قر پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ نازارىنا!

استانانىڭ 20 جىلدىعىنا قاراي ەلباسىعا جاعىمپازدانۋشىلار سانىنىڭ دا ارتا تۇسەتىنى بەلگىلى. جاعىمپازدارعا كوز ۇيرەنىپ كەتتى عوي. نەگىزى بىزگە تەز ارادا جاعىمپازداردىڭ ءىس-əرەكەتتەرىن رەتتەيتىن زاڭ قابىلداۋ كەرەك. ارنايى مينيسترلىك قۇرساق تا ارتىقتىق ەتپەس ەدى. ويتكەنى، سوڭعى كەزدەرى جاعىمپازدار اراسىندا ءبىر-ءبىرىنىڭ يدەياسىن ۇرلاۋ مەن پلاگياتتىق كوپتەپ ورىن الۋدا. جاعىمپازدار اراسىندا ءəدىل بəسەكەلەستىك ورناتۋ ءىسى كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەگە اينالىپ بارادى. سوعان وراي جاعىمپازدىق يدەيالاردى پاتەنتتەۋ جولدارىن قاراستىرۋ ءəرى جەڭىلدەتۋ كەرەك. سونىمەن قاتار جاعىمپازدىقتىڭ جاعدايىڭدى جاقسارتۋدىڭ ءبىر جولىنا اينالىپ كەتكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ونى دا شىعارماشىلىق كəسىپ رەتىندە مويىنداۋ قاجەتتىگى تۋىپ وتىر. سوندا ادامدار جاعىمپازدىق يدەيالارىن ساتۋعا، ودان زاڭدى تۇردە تابىس تابۋعا مۇمكىنشىلىك الار ەدى.

ءتىپتى، جاعىمپازدىق يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا قارجى تاپپاي وتىرعاندارعا (مəسەلەن ەرەكشە ەسكەرتكىش جاساۋدى، كەرەمەت كىتاپ شىعارۋدى ويلاعاندارعا) جەڭىلدەتىلگەن نەسيە قاراستىرۋ قاجەت. جاعىمپازداردى مەملەكەت تاراپىنان ىنتالاندىرۋ دا ارتىق بولماس ەدى. سوندا ءبىراز ادام قوسىمشا تابىس تاۋىپ، تۇرمىستارىن جاقسارتادى. جۇمىسسىزدىق تا ازايادى. مəسەلەن، باستىعىڭا جاعىمپازدانۋدىڭ ءتۇرلى جولدارىن ۇيرەتەتىن ورتالىقتار كوپتەپ اشىلۋى مۇمكىن. جاعىمپازدانۋ ستسەناريلەرىن قۇرىپ، ءتىپتى ورىنداپ بەرەتىن ماماندار، əرتىستەر پايدا بولادى. وسىلاي كəسىپكەرلىك تە دامىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ كوتەرىلۋىنە ىقپال ەتەدى. ءبىر باستىعىنىڭ كوڭىلىن تاپپاعان ادام بۇكىل حالىقتىڭ كوڭىلىن قالاي تاپپاق؟ سول سەبەپتى جاعىمپازداردى قىزمەتتە كوتەرمەلەۋ، ياعني لاۋازىمدارىن بيىكتەتۋ دە وزەكتى مəسەلە. ونىڭ ۇستىنە بۇگىنگى تاڭدا جاعىمپازداردى بەتالدى جەردەن الىپ، جەرگە سالا جاماندايتىن، سىنايتىن ادامدار توبى پايدا بولدى. ولارعا دا جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرۋ كەرەك. جاعىمپازدىق يدەيالار دا وڭايشىلىقپەن تۋىندامايدى. ول ءۇشىن دە شابىت، اقىل-ايلا كەرەك-اق. Əرتىستىك قابىلەت تە. ياعني، جاعىمپاز بولۋ ءۇشىن دە تالانت بولۋ قاجەت قوي. ال ونداي تالانتتاردىڭ ەڭبەگىن باعالاماۋ، كەرىسىنشە ولاردى سىناپ-مىنەۋ بارىپ تۇرعان əدىلەتسىزدىك ەمەس پە؟ ءححى عاسىرعا، دەموكراتيالىق قوعامعا تəن نəرسە مە وسى، ايتىڭىزدارشى؟ 

