مەن زارداپ شەگۋشى ابدىكارىم ەرلان نۇرمۇحانبەتۇلى اقتوبە وبلىسى، شالقار قالاسى، جۇبانوۆ كوشەسى، №18 ۇيدە تۇرامىن. ءبىلىمىم جوعارى. ءبىلىم سالاسىندا 27 جىل ەڭبەك ەتىپ كەلەمىن، وتباسىمدا ايەلىم، ەكى بالام بار.

ەڭبەك دەمالىسىندا جۇرگەن بولاتىنمىن. اقتوبە قالاسىنىنىڭ قالالىق سوتىندا جۇمىس جاسايتىن تانىسىم مەنىڭ ۇستىمنەن اشىق سوتقا دايىندىق ءجۇرىپ جاتقانىن ايتىپ، ماعان  سوتقا شاقىرۋ قاعاز جىبەردى. 09.07.2018 جىلى جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن 16.30-دا سۋديا الماسباەۆا ب.ا-مەن جولىعۋىم كەرەك ەكەن. مەزگىلسىز ۋاقىت بولعاندىقتان پويىزعا بيلەت تاپپاي، جولسەرىككە جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ، سوتتىڭ شاقىرۋ قاعازىن كورسەتىپ جاتىپ، ارەڭ جولعا شىقتىم.

سودان 9 ساعات جول ءجۇرىپ تاڭ اتا اقتوبە قالاسىنا جەتتىك. تۇنىمەن "نە ءبۇلدىردىم" دەپ ۋايىمداپ ۇيىقتاماعاندىقتان باسىم اينالىپ، ءنار تاتپاستان اقتوبە قالاسى سوتىنىڭ 203 بولمەسىنىڭ ەسىگىن قاقتىم. ەسىكتىڭ ارعى جاعىندا تۇرعان حاتشى قىز بالاعا (ەسەنعۇل ج.ا.) قولىمداعى سوتقا شاقىرۋ قاعازىمدى ۇستاتتىم. ول مەنى كورىپ قۋانىپ كەتتى. مەنى نەگە شاقىرتقانىن ءتۇسىندىرىپ، قولىما اقتوبە قالاسىنىڭ اكىمىنىڭ، جەر قاتناستار ءبولىمى مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ ورىس تىلىندە جازعان تالاپ ارىزىنىڭ كوشىرمەسىن ۇستاتتى. مەن تالاپ ارىزبەن تانىسىپ جاعامدى ۇستادىم. مەملەكەتتىك مەكەمە بولا تۇرا نە دەگەن باس قاتىرعىش قۇيتىرعى جوبالار ۇيىمداستىرىپ، ونى جۇزەگە اسىرىپ، 100 ميلليونداعان اقشانى قالتالارىنا باسقان.

ەندى تاعى سونداي «ب» جوسپارىن قۇرىپ قارا كەدەي حالىقتىڭ قالتاسىنا ءتۇسۋ ۇيىمداستىرىلۋدا ەكەن. مەنىڭ جەكە ويىمشا ءىس بىلاي بولعان. 2016 جىلى ۇيىمداسقان مەملەكتتىك مەكەمەلەردەگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ قىلمىستىق توپ (ۇمممقت) اقتوبە قالاسى اكىمشىلىگى مم، جەر قاتىناستار ءبولىمى مم ، اقتوبە قالالىق ادىلەت باسقارماسى مم، اقتوبە قالالىق پروكۋراتۋرا   ت.ب. مەكەمەلەرمەن بىرىگىپ، بوس جاتقان جەرلەردىڭ (زارەچنىي-3, كەرپيچنىي، اقجار، باتىس اۋداندارى ت.ب.) ءتىزىمىن الادى. ول جەرلەردى وزدەرىنىڭ ادامدارىنىڭ اتىنا (دجۋماگاليەۆ م.م.) قۇجات دايىندايدى جانە ءار ءبىر جەردى ءوز ادامدارى (دجۋماگاليەۆ م.م.) ارقىلى 10-13 ميلليون تەڭگەدەن ساتقىزادى، جەر قۇجاتتارىن وزدەرى جاساماي ورىنباسارلارىنا دايىنداتقىزادى، سەبەبى ەرتەن ۇستالسا جۇمىستان كەتىپ قالامىز با دەپ ويلاسا كەرەك. ال ورىنباسارى بولسا، ول وزدەرىنىڭ قولىندا... سوگىس نەمەسە اكىمشىلىك ايىپپۇل تولەپ جۇمىسىندا قالا بەرەدى. سوت بارىسىندا بەلگىلى بولعانداي وسىنداي جولمەن 39 جەر دايىندالعان. دەمەك بىرنەشە 100 ميلليون تەڭگە اقشانى اكىمشىلىكتەگىلەر قالتاعا باسقان.

ەندى ءار ەكى  جىل سايىن وزدەرى پروكۋرورعا تەكسەرتىپ، بۇل زاڭسىزدىقتى بىلمەگەن سىڭاي تانىتىپ، وزدەرىنىڭ ورىنباسارلارى باسشىلارىنا ايتباي جەر ۇلەستىرىپ جىبەرگەن ەتىپ، ساتىلىپ اقشاسىن الىپ العان جەر يەلەرىنەن قايتا جەردى تارتىپ الۋ شاراسىن باستاپ كەپ جىبەرگەن. بۇعان نەگىز بولارلىق پروكۋراتۋرانىڭ قاعازى بار.

