«جاڭا قازاقستان» فورۋمى كەشە جۋرناليستەرمەن كەزدەسىپ، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى. كەيىنگى بىرەر ايدىڭ شيرەگىندە ەۋروپا مەن اقش-قا ارنايى ساپارعا شىعىپ، ەۋروپارلامەنت وكىلدەرىمەن، اقش كونگەرسمەندەرىمەن،  اقش-تا ورنالاسقان بىرقاتار حالىقارالىق دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار مەن زەرتتەۋ ورتالىقتارىندا كەزدەسۋلەر وتكىزىپ ۇلگەرگەن  «جاڭاقازاقستاندىقتار» قازىرگى قازاقستاننىڭ ەسكىرگەنىن ەسكەرتتى. سونداي-اق ولار حالىقارالىق ۇيىمدارمەن قويان-قولتىق جۇمىس جاساۋ ارقىلى بۇگىنگى جۇيە مەن قالىپتاسقان قاساڭ قاعيدالاردى وزگەرتۋگە بولاتىندىعىن ايتا كەلىپ، ء"بىز بيلىكپەن اشىق ديالوگ قۇرۋعا اركەز دايىنبىز، بيلىكتىڭ وڭ قادامىن قۇپتاۋعا دا ءازىرمىز. ويتكەنى، ەل ورتاق، جەر ورتاق. سوندىقتان يىگىلىكتى ىستەر دە ورتاق بولۋى كەرەك" دەدى.

2020-جىلى بولۋى مۇمكىن پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا «جاڭا قازاقستان» فورۋمى ۇمىتكەر ۇسىنۋى مۇمكىن بە؟ بۇل سۇراققا فورۋم مۇشەلەرى ازىرگە ناقتى ورتاق شەشىمگە كەلمەگەندەرىن ايتتى.

قاجىگەلدين سايلاۋعا قاتىسا ما؟ 

جوق. سەبەبى ول كىسى جاسى كەلىپ قالعاندىقتان ۇمىتكەر بولا المايدى.  «جاڭا قازاقستان» فورۋمىنىڭ مۇشەلەرىمەن اڭگىمە بارىسىندا اكەجان ماعجانۇلى ۇكىمەت باسىشىسى بولعان كەزىندە بىرقانشا قاتەلىكتەر جىبەرگەنىن، قازىر سوعان وكىنەتىندىگىن دە جاسىرماپتى.

فورۋمشىلاردىڭ ابليازوۆپەن بايلاناسى بار ما؟

جوق. سەبەبى ەكس-بانكيرمەن «جاڭاقازاقستاندىقتاردىڭ» اراسىندا كوزقاراس، ساياسي ۇستانىم تۇرعىسىندا قايشىلىقتار كوپ. الايدا، پىكىرلەسۋگە دايىن.

«جاڭاقازاقستاندىقتاردىڭ» شەتەلدەرگە ساپارىن كىمدەر نەمەسە كىم قارجىلاندىرىپ وتىر؟

ەشكىم. بۇل سۇراققا ولار: "رەسەيدە قازىر فۋتبولدان الەم چەمپيوناتى ءوتىپ جاتىر. ويىندى كورۋ ءۇشىن جانكۇيەرلەر الەمنىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن اعىلىپ كەلۋدە. فۋتبول جانكۇيەرلەرىندە سونداي مۇمكىندىك بولعاندا، ءبىز نەگە ءبىر ەكى رەت شەتەلگە شىعىپ، جولقاراجاتىن ءوز قالاتامىزدان كوتەرە المايمىز؟" - دەپ جاۋاپ بەردى.