مىنە، وسىنىڭ بارلىعىن قولعا الۋ، رەتكە كەلتىرۋ ءۇشىن ارنايى زاڭ قابىلدانۋى جəنە ونى قاداعالايتىن، ىسكە اسىراتىن ارنايى مينيسترلىك قۇرىلۋى قاجەت-اق. ەگەر بۇل زاڭدى ءبىزدىڭ جاعىمپاز دەپۋتاتتار ەرتەرەك قولعا الىپ، جازعى دەمالىستارىنا دەيىن تەز ارادا قابىلداپ ۇلگەرسە جاقسى بولار ەدى. سوندا استانانىڭ 20 جىلدىعى مەن ەلباسىنىڭ 78 جاسى تويىندا جاعىمپازدار دا ەرەكشە كوسىلىپ، ەرەكشە مەرەكەگە اينالار ەدى. ال، جاعىمپازدار مينيسترلىگى مەن وبلىستاردا ونىڭ وكىلەتتىلىكتەرى اشىلىپ جاتسا، وعان كادر تاپپايمىز دەپ ۋايىمداۋدىڭ قاجەتى جوق. ارنايى «جاعىمپاز» دەگەن ديپلومدارى بولماسا دا، بۇل جولدا ماڭداي تەرىن اياماي توككەندەر جەتەرلىك بىزدە. ءتىپتى، جاعىمپازدىق جولدا جاساعان ەڭبەكتەرىن جيناسا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋعا جەتىپ ارتىلاتىن تۇلعالارىمىز قانشاما. سول كىسىلەر دايىن كادر ەمەس پە؟ قازىر ەلباسى مەن ونىڭ əۋلەت مۇشەلەرىنە ارناپ جىر-ودالار ارناپ جۇرگەن بالتاباي نۇرعاليەۆ سىندى اقىندار دا جاعىمپاز مينيستر بولۋعا əبدەن لايىق-اق. ال كەيىن جاعىمپازداردى كəسىبي دايىندايتىن كۋرستار، ءبىلىم وشاقتارى اشىلعاندا، كادرلاردى ولاردىڭ ءبىلىم سەرتيفيكاتتارىنا، ديپلومدارىنا قاراپ تاڭداي جاتارمىز.

ايتپاقشى، جاعىمپازدىق تالانتىنان جۇرداي، سويتە تۇرا باسقا جاعىمپازداردى كورە الماي، ولاردى "تۋفلي جالاعىشتار" دەپ سىنايتىن ءəرى سانايتىن مۇحتار شاحانوۆ سياقتىلاردى ەگەر ارنايى زاڭ قابىلدانسا، əكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ، ورنىنا قويۋعا بولاتىن ەدى. بۇل وزگەلەرگە دە ساباق بولادى.

ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، وسى كەزەك كۇتتىرمەيتىن وتە وزەكتى مəسەلەنىڭ تەز ارادا شەشىلۋىنە بارلىعىڭىز ءبىراۋىزدان قولداۋ بىلدىرەدى دەپ سەنەمىن. قازاقتا «جاقسى ءسوز — جارىم ىرىس» دەگەن ناقىل بار. ءبىر-ءبىرىمىزدى اسىرا ماقتاپ، تەك جاقسى سوزدەر ايتىپ جاتساق، بۇل دا ەلىمىزدىڭ ىرىسىن ارتتىرىپ، ەلدىگىمىزدى تانىتپاي ما؟ سوندىقتان، پارلامەنتكە جاعىمپازدار تۋرالى ارنايى زاڭ قابىلداۋدى، جاعىمپازداردىڭ لايىقتى ستاتۋسىن بەلگىلەۋدى ءبىراۋىزدان ۇسىنايىق.

ەربول جالپوشوۆ

Abai.kz