سوڭعى جىلدارى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنا قاراستى شىعىس تۇركىستان تەرريتورياسىن ەستە جوق ەسكى زاماننان مەكەندەيتىن ەكى ميلليونداي ەتنيكالىق قازاقتار ءتۇرلى زورلىقتارعا تاپ بولۋدا. تابانعا تيتتەي تىكەنەك كىرسە، بار دەنەڭ اۋىراتىنى سياقتى ازعانا حالىقتىڭ تاعدىرى مەن قينالىسىكۇللى پلانەتا جۇرتشىلىعىن الاڭ ەتسە كەرەك-ءتى. ويتكەنى، «قۇداي دەگەن – ماحاببات»، سول سەبەپتىبىر حالىقتىڭ كوز جاسى كۇللى ادامزاتكۇيزەلىسى ەسەپتى. ادام اتا ۇرپاقتارىبىرىكسە، ورتاقتاسسا عانا الەمدە تىنىشتىق ورناماق، ادىلەتتىلىك سالتانات قۇرماق.

ءوز قولتىعىنداعى بۇراتانا ەلدەردىڭ اۋەلى تۇرمىسىنا جاعداي جاساپ جۋاسىتۋ، ونان كەيىن قىتايشا سويلەتۋ، اقىرىندا تازا قىتايلاندىرۋ. وسى ورتاعاسىرلىق ساياسات اسپان استى ەلىندە ءدايىم ءۇنسىز دۇرسىلمەن ءوتىپ وتىردى. تاپ قازىرگى تاڭدا  ونىڭ قازاق دياسپوراسى باسىنا تونگەنى حاق. ءتىلى جوعالعان ۇلتتىڭ ءوزى دە جوعالماق، سول سەبەپتەن1990-جىلداردىڭ سوڭىندا ءسوز بولىپ وتىرعان اۋماقتا ۇلتتىق مەكتەپتەر جابىلىپ تىنعان.سونان بەرىدە قىتاي وكىمەتى ۇستانعان رەپرەسسيالىق ساياسات، ياعني تۇقىمىمەن قۇرىپ كەتپەگى كەرەك دەپ تۇتىنعان ءادىسى، جاساعان زورلىعى از حالىقتاردى ەسەڭگىرەتىپ، رۋحى مەن تۇرمىسىن كوپ وزگەرىسكە ۇشىراتتى. سونىڭ ءبىر كورىنىسى – قازاق-قىتاي شەكاراسىنىڭ ارعى، بەرگى جاعىنداعى تۋىستار قاتىناسىنىڭ ءۇزىلۋى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العالى تاريحي وتانىنا ورالعان ءبىر ميلليونداي قازاقتىڭ تۋعان-تۋىستارى ءبىرىنىڭ اكە-شەشەسى، ەندى ءبىرىنىڭ اعا-قارىنداستارى دەگەندەي قىتاي اۋماعىندا قالىپ وتىرعانىن ەسكەرگەندە بۇل گۋمانيزم قۇندىلىقتارىنا دا، حالىقارالىق نورمالارعا دا كەراعار ساياسات ەكەنى ءسوزسىز. تۋىس پەن تۋىستى ايىرۋدان اسقان تەپەرىش، قورلىقتىڭ كوكەسى بولا ما؟

ايعاقتار جەتىپ ارتىلادى. ش. دەگەن رەپاتريانت، ەڭبەگى سىڭگەن ەگدە ادام ىحتيات حات (شاقىرۋ قاعاز) بويىنشا زەينەتاقىسىن الۋعا قازاقستاننان قىتايعا بارعان. ەندى ونى كەرى جىبەرمەي، ءۇي قاماققا العان كورىنەدى. تۇتقىن كىسىنىڭ وتباسى ءۇش اي بويى زارىعا كۇتۋدە. تەك زەينەتاقى الۋدىڭ زارى بۇل. كورشى مەملەكەتتىڭ سەلت ەتپەس پاقىرلار ەكەن دەپ باسىنعاندىعى ما، الدە قورقىتىپ-ۇركىتۋ ءتاسىلى مە، ءبىر قۇدايعا عانا ايان. بىراق اقپارات زامانى قازىر،ەشتەڭەنى جاسىرۋ، تاسالاۋ مۇمكىن ەمەس. حالىق قىتاي ۇكىمەتى تاراپىنان جاسالىپ وتىرعان بۇعاۋلاۋدىڭسان الۋان جانتۇرشىگەرلىك فاكتىسىن كورىپ-ءبىلىپ وتىر. الەۋمەتتىكجەلىلەر دە، ەل ءىشى اڭگىمەسى دە سونىڭ كۋاسى، قىتايداعى قازاق تاعدىرى تۋرالى ەستىمەدىم، بىلمەدىم دەيتىن كورسوقىر،ءاي، جوق شىعار-اۋ.

قادىرمەندى قازاق قاۋىمى! قاشانعا شەكتى قامسىز، تىم-تىرىس وتىرا بەرۋگە ءتيىسپىز؟ تۇك كورمەگەنسىپ، تۇك بىلمەگەنسىپ قاتەرلى جەردە قاپەرسىز وتىرعاننان اسقان دارمەنسىزدىك بار ما، باۋىرلار! ءۇنسىز قالمايىق، ءاربىر ونىنشى قازاق قۇرىپ جوق بولسىن دەگەن ساياساتقا قارسى قارەكەت قىلايىق، ماسەلەنى دۇرىس شەشۋ دەگەن بار، سوعان ىقپال ەتەيىك، اعايىندار!

ازاتتىق سۇيگىش پلانەتا حالقى! قولداڭىزدار ءبىزدى! قىتاي قازاقتارىنا بىرىگە اراشا تۇسەيىك! ادامزات ءححى-عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر، بۇگىنگى وركەنيەت بيىگىنە جەتكىزگەن فەنومەن – مەيىرىم ءھام ادىلەت! ەگەر الەمدى الىمجەتتىلىك جايلاپ السا، شەكتەن شىققانزورلىق-زومبىلىق ويناق سالسا، وندا قايۋاننان ارتىقشىلىعىمىز قايسى؟!ۇلى گۋمانيست، قازاقتىڭ دانىشپان پەرزەنتى اباي بىلايشا امانات ەتكەن: «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ».ورتاق ءۇيىمىز - كوگىلدىر پلانەتادا بەيبىت ءومىردى ساقتاپ تۇرعان قۇدىرەت – يادرولىق قارۋلار ەمەس، ادامگەرشىلىك قاعيدالار ەكەنى ايداي اقيقات.

ءبىز، حح-عاسىردا كورمەگەن قۇقايى جوق، الەۋمەتتىك كاتاستروفادان كوز اشپاعان، سانى از حالىقپىز. سوندىقتان «تارت قولىڭدى، قازاقتان!» دەپ ۇندەۋ تاستاۋعا، الەمدىك قاۋىمداستىق قولداۋىنا ءۇمىت ارتۋعا تولىق قۇقىمىز بار.

شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ قوعام بەلسەندىلەرى اتىنان: 

قۇسميلا نۇرقاسىم

اسان وماروۆ

مۇحامەتقازى مۇحامەدي

حاميت ىسقاقوۆ

ماۋلەت قيلىباي

كەڭەسبەك رايىمحان

باۋىرجان يگىلىك

مەرەي قارت

ميراس قۇسايىن

ايمۇحانبەت بەيسەنبەكوۆ

Abai.kz