تىل بايلاۋ ساياساتى
1. قىتايداعى قازاقتاردى شەتەلدەگى، اسىرەسە، قازاقستان، تۇركياداعى تۋىسقاندارىمەن ارالاستىرماۋ، تەلەفون نەمەسە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى سويلەستىرمەۋ.
تۋعان جەرى قىتاي ەلى بولعانىمەن، قازاقستان ازاماتتىعىن العان ادامدار قىتايعا تۋىسشىلاپ بارىپ قايتىپ كەلە الماي، ءبىر وتباسى ەكىگە ءبولىنىپ قالدى. قازىر قىتايدان كەلگەن ەكى قازاقتىڭ ءبىرى قىتايداعى تۋعان، تۋىسقان، اعايىن، دوستارمەن حابارلاسىپ تۇرۋدان قالدىق دەيدى. قازاقستانداعى ەتجاقىن تۋعان-تۋىسقاندارى حابارلاسۋعا ءماجبۇر بولعان كەزدە دە ەكى اۋىز امان-سالەمنەن كەيىن ولار (قىتايداعى تۋعان-تۋىسقاندارى) كوپ سويلەسپەۋدى، «بىزدە ءبارى جاقسى» دەپ، ەندى حابارلاسپاۋدى تالاپ ەتىپ، تەلەفون تۇتقاسىن قويۋعا اسىعاتىن كورىنەدى. جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ سان ءتۇرلى شەكتەۋ، تيىمدارى مەن قىمسەتسە ساياسي ۇيرەنۋگە كىرگىزەتىن، قىمسەتسە تۇرمەگە توعىتاتىن ساياسي قىسىمى ولاردى سولاي اۋىز اشپاۋعا ماجبۇرلەۋدە.
«قازاقستاندا تۇرىپ ۆەيسين (Weixin, WeChat) ارقىلى قىتايداعى تۋعان-تۋىسقاندارمەن سويلەسە المايتىن بولدىق، سويلەسەك بولدى تۋعان-تۋىسقاندارىمىزدى (قىتايداعى) ۇستاپ كەتەدى. سوندىقتان، قىتايدىڭ ۆەيسينىن قولدانبايتىن بولدىق. رەسەي قاتارلى بىرقانشا مەملەكەتتەر دە ۆەيسيننەن باس تارتۋدا.» 2017-12-25 www.rfa.org
بىرەۋلەر قىتاي وكىمەتى نەگە سونشا قورقادى، نەدەن قورقادى دەيدى. مەنىڭشە قىتاي بيلىگى ەشتەڭەدەن دە قورقىپ وتىرعان جوق. شىڭجاڭ جەرگىلىكتى بيلىگى ونداعى قازاقتارعا جاساپ جاتقان قىسىمى، زاڭسىزدىقتارى، قىلمىسى جايلى اقپارات سىرتقا شىعىپ كەتپەسىن دەپ الاڭدايدى. قولدى جەڭنىڭ ىشىندە سىندىرىعانمەن سىرت كوزگە سول جەڭنىڭ ىشىندە سىنعان قولدىڭ بار ەكەنىن كىم بايقايدى؟ سىرت ەلگە سىر بىلدىرتپەسە، ونىڭ قىتاي بيلىگى ءۇشىن پايدالى ەكەنىن جۇڭگولىقتار جاقسى بىلەدى.
2. قىتايدا ءوز ەلىنىڭ حالقى كەڭ كولەمدە قولداناتىن weixin الەۋمەتتىك جەلىسى بار. شىڭجاڭ جەرگىلىكتى بيلىگى ونداعى قازاقتارعا سول الەۋمەتتىك جەلىلەردە توپ قۇرعىزباۋ، قۇرعان توپتاردى ءوشىرۋ جونىندە اۋىزشا بۇيرىق ءتۇسىرىپتى.