وسى جانە وزگەدە توسىن ساۋالدارعا توسىلماي جاۋاپ قايىرعان «جاڭاقازاقستاندىقتار» ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ سوڭىندا ەلىمىزگە كەلىپ جۇمىس ىستەيتىن قىتايلىق 51 كومپانيا تۋرالى ۇكىمەت باسشىسىنىڭ اتىنا اشىق حات جاريالادى. ايتپاقشى، جاڭادان اشىلعان كەڭسەلەرىندە العاش رەت ءباسپاسوز وكىلدەرمەن جۇزدەسىپ، ەمەن-جارقىن سۇحبات قۇرعان «جاڭا قازاقستان» فورۋمىنىڭ مۇشەلەرى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن تەك قازاق تىلىندە وتكىزدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى
باقىتجان ساعىنتاەۆ مىرزاعا

قازاقستانعا قىتايدان كوشىرىلەتىن 51 كاسىپورىن تۋرالى

سوڭعى ۋاقىتتا قازاق قوعامىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شىنجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنداعى از ۇلتتارعا، سونىڭ ىشىندە، قازاق دياسپوراسىنا قاتىسىتى جۇرگىزىپ جاتقان ساياساتىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق ۇلعايىپ كەلەدى. تەرروريزم مەن سەپاراتيزمگە قارسى كۇرەس دەگەن ۇرانمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان بۇل ساياسات سول جەردە تۇراتىن ميلليونداعان قانداستارىمىزدىڭ قۇقىقتارى مەن ەركىندىكتەرىن شەكتەۋگە، ال كەيبىرەۋلەرىن جازىقسىز جازالاۋعا الىپ كەلۋدە.
وسى ساياساتتىڭ سالدارىنان پايدا بولعان «قىتايدان ۇركۋ» (قىتايفوبيا) دەرتى كورشى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى بارلىق سالالارعا ءوزىنىڭ كەرى اسەرىن تيگىزەتىنى انىق. سولاردىڭ ىشىندەگى بۇگىندە قوعامدا قىزۋ تالقىلانىپ زور قىنجىلىس تۋعىزعان تۇيتكىلدەردىڭ ءبىرى – قىتاي جاعىنان كەلىپ، قازاقستانعا سالىناتىن 51 كاسىپورىننىڭ ماسەلەسى.
بۇل باعىتتا وتىرىك-شىنى ارالاس سان ءتۇرلى بولجامدار ايتىلۋدا. الايدا، وكىنىشكە وراي، وسى كاسىپورىنداردى قازاقستانعا ورنالاستىرۋ ماسەلەسىمەن تىكەلەي اينالىساتىن اتقارۋشى بيلىك ءالى كۇنگە دەيىن تۇششىمدى اقپارات جاريالاعان ەمەس.
وسى كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا، تومەندەگى سۇراقتاردىڭ ءاربىر تارماعىنا (ەگەر ولار كوممەرتسيالىق قۇپيا بولىپ تابىلماسا) ناقتى جاۋاپ بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز:
1. قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 4-بابىندا “رەسپۋبليكا قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلاتىن حالىقارالىق شارتتار جاريالانادى” دەلىنگەن. قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا، ونىڭ قاتارىندا داۋلى 51 كاسىپورىنعا قاتىستى، كوپتەگەن باسقا دا ەلدەرمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتار، نەلىكتەن حالىقتان جاسىرىن ساقتالادى؟ بۇل قانشالىقتى زاڭدى بولىپ تابىلادى؟
2. قازاقستانعا قىتاي تاراپىنان كوشىرىلمەكشى ءاربىر ءوندىرىس ورىندارىنىڭ قاي سالاعا جاتاتىنى (اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ سالاسى، حيميالىق ءوندىرىس، ماشينا جاساۋ ت.ب.) جانە ولار ناقتى قاي جەردە ورنالاستىرالاتىنى جونىندەگى تولىققاندى اقپارات بەرىلسىن.
3. 51 قىتايلىق ءوندىرىس اشىلۋى ناتيجەسىندە قانشا جاڭا جۇمىس ورنى پايدا بولماق؟ ول جەردە جالاقى مولشەرى، الەۋمەتتىك كەپىلدەمەلەر، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى قالاي قامتاماسسىز ەتىلەدى؟ شىندىعىندا بۇل وندىرىستەر قانداي تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن – ەسكىرگەن بە جاڭا ما؟
4. حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى قر زاڭىنا سايكەس كەز-كەلگەن جۇمىس ورنىنا قابىلداۋدا ءبىرىنشى كەزەكتە باسىمدىق قازاقستان ازاماتتارىنا بەرىلۋى كوزدەلگەن. شەتەلدىكتەر بولسا تەك جەرگىلىكتى جۇمىس كۇشى جەتىسپەگەندە نەمەسە قاجەتتى ماماندىق يەسى بولماعاندا عانا تارتىلادى. ولاي بولسا، اتالعان تالاپتار جانە بەلگىلەنگەن ءتيىستى كۆوتالار قانشالىقتى ورىندالعان؟
5. ءسوز بولىپ وتىرعان وندىرىستەردىڭ ارقايسىسىندا قانشا جۇمىسشى، قانشا اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى جانە قانشا مامانداردىڭ بولاتىنى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى مالىمەت، سونىمەن قاتار، سولاردىڭ ىشىندە قانشا مامان، قانشا جۇمىسشىنىڭ قىتايدان كەلەتىنى، قانشاسىنىڭ جەرگىلىكتى قازاقستاندىق ازاماتتاردان جاساقتالىناتىنى تۋرالى اقپارات بەرىلۋ كەرەك.
6. وسى 51 كاسىپورىننىڭ كوشىرىلىپ اشىلۋىنا بايلانىستى شىعىننىڭ كولەمى قانداي؟ ونىڭ قاي بولىگىن قازاقستان، ال قاي بولىگىن قىتاي ءوز موينىنا الادى؟ جىل سايىن ولاردان قازاقستان قازىناسىنا تۇسەتىن پايدا كولەمى قانشالىقتى بولماق؟ بۇل كاسىپورىنداردىڭ قوجايىنى كىم بولماق جانە قازاقستان ازاماتتارىنىڭ مۇددەلەرى مەن حۇقىقتارى قالاي ساقتالماق؟
7. 51 كاسىپورىننىڭ ەكولوگيالىق ساراپتامادان وتكەنى تۋرالى (ولاردىڭ جۇمىستارى اۋانى، سۋدى، جەردى، تابيعاتتى لاستامايتىن بولۋى كەرەك) حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي قۇجاتتارى بار ما؟ قىتاي ۇكىمەتى وسى 51 كاسىپورىندى ءوز جەرىنەن نەگە شىعارماقشى؟ ولار وزدەرى جۇمىس ىستەگەن اۋدانداردىڭ ەكولوگياسىنا، تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىنا قانداي زارداپ اكەلدى؟