وسىلاي ءبىزدىڭ ءىسىمىزدى اقتوبە قالالىق سوتىنا بەرەدى. وندا تالاپ ارىزعا كوڭىل ءبولىپ جاتقان سۋديا جوق. سەبەبى تالاپ ارىز بىرىنشىدەن مەملەكەتتىك مەكەمەدەن مەلەكەتتىك تىلدە قابىلداماعان، ەكىنشىدەن تالاپكەرلەردىڭ ەشقايسسىنىڭ مەكەن جايلارى، تەلەفونى، جسن جوق. ول نە دەگەن ءسوز؟ ول قر اپك 6,148 بابى 2 تارماعىنىڭ 2 تارماقشاسى تالاپ ارىز بەرەردە ناقتى تالاپتار ساقتالماعان، سول ءۇشىن قر اپك 152 بابى 1 تارماعىنىڭ 3 تارماقشاسى  نەگىزىندە سوت ءىستى قايتارۋ قاجەت. بىراق سوت تالاپ ارىزدى قابىلداعان. شاقىرتۋ قاعازدى تانىسىمىز بولعاندىقتان سولاردان ەستىپ ءوزىمىز الدىق. ال ەگەر شاقىرۋ قاعازى كەلمەسە نە ىستەيدى، ياعني سىرتتاي شەشىم شىعادى دەلىنگەن ءسوز.

وسىلايشا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ازاماتى بولا تۇرا ماڭداي تەرىمىزبەن تاپقان اقشامىزعا ساتىپ العان جەرىمىزدەن ايرىلىپ قالا سالادى ەكەنبىز.

 سوندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى 2007 جىلعى 26 شىلدەدەگى №310 ساندى  «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتارىن تىركەۋ» تۋرالى زاڭىنىڭ 7-1 بابى نەگىزىندە مەملەكەت جىلجىمايتىن مۇلىككە قاتىستى تىركەلگەن قۇقىقتار مەن شەكتەۋلەر تۋرالى بەرىلگەن اقپاراتتىڭ انىقتىعىنا كەپىلدىك بەرەدى. 7-1 2. تىركەۋ ءتارتىبىن بۇزۋدان، تىركەۋ دەرەكتەرىن بۇرىس ەنگىزۋدەن، اقپارات بەرۋدەن، اقپارات مازمۇنىن بۇرمالاۋدان كەلتىرىلگەن زالالدار سوت تارتىبىمەن وتەلۋگە جاتادى» دەلىنگەن زاڭ قايدا قالادى؟.

مەملەكەتتىڭ كەپىلدىگى قايدا سوندا؟

2016 جىلى "بالالار ءوسىپ كەلە جاتىر. ەرتەڭ مەكتەپ بىتىرەدى. اقتوبە قالاسىنا وقۋعا بارسا، اركىمنىڭ ءۇيىن پانالاپ جۇرە مە؟" دەگەن ويمەن جەر ىزدەپ، اقتوبە قالاسىنىڭ شەتىندە ورنالاسقان زارەچنىي -3, ۋچاستوك 1238 كەزىكتىك، ول جەر دجۋماعاليەۆ مۋحتار ماحامبەتوۆيچتىڭ يەلىگىندە ەكەن، تەلەفون ارقىلى تانىسىپ، 26 جىل بويى جولداسىم ەكەۋمىزدىڭ بالالالارىمىزدىڭ اۋىزىنان جىرىپ جيناعان اقشامىزدى الىپ، اقتوبە قالاسىنا كەلدىك. دجۋماعاليەۆ مۋحتارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىپ، كەزدەسۋ بارىسىندا جەردىڭ ورنالاسقان جەرىن، قۇجاتتاردى سۇرادىق. قۇجاتتاردىڭ زاڭدى، زاڭسىزدىعىن تەكسەرەيىك دەپ، ءبىر كۇنگە رۇقسات الدىق. قۇجاتتى مەملەكەتتىك بازى ارقىلى تەكسەرتىپ، جەردىڭ زاڭدى ەكەنىنە كوزىمىز جەتتى.

سوسىن اقتوبە قالاسى، ءابىلحايىر حان دانعىلى، №22 ءۇيدىڭ، 32 بولمەسىندە ورنالاسقان نوتاريۋس (لەتسەنزيا №0001697, 29.11.2003 جىلى قر ءام بەرگەن) بوندارەنكو ەلەنا دميتريەۆنا ارقىلى سىيعا بەرۋ كەلىسىم شارتىن جاساستىق، 13 000 000 (ون ءۇش ميلليون) تەڭگەگە، سەبەبى سىيعا بەرۋ مەن ساتىپ الۋ كەلىسىمشارتى بىردەي، تەك ايىرماشىلىعى سىيعا بەرۋدە ساتىپ-الۋ سوممانى كورسەتپەيسىڭ، سوسىن ساتۋشى سالىق تولەمەيدى ەكەن دەگەن سوزىنە سەنىپ، كەلىسىمشارت جاساستىق.

