احمەت بايتۇرسىنۇلى. قازاق وكپەسى
بيىل - الاشتىڭ «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ جارىق كورگەنىنە 100 جىل تولىپ وتىر. قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى بولعان «ايقاپ» حح عاسىردىڭ باسىنداعى الاشتىڭ كوگىنە كۇن بولماققا ۇمتىلعان ۇلىلاردىڭ تۇراقتى مىنبەرىنە اينالعان جانە بايتاق دالاداعى قالىڭ ەلدىڭ قوعامدىق ساناسىن وياتىپ، قالىپتاستىرۋدا سول زاماندا ەرەكشە مانگە يە بولعان باسىلىم. ارادا ءبىر عاسىر ۋاقىت وتسە دە، «ايقاپتىڭ» بەتىندە جارىق كورگەن قازاقتىڭ ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلىپ كەتپەگەنىنە ءبىز دە «ءاي، قاپ» دەۋمەن كەلەمىز. وكىنىشىمىزگە قاراي...
«ايقاپ» جۋرنالى نەبارى 4 جىل عۇمىر كەشتى. 4 جىلدا ونىڭ 88 ءنومىرى جارىق كوردى. وسىعان قاراماستان الاشتىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىردى. ءبىز قازاقتىڭ قورعانىشى بولعان قازاق ءباسپاسوزىنىڭ اتاسى - «ايقاپتىڭ» 100 جىلدىعىنا وراي جۋرنالدا باسىلعان كوپتەگەن ماقالالاردى جىل بويىنا جاريالاپ وتىرماقپىز.
احمەت بايتۇرسىنۇلى. قازاق وكپەسى
قامسىز جاتقان قازاقتىڭ كوڭىلىنە سوڭعى كەزدە عانا كىرە باستادى. باسقا كەلگەن ناۋبەتتىڭ قايدان كەلگەنىن، كىمنەن بولعانىن بىلە الماي، اركىمنەن كورىپ وكپەلەيدى. پايدالانىپ وتىرعان جەرىن مۇجىققا الىپ بەردى دەپ ۇكىمەتكە وكپەلەيدى. قازاق جەرىن قازىنالىق ەتۋگە نەگە كونگەن وتكەندەرگە وكپەلەيدى.
تومەندە قازاق وكپەلەۋىنىڭ ءجونى بار ما، جوق پا - سونى جازباقپىن.
بيىل - الاشتىڭ «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ جارىق كورگەنىنە 100 جىل تولىپ وتىر. قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى بولعان «ايقاپ» حح عاسىردىڭ باسىنداعى الاشتىڭ كوگىنە كۇن بولماققا ۇمتىلعان ۇلىلاردىڭ تۇراقتى مىنبەرىنە اينالعان جانە بايتاق دالاداعى قالىڭ ەلدىڭ قوعامدىق ساناسىن وياتىپ، قالىپتاستىرۋدا سول زاماندا ەرەكشە مانگە يە بولعان باسىلىم. ارادا ءبىر عاسىر ۋاقىت وتسە دە، «ايقاپتىڭ» بەتىندە جارىق كورگەن قازاقتىڭ ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلىپ كەتپەگەنىنە ءبىز دە «ءاي، قاپ» دەۋمەن كەلەمىز. وكىنىشىمىزگە قاراي...
«ايقاپ» جۋرنالى نەبارى 4 جىل عۇمىر كەشتى. 4 جىلدا ونىڭ 88 ءنومىرى جارىق كوردى. وسىعان قاراماستان الاشتىڭ تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىردى. ءبىز قازاقتىڭ قورعانىشى بولعان قازاق ءباسپاسوزىنىڭ اتاسى - «ايقاپتىڭ» 100 جىلدىعىنا وراي جۋرنالدا باسىلعان كوپتەگەن ماقالالاردى جىل بويىنا جاريالاپ وتىرماقپىز.