قىتايدا مەيلى ينتەرنەت بولسىن، مەيلى تەلەفونمەن ءوزارا سويلەسۋ بولسىن بارلىعى قاتاڭ باقىلاۋدا. سوندىقتان، ول جاقتاعى قازاقتار بيلىككە قارسى، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جۇرگىزىپ جاتقان ساياساتىنا قارسى ەشتەڭە ايتا المايدى. سولاي بولا تۇرا جەرگىلىكتى بيلىك نەدەن قورقادى؟ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى توپتاردا اركىم ءوزىنىڭ باسىندا بولعان جاعدايلاردى، كوزبەن كورگەندەرىن، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، كامەراعا جازىپ العاندارىن توپ ىشىندە ءبولىسۋى مۇمكىن. ياعني، «Weixin/Wechat»-تاعى قازاقتار قۇرعان توپ ساقتالسا، جويىلماسا، كىم ءولدى، كىم ءتىرى، كىمنىڭ اكەسى سوتتالدى نەمەسە كىمنىڭ اعاسى ساياسي ۇيرەنۋگە كىرىپ كەتتى ت.ب. وسى تەكتەس ناقتىلى اقپاراتتار توپ مۇشەلەرىنە بەلگىلى بولىپ وتىرادى. ەكىنشى ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سەنىڭ باسىڭدا بولىپ جاتقان جاعدايدى مەن ءبىلىپ وتىرامىن، مەنىڭ باسىمداعى بولعان جاعدايلاردى سەن ءبىلىپ وتىراسىڭ دەگەندەي. وسى جاعداي جەرگىلىكتى بيلىككە ۇناماعاندىقتان توپتاردى ءوشىرتىپ جاتىر. الەۋمەتتىك جەلىدەگى توپتى ءوشىرتۋ، جاپتىرۋ ارقىلى ادامدار (قازاقتار) ءبىر-بىرىنەن حابارسىز قالادى. سەندەگى جاعدايدى مەن بىلە المايمىن، مەندەگى جاعدايدى سەن بىلە المايسىڭ. بىلايىنشا 3 ميلليونعا قازاق قحر-دا تۇرىپ، ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمەن ءوزارا اقپارات الماساتىن ورتا بۇعاتتالعاندىقتان، ولاردىڭ ارقايسىسى – جالعىز، اقىل قوسار، ارقا سۇيەر حالقى جوق. ءبارى ءتىرى ءجۇر، ءتىلى بار بولعانىمەن كوزگە كورىنبەيتىن «سكوچپەن» بايلانعان، سىرتتاي تىپ-تىنىش، ىشكى جان دۇنيەسى ۇرەي، قورقىنىشقا تولى.
3. تۇرمەدە «ولگەن» جاقىن ادامى جايلى بولعان قايعىلى وقيعالار مەن كەلەڭسىزدىك تۋرالى سىرتقا، وزگەلەرگە ايتۋعا، ارىزدانۋعا تيىم سالۋدا.
«شۇار، باركول اۆتونوميالى اۋدانىندا ءبىر قازاق جىگىتىن جەرگىلىكتى پوليتسيالار تۇتقىنداپ، ول 2017 جىلى 1 قىرۇيەك كۇنى قوعام قاۋىپسىزدىك بولىمشەسىندە قايتىس بولعان. سول اۋدانداعى جەرگىلىكتى ءبىر قازاق كىسىنىڭ مالىمدەۋىنشە، ولگەن ومىرزاق ماقان پوليتسيا بولىمشەسىنە تۇتقىندالعان ەكى ءىنىسىنىڭ جاعدايىن بىلۋگە بارعاندا پوليتسيالاردان تاياق جەپ ولگەن. مارقۇمنىڭ ءمايىتىن اعاسىنا قايتارىپ بەرگەن كەزدە پوليتسيالار ادەيى ۇرىپ ولتىرمەگەنىن ايتقان. پوليتسيالار تاعى دا مارقۇمنىڭ تۋعان-تۋىسقاندارى مەن اۋىلداستارىنا بولعان ءىس جايلى سىرتقا ەش اقپارات تاراتۋعا بولمايتىنىن ەسكەرتكەن.» 2017-09-08, www.rfa.org