ءدال سول كەزدە قۋانىشىمىزدا شەك جوق ەدى. ەندى مىنە، ەكى جىل بولدى سول جەرگە ءۇي سالامىز با دەگەن نيەتپەن تىرنەكتەپ اقشامىزدى جيناپ، بانكتەن نەسيە الىپ قۇرلىس ماتەريالدارىن 6 500 000 (التى ميلليون بەس ءجۇز مىڭ) تەڭگەگە ساتىپ الىپ، ەڭبەك دەمالىسىمدا قۇرىلىس باستايمىن دەپ جۇرگەندە جەرىمىزدى تارتىپ الماق.

اقتوبە قالاسىنىڭ سوتىندا اقتوبە قالاسى اكىمى،  جەر قاتىناستار  بولىمى تالاپكەر بولىپ، جاۋاپكەر مەن جانە مەن سياقتى 39 ادامنىڭ (ونىڭ كوبى ازىرگە حابارسىز بولۋى مۇمكىن) قۇقىقتارى تاپتالىپ مەنشىكتەرىنەن ايىرىلۋ الدىندا تۇر.

2018 جىلىدىڭ قاڭتار ايىندا اقتوبە قالاسى اكىمىن، جەر ءبولىمى مەملەكەتتىك مەكەمەسىن اقتوبە قالاسىنىڭ  پروكۋراتۋراسى تەكسەرىپ، 2016 جىلداردا جەردى زاڭسىز بەرگەن دەگەن تۇجىرىمعا كەلگەن. جەر ءبولىمىنىڭ ورىنباسارى ج.ا.سارمانوۆقا اكىمشىلىك شارا قولدانىپ جاي عانا ايىپپۇل سالعان. سول تۇجىرىمداما نەگىزىندە مەنشىك يەسى قارا حالىق ساتىپ العان جەرىن مەملەكەتكە قايتارۋ كەرەك دەگەن. اقتوبە قالاسىنىڭ اكىمى، جەر قاتىناستار ءبولىمىنىڭ باسشىلىرى، ونىڭ قۇجاتتارىن زاڭدىلىعىن قاداعالاۋشى جانە تىركەۋشى اقتوبە قالاسىنىڭ ادىلەت باسقارماسى، ورتا دا جۇرگەن سىبايلاستارى دجۋماعاليەۆ مۋحتار ماحامبەتوۆيچ ارقىلى بوس جاتقان جەرلەردى زاڭداستىرىپ، ونى قاراپايىم حالىققا ساتىپ ودان تۇسكەن 100 ميلليوننان اسا اقشانى قالتالارىنا باسپادى ما؟ ەندى ەكى جىل وتكەنەن كەيىن زاڭ ورىندارىنا وزدەرىنىڭ بىلىعىن جاسىرۋ ءۇشىن اقتوبە قالالىق سوتىنا وزدەرىنىڭ بەرگەن جەرىن زاڭسىز دەپ تانىپ قايتادان مەملەكەتتىڭ مەنشىگىنە قايتارىپ الىپ، تاعى دا ءبىز سياقتى قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنا ءتۇسۋدى جالعاستىرماق پا؟

اقتوبە قالالىق سوتىنا بەرگەن تالاپ ارىزدا اقتوبە قالا اكىمى، اقتوبە قالاسىنىڭ جەر قاتىناستار ءبولىمىنىڭ باستىعىنىڭ ورىنباسارى ج.ا. سارمانوۆتىڭ تۇرعىن ءۇي سالۋعا جەر بەرۋ تۋرالى 20.07.2016 جىلعى №881  بۇيرىعى دۇرىس ەمەس، سوندىقتان جەردى تۇرعىنداردان تارتىپ الامىز دەگەن. سوندا قالاي، قانداي ەلدە تۇرىپ جاتىرمىز، حالىققا قىزمەت ەتەدى دەگەن ۇكىمەتىمىز، مەملەكەتتىك مەكەمەمىز، حالىققا قىزمەت ەتەمىز دەگەن شەنەۋنىكتەرىمىز حالىقتىڭ زاڭدى مەنشىگىنە قول سۇعىپ تارتىپ الا بەرمەك پە؟

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسى 1 بابىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى - ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى» دەلىنگەن.

اقتوبەنىڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرى ادام ومىرىمەن نەگە ويناپ وتىر؟

رەداكتسيادان. اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ - ۇلتشىل ازامات. ول كىسىنىڭ ىسكەرلىگى مەن قايراتكەرلىگىن بار قازاق بىلەدى. ادامداردىڭ تاعدىرىمەن ويناپ جۇرگەن شەنەۋنىكتەردىڭ مىنا ءىسىن اكىم بىلە مە ەكەن؟ وسىنداي ويمەن ماقالانىڭ تاقىرىبىن ساپارباەۆتىڭ نازارىنا تىكەلەي بۇرىپ وتىرمىز... 

ەرلان نۇرمۇحانبەتۇلى

Abai.kz