دەنيس تەننىڭ قىرشىنىنان قيىلعان عۇمىرىنا قايعىرماعان قازاق كەم شىعار. ءيا، قايعىرماعاندار دا، ونىڭ انا دۇنيەگە يماندى بولىپ كەتكەنىنە كۇمانمەن قاراعاندار دا بولدى. فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندە جومارت ايتقازى دەيتىن ارىپتەس ءىنىمىز دۇرىس جازدى: مۇز ايدىنىندا جۇلدىزداي اققان جاس جىگىتتىڭ ءولىمى «ۇلتشىل» اتانىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ بارشا ادامزات بالاسىن باۋىرىم دەپ سۇيەتىن مەيىرىمدىلىگىن، اسىرە دىنشىلدەردىڭ ادامدى دىنىنە قاراپ الالايتىندىعىن ايگىلەپ بەرگەنى انىق. ويتكەنى، ءدىندارلار تاراپىنان «دەنيس مۇسىلمان بولعان جوق، سوندىقتان وعان يماندى سالاۋات ەتۋ قاتە» دەگەن سوزدەر ايتىلىپ قالدى. كىم نە دەسە دە ەندى دەنيس جوق.

ال، ءومىر باياعىسىنشا جالعاسا بەرمەك. بۇل ارادا ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز باسقا. مىنە، كۇدىكتى رەتىندە ەكى ازامات ۇستالدى. ەكەۋى دە ورىمىدەي جاس جىگىتتەر. ءتىپتى، بوزبالا دەسەك تە بولعانداي. وكىنىشىتىسى: بۇل ەكى بالا – قوعامنىڭ ءتىرى جەتىمەگى. تاستاندى بەيشارالار. ول ەكەۋىن قوعام باۋىرىنا باسقان جوق، ايالاعان جوق، جەتەلەگەن جوق، جاقسى ىسكە، يگىلىككە تالپىندىرعان جوق. اتا-انانىڭ ازدى كەم تاربيەسىن كورىپ وسكەنمىن ول ەكەۋىن قوعام قاتتى وگەيسىتتى. كەۋدەسىنەن يتەردى، كەرى تەپتى. ول ەكەۋى جەتەلەسىپ قالاعا كەلگەن ەدى، قالا ەكەۋىنە تەرىس قاباق تانىتتى. جاقسىلىعىنا ورتاقتاستىرعان جوق، قاتىگەزدىككە قاراي ايداپ سالدى. سەبەبى، ۋرباندالعان قازاق جاسىمەن وسى كۇنگە دەيىن ۇكىمەت (ساعىنتاەۆتىڭ ۇكىمەتىن عانا بۇعان ايىپتى ەتۋ قاتە) جۇمىس جاساعان ەمەس. ولار قايدا كەلىپ جاتىر، قايدان كەلىپ جاتىر؟ نە ىستەپ ءجۇر، نە ىستەمەك؟ بيلىكتىڭ بۇل سۇراقتارعا قايىرىلۋعا، جاۋاپ ىزدەۋگە مۇرشاسى دا، نيەتى دە بولعان ەمەس.

بيلىكتىڭ «جاس» دەپ جۇرگەندەرى ستۋدەنتتەر، مەكتەپ وقۋشىلارى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە تۇياق ىلىكتىرگەن جاس مانساپقورلار. ال، مىنا بالالار...ولار – قارا بازار جاعالاپ، تاشكى سۇيرەتىپ، دالادا قالعان جوعالعان ۇرپاق. سودان كەيىن عوي، ولاردى ءتۇرلى قىلمىستىق توپتار مەن جات پيعىلدى ءدىني اعىمدار يەكتەپ الدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن الماتىنى ءبىر جاس جىگىت ءبورى تيگەندەي دۇرلىكتىردى. سويتسەك، ول بۇرىن سوتتالعان ەكەن، مينيستر قاسىموۆتىڭ ءوزى مويىندادى، كوپتەن بەرى پوليتسەيلەرگە كەتكەن كەگى بار ەكەن، قانى قاتىپ ءجۇرىپتى. سودان كەيىن قولىنا قارۋ العان دا، پوليتسيا جاساعىنا قارسى وق اتقان. اقتوبەدە، اتىراۋدا ەل ءىشىن الاتايداي بۇلدىرە جازداعان سودىر سويقاندار دا ىزا كەگى شەكتەن شىققان اسىرە دىنشىلدەر بولدى. وۋ، اي مەن كۇننىڭ امانىندا اتىس-شابىس تىلەپ، جاۋ شاقىرىپ قازاق جاستارىنا سونشا نە كورىنىپتى؟

بىزدىڭشە، وسىنىڭ ءبارىنىڭ استارىندا الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك جاتىر. الەۋمەتتىك ستاگناتسيا، قۇلدىراۋ مەن كۇيزەلىستەگى كوڭىل-كۇي جاتىر. شەكتەن تىس كەدەيلەنگەن ەلدىڭ كۇرسىنىسى جاتىر.

مىنە، قاراڭىز، دەنيس زامانىنىڭ، اينالا قوعامىنىڭ الديىندە ءوسىپ، مۇرات ماقساتىنا ەرتە قول جەتكىزدى. ونى باققۋاتتى اكەسى عانا ەمەس، قازاقستانداعى باي كارىستەر دياسپوراسى قامقورلىعىنا الدى. بولاشاق وليمپيادا جۇلدەگەرىن كەشەگى نيدەن باستاپ بۇگىنگى كيم، ناندارعا دەيىن ايالاپ باقتى دەسەك، اسا قاتەلەسە قويماسپىز. سونداي اياۋلى ۇلدىڭ قۇرداستارى كوشەدە تەلىم-تەلىم بولىپ، كورىنگەننىڭ بوزىنە كوز ءسۇزىپ، ۇرلىق-قارلىق جاساپ ءجۇر. بىرەۋدى توناپ، بىرەۋدى ارباپ، بىرەۋدى الداپ كۇنەلتۋدى عانا بىلەدى ول بايقۇستار. قالاداعى «جۇگەرمەكتەرىنە» جاعداي جاساپ بەرە قويۋعا تۇرمىسى جۇپىنى، جۇدەۋ كوڭىل اكە-شەشەنىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى. قالالىق وكىمەت بولسا، «قاڭعىباستاردى» پوليتسياعا اڭدىتىپ قويۋدى عانا بىلەدى.

الايدا، ءبىز كەلتىرگەن دايەكتەردىڭ ءبىر دە ءبىرى كۇدىكتىلەر مەن قىلمىسكەرلەردى اقتاپ الۋدى بىلدىرمەسە كەرەك. ادام بولاتىن ادام ادام بولۋدىڭ جولىن ىزدەيدى، جارىققا ۇمتىلادى. جاقسى ورتا تابادى. ايتسە دە، جاس ادامنىڭ داڭعىل جول تاۋىپ كەتۋى قاشاننان قيىن ەكەنى بارىمىزگە بەلگىلى ەمەس پە؟ دەنيس تەننىڭ ادام قولىنان قازا تابۋى بىزگە جوعارىداعى جايتتاردى، اداسقان قازاق جاستارىنىڭ تاعدىرىنا قايتا ءبىر ورالۋدى ويلاتتى. وكىنىشتى-اق، ورىمدەي ەكى جاس اينا ۇرلاماق بولىپ، ابايسىزدا ادام قانىن مويىندارىنا جۇكتەدى.

اينا... ول  بىزدىڭ بار بولمىسىمىزدى كەزەكتى رەت اشكەرە ەتتى.

د. قاسەنۇلى

Abai.kz