«سەنىمدى ادامداردىڭ مالىمدەۋى بويىنشا، ءۇرىمجى قالاسىنداعى كاسىپكەر ادىلبەك قاسىمباي تۇتقىندالعاننان كەيىن 7 ايدان سوڭ اياق استىنان قايتىس بولعان. جەلتوقساننىڭ 24 كۇنى ءۇش قىتاي پوليتسياسى ادىلبەكتىڭ ءمايىتىن ايەلىنە اكەپ بەرىپ، بۇگىننەن قالدىرماي تەز جەرلەۋىن تالاپ ەتكەن. ادىلبەكتىڭ ايەلى كۇيەۋىنىڭ ءولى دەنەسىندە كوگەرگەن جاراقات ىزدەرىنىڭ كوپ ەكەندىگىن، بەت-الپەتى تانىلمايتىن بولىپ وزگەرىپ كەتكەنىن كورەدى. پوليتسيالار ەگەر ءمايىتتى تەكسەرتەم نەمەسە جوعارىعا ارىزدانامىن دەسەڭ وتباسى مۇشەلەرىڭ تۇگەلدەي تۇرمەگە توعىتىلادى دەپ ادىلبەكتىڭ ايەلىنە قاتاڭ ەسكەرتەدى. سول كۇنى مارقۇم ادىلبەكتى جەرلەۋگە ەڭ جاناشىر جاقىنىنان 17 ادام عانا قاتىسىپتى.» 2017-12-25 www.rfa.org
ءتىرى ءجۇرۋ ءار ءبىر ادام ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى، ەڭ ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىن قۇندىلىق ەكەنىن ءبارىمىز دە جاقسى تۇسىنەمىز. حالىق تۇرمە مەن ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىندا «ءوز-وزىنە قول سالىپ ولگەن»، تاياق جەپ ولگەن ءار ءبىر ادام جايلى سۋىق حاباردى ەستىپ وتىرسا، بۇل «ءبىز سەندەردى ءبىر-بىردەن ءولتىرىپ جاتىرمىز» دەگەن حاباردى اشىق ايتقانمەن بىردەي قورقىنىشتى اسەر قالدىرماي ما؟.. وندا حالىق تۇرمەنىڭ قىلمىسكەردى جازالاۋ، تۇزەتۋ ەمەس، ساياسي ۇيرەنۋدىڭ – پاتريوتتىق تاربيە ەمەس، مۇلدە باسقاشا ماقساتتا سۇرقيا ساياسات ءجۇرىپ جاتقانىن حالىق تۇسىنە قويادى. سوندىقتان، سۋىق حابارلاردىڭ تاراماۋىن نەشە ءتۇرلى ءادىس قولدانىپ قاداعالاۋدا. ال جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ رەسمي اقپارات قۇرالدارى ونداعى حالىقتىڭ (قازاقتاردىڭ دا) ءومىرىن ۇجىماققا اينالدىرۋ ءۇشىن بارىن سالىپ جاتقانىن كۇندىز-ءتۇنى ناسيحاتتاۋدا.
4. شەتەلدە تۇراقتى تۇرىپ جاتقان نەمەسە مەكتەپ جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىپ جاتقان تۋعان-تۋىسقاندارىن، بالا-شاعالارىن كەرى شاقىرىپ الىپ كەيبىرىن قايتىپ جىبەرمەي قويۋدا.
قازاقستاندا وقىپ جاتقان وقۋشى، ستۋدەنتتەردى قىتايعا كەرى شاقىرىپ، پاسپورتىن تارتىپ الىپ كەيبىرەۋىن قايتىپ جىبەرمەي قويسا نەمەسە ساياسي ۇيرەنۋگە الىپ كەتسە، ونى ەستىپ-بىلگەن قاي قازاق بالاسىن قازاقستاندا ءبىلىم الۋعا باتىلى بارىپ جىبەرە الادى؟ سوندىقتان، قازاقستاندا وقيتىن وقۋشى، ستۋدەنتتەردى كەرى شاقىرۋدىڭ، بارعاننان كەيىن بىرەۋلەرىنە ءارتۇرلى دارەجە دە كىنا تاعىپ جازالاۋدىڭ، ەڭ جەڭىلى پاسپورتىن تارتىپ الىپ قازاقستانعا قايتىپ جىبەرمەي قويۋدىڭ ءتۇپ ءمانى – بۇدان بىلاي ارعى بەتتەگى قازاقتاردىڭ بالالارىن قازاقستانعا بارىپ وقۋىنا جول قويماۋ، اۆتوماتتى تۇردە توقتاتۋعا ماجبۇرلەۋ. ەكىنشى ءبىر ءمانىسى – قازاقستاندا وقىپ جاتقان وقۋشى، ستۋدەنت ارى قاراي قازاقستانعا تۇراقتاپ قالىپ، ازاماتتىق السا، ارتتاعى تۋعان-تۋىسقاندارىن كوشىرىپ الۋى مۇمكىن، شىڭجاڭداعى تۋعان-تۋىسقاندارىنىڭ قۇقىقتارىن قورعاپ ارىزدانۋى مۇمكىن. مىنە، سوندىقتان، وقۋشى، ستۋدەنتتەردىڭ جولىن كەسۋ دە شىڭجاڭ جەرگىلىكتى بيلىگى ءۇشىن ءتيىمدى. وسى رەتتە ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىنگى كۇندە قازاقستاندا وقىپ، ءبىلىم الىپ جاتقان وقۋشى، ستۋدەنتتەر قىتايعا قايتىپ بارماعانى، تەزىرەك قازاقستان ازاماتتىعىن الىپ العانى دۇرىس.
