرىنشىسى كوشپەندىلىك تاجىريبەنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن جاڭا تەحنولوگيامەن سالىستىرعاننىڭ وزىندە ودان باسىم تۇرۋى. ادامنىڭ ەڭ ءبىرىنشى قاجەتتىلىگىن تەك تاماق عانا قامتاماسىز ەتەدى دەسەك، وسى ونىمدەردىڭ تۇراقتىلىعىن تەك وزىمىزدە عانا رەتتەۋگە مۇمكىندىك بار. ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ءۇزىلىپ قالعان جەلىسىن قايتا جالعاساق ەل ەكونوميكاسى تۇراقتىلىق دەڭگەيىنە وڭاي جەتەرى ءسوزسىز.

اتاپ وتكەن ءۇش ارتىقشىلىق مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاقتاعى دامۋىنىڭ باستى نەگىزىن قۇرايتىنى ءسوزسىز. تمد الەمىنەن جاھاندىق نارىققا شىعۋدا قازاقستان ءوزىن وسى سالالارداعى جەتىستىكتەرىمەن عانا مويىنداتا الارى ءسوزسىز.

رىسبەك رامازانۇلى

Abai.kz