احمەت بايتۇرسىنۇلى. قازاق وكپەسى
قامسىز جاتقان قازاقتىڭ كوڭىلىنە سوڭعى كەزدە عانا كىرە باستادى. باسقا كەلگەن ناۋبەتتىڭ قايدان كەلگەنىن، كىمنەن بولعانىن بىلە الماي، اركىمنەن كورىپ وكپەلەيدى. پايدالانىپ وتىرعان جەرىن مۇجىققا الىپ بەردى دەپ ۇكىمەتكە وكپەلەيدى. قازاق جەرىن قازىنالىق ەتۋگە نەگە كونگەن وتكەندەرگە وكپەلەيدى.
تومەندە قازاق وكپەلەۋىنىڭ ءجونى بار ما، جوق پا - سونى جازباقپىن.
ءبىزدىڭ زامانىمىز وتكەن زاماننىڭ بالاسى، كەلەر زاماننىڭ اتاسى. اتادان قالعان ميراسىمىزدىڭ جايى ماعلۇم، بالاعا بۇل قالىپتا تۇرىپ نە ميراس قالدىرماقپىز، ونى بولجاۋعا دا ارتىق اۋليەلىك قاجەت ەمەس. كوپ جۇرتتا دا عىلىم، ونەر كەم، ءبارى قارايلاس تەڭ زاماندا قازاق تا قالت قۇلت ەتىپ ءوز الدىنا حان بولىپ ءجۇردى. حاندارى دا، حالقى دا عىلىم ونەردى كەرەك قىلماعان. بىرىمەن ءبىرى جاۋلاسىپ، باسقا بەرەكەلى جۇمىس ويلانباعان. وزگە جۇرتتار ىلگەرى باسقاندا، قازاق كەرى باسقان. حانى نادان، حالقى نادان جۇرتى مىقتى مەملەكەتتىڭ جانىندا ءوز الدىنا حان بولىپ تۇرۋعا كوپ كۇش كەرەك ەكەن. ول كۇش التىباقان الا اۋىز قازاقتا بولماعان. حان باسىن قاراشاعا تەڭگەرۋ جەڭىل بولماسا دا، ءوز الدىنا جۇرت بولىپ تۇرا الاتىن بولماعان سوڭ، حاندارىمىز حالقىمەنەن روسسياعا قوسىلعان.
قازاق جەرىنىڭ قازىنالىق بولعانىنا وكىنۋ - بىلمەگەندىك. اۋەلى - قازىنالىق ەتەمىن دەگەندە كونبەسكە شارا جوق. ەكىنشى، جەر وزىندە بولماسا، قازاققا پايدالى ەمەس، بالە بولار ەدى. جەر وزىندە بولعان ەستەك جۇرتىن كورمەي ءجۇرمىز بە؟! جەرى كوپ، مالى كوپ ەستەك كورىنبەيدى عوي. شارۋا جەرىمەن باي، جەرىنە ايىرىلعان سوڭ، جۇمىس بىتكەنى. ەستەكتى جەردەن جۇرداي عىپ تۇبىنە جەتكەن ناداندىق پەن جالقاۋلىق. شاي، شەكەر، شۇبەرەكتەي بولماشى نارسەگە ساتىپ، ەستەكتەر جەرىن تاۋىستى. جەردەن ايىرىلىپ، شاھار شاھارعا توزىپ، تەنتىرەپ كەتتى، كەتپەگەنى كەدەيلىكتەن جۇرە المايدى. تۇرعان شاھارىنىڭ كوشەسىن سىپىراتىن، قوراسىن تازالايتىن، وتىنىن جاراتىن، بوقتىعىن تاسيتىن و عايري قارا جۇمىس قىلاتىننىڭ ءبارى بولماسا، كوبى ەستەك.
قازاقستىڭ ەستەكتەن ناداندىعى دا، جالقاۋلىعى دا كەم ەمەس. جەر وزىنىكى بولسا، قازاق ەستەكتىڭ ىستەگەنىن ىستەمەيدى دەپ كىم ايتار؟! ايتاتىن ادام بولسا، تىڭداۋعا بارمىن، ىستەمەيدى دەپ ايتۋعا جوقپىن.