5. تۋىستاپ بارعان شەتەلدىك ادامدى تۋىسىنىڭ ۇيىنە جاتقىزباي قوناق ۇيگە جاتقىزۋ.
بۇل ارادا شەتەلدەن كەلگەن ازاماتتى قوناق ۇيگە جاتقىزىپ پايدا تابايىق دەپ وتىرعان جوق. قىتايداعى ءوزى ءبىر ۋىس قازاققا بارعان بىرنەشە قوناق قوناقۇيگە جاتقاندا مەملەكەتكە قانشا پايدا تۇسەدى دەيسىڭ؟ بۇل ارادا قوناقۇيگە جاتقىزۋدىڭ كەمىندە ءۇش ءتۇرلى ءمانىسى بار. ءبىرى، قوناقتى ەلىنە تەز قايتىپ كەتۋىنە ەكونوميكالىق قىسىم جاساۋ. ەكىنشىسى، ەكى ەل ازاماتى كۇندىز-ءتۇنى ءبىر بولىپ ءوزارا اقپارات الماسۋعا مۇمكىندىگىنشە كەدەرگى كەلتىرۋ. ۇشىنشىدەن، ەندىگى ول جاققا (شىڭجاڭعا) تۋىسشىلاپ قوناق بولىپ باراتىنداردىڭ سانىن ازايتۋ، وسىلايشا ونداعى قازاقتاردى سىرتقى الەممەن ارالاستىرماي، سىرتقا اقپارات تاراتتىرماي وقشاۋ ۇستاۋ.
6. توي-تومالاق، ءولىم-جىتىمدە قاتىساتىن ادامدار سانىن شەكتەۋ.
«شىڭجاڭ، التاي ايماعى (وبىلىسى) قابا اۋدانىنىڭ ۇكىمەتى جەرلەۋ راسىمىنە قاتىساتىن ادامداردىڭ سانىن 15 ادامنان اسپاۋى كەرەك دەگەن جاڭا ەرەجەلەر ەنگىزدى». 2017-10-21, www.rfa.org
قازاق سالتىندا توي-تومالاق، ءولىم-ءجىتىم بولعاندا كوپ ادام جينالادى. كوپ ادام ءبىر-بىرىمەن اڭگىمەلەسەدى، ءوزارا اقپارات الماسادى. شىن مانىندە ونداعى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ كوپ ادامنىڭ جينالۋىن توقتاتۋ ارقىلى ادامداردى مەيلىنشە ءبىر-بىرىمەن از ارالاستىرۋعا، ءوزارا از اقپارات الماسۋعا، مۇمكىن بولسا ءوزارا اقپارات الماسپاۋعا ماجبۇرلەۋدە. مىنە، وسىلايشا قازىرگى قىتاي بيلىگى əر قازاقتى وزگەلەرگە اقپارات بەرگىزبەي، وزگەلەردەن اقپارات العىزباي ءوز ۇياسىندا، ءوز توسەگىندە ءتىلىن بايلاپ ءۇنىن ءوشىرۋدى مىقتاپ قولعا الىپ وتىر. ءۇنى شىقپاعاننان كەيىن، قارسىلىق بولماعاننان سوڭ ارى قاراي جەرگىلىكتى بيلىك حالىققا نە ىستەسە دە ءوزى بىلەدى.
