ستالين ءبىز ءۇشىن كىم؟

جاقىندا DEMOSCOPE قوعامدىق پىكىرگە جەدەل-مونيتورينگ جۇرگىزۋ بيۋروسى قازاقستان ازاماتتارى اراسىندا «يوسيف ستالينگە كوزقاراس» تاقىرىبىندا ساۋالناما جۇرگىزدى، دەپ جازادى «دات-وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى.

زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە سايكەس، قازاقستاندىقتار ءستاليننىڭ تۇلعاسىنا بەيتاراپ قارايدى. ساۋالناما قاتىسۋشىلارىنىڭ 39 پايىزى «ستالينگە دەگەن كوزقاراسىم بەيتاراپ. تاريح بەتتەرىندە قالدى، ءبىزدىڭ قازىرگى ومىرىمىزگە ەشقانداي اسەرى جوق» دەگەن جاۋاپتى تاڭدادى.

ازاماتتاردىڭ 37%-ى كسرو يوسيف ءۆيسساريونوۆيچتىڭ ارقاسىندا ءىرى دەرجاۆاعا اينالدى دەيدى.

17% قازاقستاندىقتار كەڭەستىك ديكتاتوردى جاقتىرمايدى. 10%-ى ءستاليننىڭ رەفورمالارى، جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن، حالىقتاردى قونىس اۋدارتۋ شارالارىنىڭ كەسىرلەرىنەن ميلليونداعىن حالىق قىرىلىپ قالدى دەيدى. ءستاليننىڭ قازاق ينتەلليگەنتسياسىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتقانىن، «الاش» پارتياسىن ءتۇپ-تۇقيانىمەن جويىپ جىبەرگەنىن 7% قاتىسۋشى ەسكە الدى.

سونىمەن قاتار، 7% ستالين تۇلعاسىنا تامسانا قارايدى ەكەن. ولار ستالينگە «حح عاسىردىڭ ۇلى ساياسي قايراتكەرى» دەگەن باعا بەرەدى.

جاستاردىڭ كوپشىلىگى (16-29 جاسار قاتىسۋشىلار) بەيتاراپ پوزيتسيانى ۇستانادى، ال اعا-بۋىننىڭ جارتىسىنىڭ (60-69 جاس ارالىعىنداعى قاتىسۋشىلار) پىكىرىنەن ستالينگە دەگەن وشپەندىلىك بايقالمادى.

ساۋالناماعا قاتىسقان رەسپوندەنتتەردىڭ 52%-ى كسرو-ڭ ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىسىن ءستاليننىڭ ەرەڭ ەڭبەكتەرىنىڭ نەگىزگىسى دەپ سانايدى.

«ول بيلىك ەتكەن تۇستا باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، زەينەتاقى جۇيەسى سەكىلدى تەگىن الەۋمەتتىك ينستيتۋتتار قالىپتاستى» دەيدى 34% قاتىسۋشىلار.

14%-ى «ستالين كسرو-نى الەمدىك ماسشتابتاعى اسكەري يندۋستريالى دەرجاۆاعا اينالدىردى» دەگەن نۇسقانى تاڭدادى.

قازاقستاندىقتاردىڭ پىكىرىنشە، يوسيف ستالين بيلىك ەتكەن تۇستاعى ەڭ جانتۇرشىگەرلىك كەزەڭ قانداي؟ قاتىسۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى تەڭدەي ۇشكە ءبولىندى.

34% حالىقتى جاپپاي قونىس اۋدارتۋ ۇلت ءۇشىن تراگەنديا بولدى دەيدى. بۇل جاۋاپتى بەلگىلەگەن قاتىسۋشىلاردىڭ كوبى 30-39 جاس ارالىعىندا.

33%-ى «كۇشتەپ وتىرىقشىلاندىرۋ مەن ۇجىمداستىرۋ 1932-33 جىلدارداعى قاسىرەتتى «ۇلى جۇتقا» الىپ كەلدى» دەيدى. بۇل جاۋاپتى تاڭداعانداردىڭ كوپشىلىگى (41%) – 60-69 جاس ارالىعىنداعى قاتىسۋشىلار.

تاعى دا 33% قاتىسۋشىلار ءستاليننىڭ 1937 – 1938 جىلدارداعى جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن مەن ساياسي قۋدالاۋ كەزەڭىندەگى ۇلتقا جاساعان قاستاندىعىن اتادى.

وسكەلەڭ ۇرپاق ستالينيزنەن قانداي وي قورىتۋى كەرەك دەگەن سۇراققا ساۋالناما قاتىسۋشىلارىنىڭ 78%-ى «ءبىز مۇنداي قاتەلىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن، وتكەن كۇننىڭ ساباقتارىن ەستە ساقتاۋىمىز كەرەك» دەيدى.

زەرتتەۋ قاتىسۋشىلارىنىڭ 14%-ى «تەك ورتالىقتاندىرىلعان مىقتى بيلىك قانا حالىقتى تابىستى باسقارا الادى جانە اۋقىمدى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرا الادى» دەگەن نۇسقانى تاڭدادى.

«ءبىر ادامنىڭ شەكسىز بيلىگى جەكە تۇلعا ەركىندىگىنىڭ جويىلۋىنا الىپ كەلەدى» دەگەن قاتىسۋشىلار – 8%.

رەسەيلىك كينوتەاترلاردا كورسەتۋگە تىيىم سالىنعان «ءستاليننىڭ ءولىمى» ءفيلمىن 23% قاتىسۋشىلار كورىپتى. ولاردىڭ 13%-نا فرانتسۋز-بريتاندىق ءازىل ۇناماعان. ال 10%-ى ساياسي ساتيرانى ۇناتقان. ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگى، ناقتىراق ايتساق 76%-ى، بۇل ءفيلمدى كورمەگەن.

ساۋالناماعا استانا، الماتى جانە قازاقستاننىڭ وزگە 14 وبلىس ورتالىعىنان 16 جاستان اسقان 1862 ادام قاتىستى.

ولاردىڭ 68%-ى ايەلدەر جانە 32%-ى ەر ازاماتتار. ىرىكتەۋ ىقتيمالدىعى 95%، سوندىقتان ستاتيستيكالىق كورسەتكىش قاتەلىگىنىڭ شەكتى مولشەرى 0,6%-دان اسپايدى.

زەرتتەۋ ءادىسى – تەلەفون ارقىلى جۇرگىزىلگەن سۇحبات. ساۋالناما 2018 جىلى 8-11 ناۋرىز ارالىعىندا جۇرگىزىلدى. ساۋالناما ناتيجەسى باق-تا جاريالانادى. جاۋاپ بەرگەن ازاماتتاردىڭ اتى-ءجونى كورسەتىلمەيدى.