قازاقتىڭ ءالى كۇنگە جەردەن قول ۇزبەي وتىرعانى - جەر قازىنالىق بولعاندىقتان. بۇگىن تويعانىنا ءماز بولىپ، ەرتەڭگىسىن ۇمىتاتىن قازاق بۇگىن جەرىن ساتىپ تويىپ، ەرتەڭ تەنتىرەپ كەتەر ەدى. جەر جالداعان قازاق از با؟ جەر جالداۋدان تارتىنباعاندار ساتۋدان دا تارتىنبايدى. جەر قازىنالىق بولعان سوڭ ساتا المادى، جالداۋدان تارتىنىپ قالعان قازاق از شىعار؟! قازاق وبلىستارىنداعى مۇجىق قالالارىنىڭ كوبىن حاكىم قوندىرعان جوق، قازاق ءوزى قوندىرعان. ەستەكتەر سىقىلدى شاي، قانت، شۇبەرەككە قىزىعىپ، جەر جالداپ، مۇجىقتى ىشىنە كىرگىزگەن ءوزىڭ ەمەس پە؟! ءوزىڭ قوندىرساڭ دۇرىس تا، حاكىم قوندىرسا بۇرىس پا؟ وتكەندەردىڭ كوزىنە قىراۋ تۇسكەنىنە وكىنبەي، ءوز كوزىڭە تۇسكەن قىراۋدى ارشىپ قارا. اسقا وكپەلەگەن بالالارداي قۇر بۇلتيعاننان ەشتەڭە ونبەيدى. ءىس وڭعى باسارلىق قىلىعىڭ جوق. امالىڭدى تۇزەت، تۇزەمەسەڭ ەشكىمگە كىنا قويما. بەتى جاماننىڭ ايناعا وكپەلەۋى ءجون بە؟ نيەتى جاماننىڭ اللاعا وكپەلەۋى ءجون بە؟ تالاپ جوق، ءۇمىت مول حالىقپىز. ءۇمىتىمىزدىڭ كوبى قوشقار، قاسقىردىڭ ءۇمىتى سىقىلدى! ءوزىم جاتسام ەكەن، كەرەگىم ءوزى كەپ تيەر بولسا ەكەن دەيمىز. ونى اللا دا، ادام دا قابىل كورەر مە؟! ەڭبەكسىز ەگىن شىقپايدى، تەرسەلەڭ تەرىڭ تەگىن قالمايدى. تەلمىرىپ العان تەڭگەدەن، تەر ءسىڭدىرىپ العان تيىن جۇعىمدى. «قاراعان قاراپ قالار» دەگەن قازاقتا جاقسى ماقال بار، بىراق ول ماقالدى ەسكەرەتۇعىن قازاق جوق. قاراپ جاتقاندا تابىلاتىن بولسا، عىلىم، ونەر بارشاسى قازاقتا بولار ەدى.ولاردىڭ ءبىرى دە كورىنبەيدى.
اتا جولداسى ناداندىق، ونەرسىزدىك قازاقستان ايىرىلاتىن ەمەس. ناداندىقتىڭ كەساپاتى ءار جەردە اق ماڭدايىمىزعا تيسە دە، اتا جولداسىمىز بولعان سوڭ، ءبىز دە قيىپ ايىرىلماي اق كەلەمىز. ولجالى جەردە ۇلەستەن قاعىلعانىمىز، وردالى جەردە ورىننان قاعىلعانىمىز، جورالى جەردە جولدان قاعىلعانىمىز - ءبارى ناداندىق كەساپاتى. سوندا دا، سونى عىلىم ونەردەن ارتىق كورەمىز. «اللاڭنان ويبايىم تىنىش» دەيتىن قازاق، عىلىمىڭنان ناداندىعىن تىنىش كورەدى. نە شارا بار؟
دۇنيەدە تەڭگە تەڭدىك، كەمگە كەمدىك، ازدى كوپكە تەڭگەرەتىن عىلىم مەن ونەردى،ەلسىزدى ەلدىگە تەڭگەرەتىن جوقتى بارعا تەڭگەرەتىن عىلىم مەن ونەردى كەرەك قىلاتىن قازاق از. تەڭدىككە قولى قالاي جەتسىن؟! قاتەرلى جەردە قاپەرسىز وتىردىق. وزىمىزگە وكپەلەمەسەك، وزگەگە وكپەلەر بەت جوق.
«ايقاپ» جۋرنالى