ەكىنشى ءبىر ءمانى: حالقىمىزدا «حالىق – دانا»، «كوپ كوتەرگەن جۇك جەڭىل»، «كوپ – قورقىتادى، ...» دەگەن ماقالدار بار عوي. كوپ ادام بىرىگىپ اقىل قوسسا، اق پەن قارانى، دۇرىس پەن بۇرىستى، جاقسى مەن جاماندى ايىرىپ، زاڭسىزدىقتى، جاۋىزدىقتى ءبىلىپ قويادى. كەرىسىنشە ءار ادامنىڭ بىلەتىنى مەن اقىلى شەكتى بولعاندىقتان، ءار قازاق كوپتىڭ اراسىندا (وزگەلەرمەن ارالاسۋ شەكتەلگەندىكتەن) جالعىز ءوزى ءومىر ءسۇرىپ، ارقا سۇيەيتىن، قولدايتىن حالقى جوق بولعاندىقتان ءمۇساپىر، قاۋقارسىز حالدە «جالعىزدىقتا» جۇرەدى. ءالسىز بولعاندىقتان، جالعىز بولعاندىقتان، قارسى ءسوز ايتقاندى قويىپ ادىلدىكتى، شىندىقتى، زاڭدى قۇقىقىعىن قورعاپ ءتىل قاتا المايدى. ءتىل بايلانعان سوڭ، ايتاتىن ءال قالماعان سوڭ بيلىك نە ىستەسە دە سوعان ءۇنسىز، ىشتەي تىنىپ كونەدى. مىنە، بۇل – ونداعى (شىڭجاڭداعى) قازاقتاردىڭ قوعامدا «ەركىن» جۇرگەندەرىنىڭ ءوزى ازاماتتىق جانە ادامي قۇقىقتارى شەكتەلىپ، تۇرمەدەگىنىڭ كۇيىن كەشۋدە دەگەن ءسوز.
7. بارلىق جەرگە كامەرا قويۋ.
بارلىق جەرگە كامەرا قويۋدىڭ ءبىر ءمəنى: كىم-كىممەن كەزدەسەدى، كىم-كىمدەرمەن ارالاسادى – سونى باقىلاپ، ءبىلۋ وتىرۋ، وسىلايشا ادامداردىڭ (مىسالى، قازاقتاردىڭ) ءبىر-بىرىمەن ارالاسۋىنا، ءوزارا اقپارات الماسۋىنا، əر كىم ءوز باسىندا بولعان جاعدايدى ءبىر-بىرىنە ايتا الماۋعا جوعارى تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن مəجبۇرلەۋ.
8. تۋىستاستىرۋ، باۋىرلاستىرۋ ساياساتى.
بۇل ارادا مىنا ءبىر قازاقتىڭ نەمەسە انا ءبىر قىتايدىڭ تۋعان-تۋىسى جوق بولىپ، ومىردە جالعىزدىق كورىپ، قينالىپ ءجۇر دەپ، جانى اشىپ، جۇرەگى ەلجىرەپ، ولاردى تۋىتاستىرىپ وتىرعان جوق. شىندىعىندا قازاق وتباسىلارىنىڭ ىشكى جاعدايىن، ءار وتباسىنىڭ تۋعان-تۋىسقاندارىن، ارالاساتىن ادامدارىن انىقتاۋ، تولىق باقىلاۋعا الۋ، وزدەرىنە كەرەك مالىمەتتەردى الىپ وتىرۋ ءۇشىن جاساپ وتىرعان قۇيتىرقى قۋلىعى. «تۋىستاستىرۋ» ساياساتىنىڭ باسقا دا ماقساتتارىن الدىڭعى ماقالادا اتاپ كەتكەنمىن. مۇمكىن ءبىز بىلە بەرمەيتىن ودان باسقا دا سىرلارى بار شىعار.
9. قاتىستى اقپاراتتاردى الىپ تۇرۋعا بولاتىن شپيوندىق فۋنكتسياسى بار ۇيالى تەلەفوندار.
قازىر قىتايدا وندىرىلەتىن تەلەفوندا (مىسالى، Huawei ماركالى تەلەفون ت.ب.) سول تەلەفوندى قاي ەلدە جۇرسەڭ دە پايدالانۋشى ادامنىڭ سويلەگەن سوزدەرىن، قابىلداعان جانە وزگەلەرمەن بولىسكەن اقپاراتتاردى، كىمدەرمەن ءجيى بايلانىستا بولاتىنىن، ءار كۇنى قاي جەرلەردە جۇرەتىنى تۋرالى اقپاراتتاردى قىتايدىڭ قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنا جىبەرىپ تۇراتىن شپيوندىق پروگراممالار مەن قۇرىلعىلاردىڭ، بولشەكتەردىڭ ورناتىلعاندىعى تۋرالى اقپاراتتاردى امەريكا، رەسەي ەلدەرى اشكەرلەۋدە. بۇل دەگەنىڭىز قىتايداعى جانە وزگە ەلدەردەگى قىتايدىڭ ۇيالى تەلەفونىن پايدالانۋشى ءار ءبىر ادامنىڭ، ءار ءبىر قازاقتىڭ قاسىندا بىردەن شپيون ەرىپ ءجۇر، ول تولىق باقىلاۋدا دەگەن ءسوز. سوندىقتان، قىتايدىڭ تول ءونىمى سانالاتىن ۇيالى تەلەفون جانە باسقا دا ەلەكتروندىق ونىمدەردى پايدالانباۋ تەك قىتايدان كەلگەن ورالماندار ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى قازاق، قازاقستان ازاماتتتارى ءۇشىن دە ماڭىزدى.