(«جاڭا قازاقستان» فورۋمىنىڭ كەڭسەسىندە ءاليحاننىڭ وسى سەرتتى ءسوزى جازۋلى تۇر)

بۇل اقپاراتتتاردى رەسمي تۇردە جاريالاۋ – قوعامداعى اشىقتىق پەن جاريالىلىقتى قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار، شەتەلدىك ينۆەستيتسياعا دەگەن ءپوزيتيۆتى كوزقاراس قالىپتاستىرادى دەپ ويلايمىز.
سونىمەن بىرگە قازاقستان ۇكىمەتى قىتايدان كەلەتىن كاسىپورىنداردىڭ ەكولوگيالىق ساراپتاماسىنا تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىن دا قامتاماسىز ەتۋى شارت. قىتاي كاسىپورىندارى ورنالاساتىن وبلىستاردا قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزىلۋى دە اسا قاجەتتى. ال ەندى اتالعان زاڭدى تالاپتار ورىندالماي، كوتەرىلگەن ماسەلەلەر حالىققا دايەكتى دە تىڭعىلىقتى تۇسىندىرلەمەسە، بۇل جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا جانە قازاقستاننىڭ مۇددەسىنە قايشى سالدارعا اكەلۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتەمىز. وسىنداي جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىك رەسمي ورىنداردىڭ موينىندا بولادى.

«جاڭا قازاقستان» فورۋمى

الماتى 

Abai.kz