10. زاڭسىز تۇردە انالىق، اكەلىك قۇقىعىنان ايىرۋ ءىسى ورىن الۋدا.
«ءۇرىمجى قالاسىنىڭ ءبىر قازاق جىگىتى قازاق ەلىنە كوشىپ كەلىپ قازاقستان ازاماتتىعىن العانى ءۇشىن ونىڭ تۋعان اۋىلىندا تۇراتىن شەشەسىن جەرگىلىكتى پوليتسيالار قورقىتىپ «انالىق قۇقىعىنان ايىرۋعا» ماجبۇرلەپ كوندىرگەن /被迫写“脱离母子关系书”. ەگەر شەشەسى كەلىسپەگەن جاعدايدا ۇلىن قىتايداعى تىركەۋىنەن شىعارماي بالاسىنا «قوس ازاماتتىق» قىلمىسى تاعىلىپ، قىتاي ەلىنە بارۋ ۆيزاسىن اشتىرا المايتىندىعىن ايتقان». 2017-11-07, www.rfa.org
جوعارىدا بايقالعان 10 ءتۇرلى ساياسي قىسىمنىڭ ناقتىلى جۇزەگە اسىرۋ شارالارىنان مىناداي قورتىندى شىعارۋعا بولادى:
- مەيلى اكەڭ، مەيلى شەشەڭ، مەيلى تۋعان بالالارىڭ سوتتالسىن، ءوز-وزىنە قول سالىپ ولگەن نەمەسە ولتىرگەن بولسىن، ەشكىمگە، ەشقايدا ايتپاۋعا، ءبىر سوزبەن تۇجىرىعاندا، اۋزىڭدى اشتىرماۋعا ماجبۇرلەۋدە.
- قىتايداعى قازاقتاردى ءبىر-بىرىمەن ارالاستىرماۋ، حابارلاستىرماۋ، ءوزارا اقپارات الىستىرماۋ، ءبىر-ءبىرىنىڭ حال-جايىن بىلۋگە كەدەرگى كەلتىرۋ، ءار قازاقتى جالعىز قالدىرۋ.
- قىتاي قازاقتارىن قازاقستان، تۇركيا ەلدەرىندەگى تۋىستارىمەن، تانىستارىمەن ارالاستىرماۋ، ءوزارا حابارلاستىرماۋ، اقپارات العىزباۋ. وسى اقىلى وزدەرى جاساپ وتىرعان ءوز ىشىندەگى ساياسي قىسىمدى، زاڭسىزدىقتاردى، زۇلىمدىقتاردى، قىلمىستاردى اشكەرەلەيتىن اقپاراتتاردى شەت ەلدەرگە تاراتپاۋ، اقپاراتتاردىڭ جولىن كەسۋ.
- بىرەۋدى بىرەۋ بىلمەيتىن كۇيگە ءتۇسىرۋ. بىرەۋدى بىرەۋ بىلمەگەندىكتەن، بىلسە دە باسقاعا ءتىس جارىپ ايتا الماعاندىقتان: كىم ءتىرى؟ كىم ءولدى؟ كىم ءىز-توزسىز جوعالىپ كەتتى؟ ەشكىمدى ەشكىم بىلمەيدى. مەنىڭشە بۇگىنگى تاڭدا قىتايداعى قازاقتار، مىنە، وسىنداي ۇرەيلى ءومىر كەشۋدە.
وسىدان ارتىق قانداي ءتىل بايلاۋ ساياساتى بولادى؟ مەنىڭشە ءتىلى بايلانعان سوڭ، ول جاقتاعى قازاقتاردىڭ شىقپاعان جانى عانا تۇر.
سول «تىپ-تىنىش» ءومىردىڭ اراسىنداعى ءتىلى بايلانعان ءبىر باۋىرلارىمىزدان تىلدەي قاعازعا قۇپيا ساندارمەن «قازاق ەلى، ءبىزدى قۇتقارىڭىزدارشى» دەپ جازعان حات كەلدى. «قۇتقارىڭدار» دەگەن جازۋىن ءولىم الدىنداعى قول-اياق سەرپىۋى دەپ تۇسىنسەك بولار.
;feature=youtu.beكەنجەبەك قۇدىسۇلى
Abai.kz
